بازیگران فیلم سینمایی حرفه ای ایرانی

پارسا پیروزفر سال ۱۳۷۳ شاید فکرش را هم نمی‌کرد که روزی روزگاری محبوب دل بسیاری از ایرانی‌ها و علاقه‌مندان به سینما و هنر شود. پیروزفر، تحصیل‌کرده‌ی رشته‌ی نقاشی از دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران است، اما او به رشته‌ی بازیگری، کارگردانی تئاتر و نمایش‌نامه‌نویسی هم ورود می‌کند.

پارسا پیروزفر نزدیک به سی سال است که در عرصه‌ی بازیگری و هنری فعالیت کرده و محبوبیت این بازیگر به مرور زمان افزایش یافت. فیلم «مهمان مامان»، «زن زیادی»، و «اسب حیوان نجیبی است» از مهمترین آثار این بازیگر محسوب می‌شود. با این‌که پارسا پیروزفر، حرفه‌ی بازیگری را به صورت اصولی و توسط افراد مطرحی مثل حمید سمندریان و مهین اسکویی آموخت، فعالیت این بازیگر در دهه‌ی ۱۳۹۰ بنا‌به دلایلی کم شد. با این حال، پیروزفر در چند سال گذشته توانسته مجدد اسمش را با دو فیلم «مست عشق» و «تی تی» زنده کند. او در فیلم مورد انتظار «مست عشق» در نقش مولانا جلوی دوربین خواهد رفت. از طرفی دیگر، هنرنمایی پیروزفر در نقش «بهمن کاظمی» در سریال «یاغی» هم توجه بسیاری از مخاطبین را برانگیخت. در واقع هنرنمایی جذاب، کم‌نظیر و دیدنی پارسا پیروزفر در سریال «یاغی» که از شبکه نمایش خانگی پخش می‌شود، یکی از دلایلی بود که به کارنامه‌ی تقریبا سی ساله‌ی پیروزفر قرار است نیم نگاهی داشته باشیم.

ابتدای مسیر

اگر بخواهیم دقیق به کارنامه‌ی هنری پارسا پیروزفر نگاه کنیم، او فعالیت حرفه‌ایش را از سال ۱۳۷۳ در عرصه‌ی هنر آغاز می‌کند. او در فیلم «پری»، اثری به کارگردانی و نویسندگی داریوش مهرجویی در نقش یک مرد زاهد جلوی دوربین ظاهر می‌شود. با این‌که فیلم «پری» در زمان خود نتوانست آن‌گونه که باید سر و صدا کند، این اثر اولین فیلم سینمایی مهم پارسا پیروزفر در کارنامه‌ی هنری‌اش تلقی می‌شود.

همکاری پارسا پیروزفر در ابتدای مسیرش تنها منحصر به مهرجویی نبود. او سال ۱۳۷۴ به‌واسطه‌ی بازی در فیلم «ضیافت» با مسعود کیمیایی همکاری می‌کند. پیروزفر در این پروژه با افراد مهمی مثل فریبرز عرب‌نیا، حسن جوهرچی و همچنین رامین پرچمی هم‌بازی می‌شود و با این‌که فیلم «ضیافت» نتوانست به یکی از قوی‌ترین فیلم‌های کیمیایی تبدیل شود، بازی پارسا پیروزفر هم‌تراز با سایر بازیگرهای مهم فیلم دیده شد. تعامل پیروزفر با مسعود کیمیایی با فیلم بعدی این کارگردان ادامه‌دار شد و این بازیگر در فیلم «مرسدس» هم جلوی دوربین سینما می‌رود.

• نقد فیلم «بی‌حسی موضعی»؛ تحقیر زندگی از راه مسخره‌بازی!

پیروزفر پس از همکاری با کیمیایی و مهرجویی در ابتدای تجربه‌ی بازیگری‌اش در دنیای سینما، به یک‌باره با بازی در فیلم «شیدا» به کارگردانی کمال تبریزی نامش سر زبان‌ها می‌افتد. تبریزی در سال ۱۳۷۷ فیلم عاشقانه‌ای را با همکاری سازمان توسعه سینمایی سوره و شیراز فیلم به مرحله‌ی اکران می‌رساند که لیست بازیگرهای قدرتمندی در این پروژه به چشم می‌خورد. پارسا پیروزفر در جوار لیلا حاتمی به زیبایی جلوی دوربین بازی می‌کند. ترکیب مضامین جنگ، مذهب و عشق در فیلم «شیدا» به موازات طرح یک روایت همه‌پسند از دیگر عواملی است که موجب شد شهرت پارسا پیروزفر افزایش قابل توجهی داشته باشد. با این‌که پیروزفر در فیلم سینمایی «شیدا» توانسته عملکرد خوبی داشته باشد، درخشش اصلی این بازیگر مدیون فعالیتش در دنیای تلویزیون در ابتدای مسیرش در دهه‌ی ۱۳۷۰ است.

هنرنمایی پارسا پیروزفر در سریال ماندگار «در پناه تو»

سال ۱۳۷۴ بود که پارسا پیروزفر در جوار مرحوم حسن جوهرچی، لعیا زنگنه، سعید پور صمیمی و سایر بازیگرهای سرشناس توانست یکی از مهم‌ترین نقش‌های کارنامه‌ی هنری‌اش را بازی کند. لیست بلند بالایی از هنرمندان مطرح کنونیِ ایران در سریال «در پناه تو» دیده می‌شود و با این حساب، پیروزفر با تلاش‌هایش توانسته در یاد و خاطر مخاطبین ‌به‌واسطه‌ی بازی در نقش پارسا فرزین‌پور ماندگار باقی بماند.

از دیگر آثار تلویزیونی مهم پیروزفر در دهه‌ی ۱۳۷۰ می‌توان به سریال «در قلب من» اشاره کرد که این مجموعه‌ی تلویزیونی هم حاصل زحمت حمید لبخنده، کارگردان سریال «در پناه تو» بود. این سریال نظر مساعد بسیاری از مخاطبین تلویزیون را به خود جلب کرد و به یکی از پربیننده‌ترین سریال‌های تلویزیونی آن زمان تبدیل شد. در این سریال که زندگی دو خانواده‌ی فقیر و غنی به تصویر کشیده می‌شود، پارسا پیروزفر نقش فردی به اسم رضا طلوعی را جلوی دوربین بازی می‌کند. با وجود هنرنمایی قوی‌تر پیروزفر در سریال «در قلب من»، هنرنمایی‌اش در سریال «در پناه تو» دوست‌داشتنی‌تر به نظر می‌رسد؛ شاید به این دلیل که شخصیت‌پردازی پیروزفر در سریال «در پناه تو» نزد مخاطب، قابل‌ پسندتر است.

دهه‌ی ۱۳۸۰ شمسی؛ سالی پر از دستاورد و اتفاقات مهم در حرفه‌ی هنری پارسا پیروزفر

بدون هیچ شک و شبهه‌ای، هنرنمایی پیروزفر در فیلم «مهمان مامان»، مهمترین اتفاقی بود که برای این هنرمند رخ داد؛ چراکه این اثر کمدی توانست دستاوردهای مهمی برای مهرجویی داشته باشد و از طرفی دیگر، بازی هنرمندان به شدت مورد استقبال عموم قرار گرفت. تعامل دیدنی و به شدت مجذوب‌کننده‌ی پارسا پیروزفر، گلاب آدینه و امین حیایی لحظات به شدت مفرح و ماندگاری را برای تماشاگرها رقم می‌زند. موفقیت فیلم «مهمان مامان» تنها معطوف به داخل کشور نبود و این اثر در دو کشور استرالیا و سوئد هم برای مدتی کوتاه اکران می‌شود. فیلم «مهمان مامان» برای دریافت جوایز گوناگون کاندید شد و پارسا پیروزفر در این میان، با بازی در نقش یوسف توانست کاندیدای بهترین بازیگر نقش مکمل مرد در جشنواره‌ی سیمرغ بلورین شود. جایزه‌ای به پیروزفر در جشنواره نرسید، اما کسب چنین لقبی، دستاورد مهمی برای این هنرمند تلقی می‌شود.

یکی دیگر از فیلم‌های مهم پارسا پیروزفر، «زن زیادی» به کارگردانی تهمینه میلانی است که پیروزفر در این اثر نقش مهم و تقریبا سختی را ایفا می‌کند. با وجود تلاش‌هایی که پیروزفر در این پروژه از خود نشان می‌دهد، بازی امین حیایی به عنوان نقش اول مرد و همچنین مریلا زارعی، نقش اول زن بیشتر مورد توجه مخاطبین قرار گرفت. با این حال، «زن زیادی» برای پارسا پیروزفر هم خوش یمن بود؛ چراکه در موزه‌ی هنرهای زیبای هیوستن واقع در آمریکا در بخش مسابقه حضور داشت. این فیلم در بیست و نهمین دوره‌ی جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم مونترال کانادا هم شرکت داده شد.

با وجود این‌که هنرنمایی پیروزفر در فیلم «اسب حیوان نجیبی است» به کارگردانی عبدالرضا کاهانی قابل قبول بود، ایفای نقش پیروزفر در فیلم «اینجا بدون من» بیشتر به چشم آمد؛ چراکه در فیلم عبدالرضا کاهانی، هنرنمایی استثنائی رضا عطاران و مهتاب کرامتی بیشتر در کانون توجه عموم و منتقدین قرار گرفته و ایفای نقش پیروزفر رسما زیر سایه‌ی سنگین قدرت‌نمایی این دو بازیگر دفن شد

با وجود این‌که هنرنمایی پیروزفر در فیلم «اسب حیوان نجیبی است» به کارگردانی عبدالرضا کاهانی قابل قبول بود، ایفای نقش پیروزفر در فیلم «اینجا بدون من» بیشتر به چشم آمد؛ چراکه در فیلم عبدالرضا کاهانی، هنرنمایی استثنائی رضا عطاران و مهتاب کرامتی بیشتر در کانون توجه عموم و منتقدین قرار گرفته و ایفای نقش پیروزفر رسما زیر سایه‌ی سنگین قدرت‌نمایی این دو بازیگر دفن شد. بازی پیروزفر در فیلم «اینجا بدون من»، اجرای به نسبت متفاوتی را از او طلب می‌کرد و پیروزفر در این زمینه توانست با موفقیت از پس نقشش بر بیاید. فیلم «اینجا بدون من» هم از دیگر آثار پیروزفر به شمار می‌رود که در سطح بین‌المللی دیده شد. این اثر در یازدهمین جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم تیبورون آمریکا، سی و پنجمین جشنواره‌ی فیلم مونترال کانادان، دومین جشنواره‌ی فیلم ایرانی استرالیا و همچنین سی و ششمین جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم در کلولاند به تصویر کشیده شد.

پیروزفر در دهه‌ی هشتاد در دو سریال جلوی دوربین ظاهر می‌شود. «سفر سبز»، سومین سریال کارنامه‌ی هنری پیروزفر بود که او در نقش فردی به اسم دنیل وسبرگ در داستان حضور داشت. ظاهرا در ابتدا قرار بود نقش اصلی داستان را فرد دیگری بازی کند، اما بنا به دلایلی نقش اصلی داستان به پیروزفر رسید. سفر سبز به کارگردانی محمدحسین لطیفی و نویسندگی حسین پاکدل تبدیل به یکی دیگر از پربیننده‌ترین آثار تلویزیونی شد که تنها ۱۵ قسمت داشت. پیروزفر در نقش دنیل وسبرگ تنها یک هدف را در داستان دنبال می‌کرد. او که در زمان کودکی توسط یک خانواده‌ی آلمانی به فرزندخواندگی قبول شد، پس از بزرگ شدن به زادگاه خود یعنی ایران برمی‌گردد تا خانواده‌ی اصلی‌اش را پیدا کند. پیروزفر در این سریال در جوار افرادی مثل امین تاریخ، محمدرضا شریفی‌نیا و گوهر خیراندیش به ایفای نقش می‌پردازد. خوشبختانه پیروزفر در این سریال هم مثل چند مجموعه‌ی تلویزیونی قبلی به خوبی می‌درخشد.

سریال «در چشم باد»، دومین سریالی بود که پیروزفر در دهه‌ی ۱۳۸۰ جلوی دوربین به ایفای نقش پرداخت. این سریال تاریخی که توسط مرکز سیما فیلم مرحله‌ی تولید را پشت سر گذاشت، یکی از بهترین مجموعه‌های تلویزیونی توسط بینندگان ایرانی دانسته می‌شود. سریال «در چشم باد» به نویسندگی و کارگردانی مسعود جعفری جوزانی پنج سال مهمان تلویزیون مخاطبین ایرانی بود. پارسا پیروزفر به عنوان نقش اول این سریال در قامت فردی به اسم بیژن ایرانی در داستان ظاهر می‌شود. سریال «در چشم باد» زندگی خانواده‌ای را از زمان قیام میرزا کوچک خان جنگلی تا آزادسازی خرمشهر روایت می‌کند. پیروزفر به عنوان «بیژن»، یکی از پسرهای این خانواده و در نقش خلبان در داستان هنرنمایی می‌کند. «در چشم باد» یکی از پرهزینه‌ترین سریال‌های تلویزیونی ایرانی است که بودجه‌ی تولید آن، عددی نزدیک به ۱۲ میلیارد تومان برآورد شده است.

دهه‌ی ۱۳۹۰ شمسی؛ دوره‌ای که فعالیت پارسا پیروزفر کم شد

پیروزفر از یک نقطه‌ به بعد مسیر تدریس رشته‌ی بازیگری را در پیش گرفت و برای مدتی کوتاه به این شغل هم پرداخت. از طرفی دیگر، پیروزفر علایق دیگری مثل ساخت تیزر و مجسمه‌سازی هم در سر داشت. با وجود این‌که پیروزفر چندان اهل مصاحبه و گپ‌وگفت با رسانه‌ها نبود، به نظر می‌رسد او بیشتر به نمایش‌نامه‌نویسی از خود علاقه نشان می‌دهد. حداقل این برداشتی است که می‌توان نسبت به فعالیت‌هایش در دهه‌ی ۱۳۹۰ بیان کرد.

پیروزفر در دهه‌ی ۱۳۹۰ در هیچ سریال تلویزیونی دیگری بازی نکرد. او حتی پروژه‌های سینمایی چندان زیادی را هم پذیرش نکرد و تعداد آثار سینمایی‌اش از سال ۱۳۹۰ به بعد از تعداد انگشتان یک دست فراتر نمی‌رود. با وجود این‌که محبوبیت و شهرت پیروزفر در این دوره افزایش چشمگیری داشت، او نتوانست مثل دهه‌ی ۷۰ در حوزه‌ی سینما و تلویزیون در عرصه‌ی داخل و بین‌الملل بدرخشد. به نظر می‌رسد پیروزفر از این فضا به صورت خودآگاهانه فاصله می‌گیرد و در عوض به سراغ چیزی می‌رود که علاقه‌ی بیشتری به آن داشته است.

ورود پیروزفر به عرصه‌ی تئاتر

پیروزفر در ابتدای دهه‌ی ۱۳۸۰ به رشته‌ی تئاتر و نمایش‌نامه‌نویسی علاقه‌ای از خود نشان می‌دهد. او نمایشی تحت عنوان «هنر» به نویسندگی یاسمینا رضا و ترجمه‌ی بهمن کیارستمی را کارگردانی و بر همین اساس، اولین تئاترش را اجرا می‌کند. درگیر شدن پیروزفر با آثار گوناگونی از دنیای سینما و تلویزیون موجب شد تا او چند سال با رشته‌ی تئاتر فاصله‌ی زیادی بگیرد اما در نهایت پیروزفر سال ۱۳۹۰ توانست دومین تئاترش را تحت عنوان «گلن گری گلن راس» کارگردانی کند؛ نمایش‌نامه‌ی شناخته‌شده‌ای به قلم دیوید ممت که سال ۱۹۸۴ میلادی توانسته جایزه‌ی معتبر پولیتزر را تصاحب کند.

پیروزفر علاوه بر کارگردانی و بازی در نمایش‌ «گلن گری گلن راس»، چند اثر دیگر را نیز پس از این پروژه به مرحله‌ی اجرا می‌رساند، اما پروژه‌ای که موجب شد پارسا پیروزفر در عرصه‌ی تئاتر هم توجه عموم مخاطبین را به خود جلب کند، تئاتر «ماتریوشکا» بود. علاقه‌ی پیروزفر به داستان‌های کوتاه آنتون چخوف نویسنده‌، پزشک و داستان‌نویس مشهور روسی موجب شد تا او هشت داستان از این نویسنده را ترجمه کند. پیروزفر، هم این نمایش را کارگردانی و هم در قالب تمامی نقش‌ها بازی می‌کند.

نمایش‌نامه‌ی «ماتریوشکا»، بیش از ۳۰ نقش دارد و پیروزفر به تنهایی در نقش تمامی شخصیت‌ها ظاهر شد. حاصل زحمتِ پیروزفر در این پروژه، دستاوردهای دلچسبی را برای این هنرمند به دنبال داشت. «ماتریوشکا» توانست در سی و پنجمین جشنواره‌ی تئاتر فجر حضور داشته باشد و از طرفی دیگر، جایزه‌ی تندیس زرین بهترین بازیگر مرد در بخش بین‌الملل برای بازی در این نمایش به پیروزفر رسید. «ماتریوشکا» تنها در سطح داخلی برای پیروزفر دستاورد نداشته و این نمایش در عرصه‌ی بین‌المللی هم پر فروغ ظاهر شد. «ماتریوشکا» در دو کشور آمریکا و کانادا در چهار نوبت اجرا شد. پیروزفر پس از نمایش «ماتریوشکا» در چند تئاتر دیگر هم دخیل بود و آخرین تئاتر این هنرمند، اثری به اسم «ملاقات» به قلم فریدریش دورنمات نام داشته که پیروزفر به عنوان مترجم و کارگردان در این پروژه فعالیت کرد.

بهترین فیلم‌های پارسا پیروزفر

ضمن بررسی مسیر حرفه‌ای پیروزفر، این هنرمند فیلم‌های متنوعی را تقریبا در کارنامه‌ی خود دارد و در پیش‌تر، چند نمونه از آثارش را مثال زدیم. در ادامه، بهترین فیلم‌های پارسا پیروزفر معرفی خواهد شد. لازم به ذکر است که معیار و سنگ محک در این رابطه تنها نظر و دیدگاه نگارنده است و چند فیلمی که معرفی می‌شود نظر اعضای تیم تحریریه‌ی رسانه‌ی ای بی سی مگ نیست.

1. مهمان مامان

• کارگردان: داریوش مهرجویی
• بازیگران: گلاب آدینه، پارسا پیروزفر، امین حیایی
• سال اکران: ۱۳۸۲

فیلم «مهمان مامان» حاصل کارگردانی داریوش مهرجویی، فیلم‌ساز برجسته‌ی ایران است. این اثر توسط مخاطبین و منتقدین به شدت مورد استقبال قرار گرفت. داستان فیلم «مهمان مامان» پیرامون مهمان ناخوانده‌ای روایت می‌شود که خانواده‌ی میزبان با وجود اوضاع مالی نه چندان مساعد تلاش می‌کند با کمک گرفتن از اطرافیان و همسایه‌ها آبروی خود را در پذیرایی از مهمان حفظ کنند. پارسا پیروزفر در نقش یک فرد معتاد به بازی جلوی دوربین مهرجویی می‌پردازد.

2. شیدا

• کارگردان: کمال تبریزی
• بازیگران: لیلا حاتمی، پارسا پیروزفر، بهزاد فراهانی
• سال اکران: ۱۳۷۷

فیلم سینمایی «شیدا» جزء معدود آثار ژانر عاشقانه دهه‌ی ۱۳۷۰ است که فیلم‌نامه‌اش توسط رضا مقصودی به رشته‌ی تحریر درآمده و توسط کمال تبریزی کارگردانی می‌شود. داستان فیلم «شیدا» درباره‌ی جوانی به اسم فرهاد است که در زمان جنگ مجروح شده و به‌طور موقت بینایی‌اش را از دست می‌دهد. فرهاد که نقشش را پارسا پیروزفر بازی می‌کند به منظور درمان به یک بیمارستان صحرایی منتقل می‌شود. دست بر قضا پرستاری به اسم شیدا (لیلا حاتمی) برای درمان او اقدام می‌کند. تعامل این فرد در نهایت رابطه‌ی عاطفی را بین این دو شخصیت ایجاد می‌کند؛ رابطه‌ای که سرآغاز اتفاقات تماشایی فیلم است.

3. اینجا بدون من

• کارگردان: بهرام توکلی
• بازیگران: فاطمه معتمد آریا، پارسا پیروزفر، نگار جواهریان
• سال اکران: ۱۳۹۰

فیلم «اینجا بدون من» به کارگردانی بهرام توکلی توانسته فیلم تحسین‌شده از سمت منتقدین و نویسندگان سینمای ایران در آن دوران باشد. «اینجا بدون من» که در ژانر درام ساخته شده، روایتگر زندگی یک مادر با دو فرزندش در یک خانه‌ی قدیمی است که با بدو ورود پارسا پیروزفر به زندگی این خانواده، زندگی‌شان دچار تغییر و تحول‌های بزرگی می‌شود. معلول بودن یکی از فرزندان خانواده که یلدا نام دارد، عنصر مهمی در داستان است که قصه حول محور این شخصیت می‌چرخد.

4. سریال «یاغی» و فیلم «مست عشق؛ دو اثر مهم پارسا پیروزفر در حال حاضر

پارسا پیروزفر در فیلم «مست عشق» به کارگردانی حسن فتحی قرار است در نقش مولانا ظاهر شود. در زمان نگارش این مقاله هنوز فیلم «مست عشق» اکران نشده اما پیروزفر در کنار شهاب حسینی (در نقش شمس تبریزی) هنرنمایی خواهد کرد. این پروژه که محصول مشترک ایران و ترکیه است، با حواشی مختلفی در داخل ایران روبه‌رو شد؛ چراکه برخی از مراجع این فیلم را ترویج‌گر فرقه‌ی صوفیه می‌دانند.

پارسا پیروزفر، بازیگر نقش بهمن در سریال «یاغی» است که توسط محمد کارت کارگردانی می‌شود. پیروزفر در سریال «یاغی» در نقش فرد خلافکار و سرمایه‌داری جلوی دوربین بازی می‌کند که پس از چند سال دوری از خلاف مجدد درگیر اتفاقات زنجیره‌وار هولناکی می‌شود. تعامل پیروزفر با طناز طباطبایی و همچنین علی شادمان توانسته لحظات دیدنی و جذابی را برای بیننده‌ها به دنبال داشته باشد. از نظر بسیاری از مخاطبین و منتقدین، یکی از فاکتورهای به شدت مثبت سریال «یاغی» هنرنمایی پارسا پیروزفر در نقش بهمن خان است. هر چند بازیگران دیگری مثل امیر جعفری در نقش اسی قلک و صد البته عباس جمشیدی‌فر در این سریال خوش درخشیده‌اند.

• سریال «یاغی» را ببینیم یا نه؟

با در نظر گرفتن کارنامه‌ی دراز و طویل پارسا پیروزفر در سه عرصه‌ی سینما و تئاتر، این بازیگر تا به امروز تجربه‌ی زیادی در زمینه‌ی بازیگری و نمایش‌نامه‌نویسی از خود نشان می‌دهد. از همه مهمتر، این بازیگر توسط بسیاری از مخاطبین سینما و تلویزیون ایران فردی سرشناس، محبوب و دوست‌داشتنی است؛ چراکه او در تمامی این سال‌ها تلاش کرده تا از حواشی و جنجال‌های متفرقه به دور باشد. در دوره و زمانه‌ای که سلبریتی‌ها چندان ارزش و احترام سابق را ندارند، پارسا پیروزفر جزء آن دسته از افراد مطرح سینماست که کمتر کسی را می‌توان یافت که او را دوست نداشته باشد.

در این مقاله قصد داریم به معرفی بهترین بازیگران زن ایرانی بپردازیم. در ادامه با زومجی همراه شوید.

سینما از همان سال‌های آغازین از حضور، جذابیت و کشش زن در فیلم‌ها استفاده کرده است و این طریق تقریبا تا سال ۱۳۵۷ تداوم یافت. نخستین حضور زن در سینمای ایران درواقع از فیلم «حاجی‌‌آقا آکتور سینما» در سال ۱۳۱۱ آغاز شد و در فیلم دختر لر – ۱۳۱۲ اثر اردشیر ایرانی، روح انگیز سامی‌نژاد به‌عنوان اولین بازیگر زن سینمای ایران معرفی شد.

البته او به‌دلیل رعایت نکردن حجاب مورد غضب خانواده و مردم قرار گرفت و قید بازیگری را زد و خانه‌نشین شد. در دهه‌های بعدی قبل از انقلاب، زن در سینمای ایران از زندگی روستایی و سنتی به شهر آمد و در نقش زنِ کافه و زنِ خواننده و اغواگر در فیلمفارسی‌ها نمایش داده می‌شد و کمتر فیلمی ‌‌بود که جایگاه با هویت‌تر، ارزنده‌تر و تاثیرگذارتری از زن را جدا از نگرش ابزاری به اجرا بگذارد.

البته فیلمسازان مهمی‌‌ همچون بیضایی از همان دوران، نقش متفاوت‌تر و هویت مستقل‌تری را برای زن تعریف کردند. البته زنان در آثار بیضایی از نزدیکان و جامعه خود آسیب و صدمه دیده بودند و اغلب آن‌ها اکثرا مورد تهدید و تحقیر و تعدی قرار گرفتند و در پی اثبات دانایی‌های خود و حفظ جسم و روح خود‌ بودند. همچنین مهرجویی نیز بعد از انقلاب سعی کرد تا ادراکی عاشقانه از زن ارائه دهد و با نزدیک شدن به زیست زنان جامعه، نگاه سیال و طبیعت‌گرایانه‌ زنان را به تصویر کشید.

این مقاله صرفا معرفی مقطعی از این بازیگران است و برای تاثیر بیشتر حضور زن در سینمای ایران پیشنهاد می‌کنم بعد از خواندن این مطلب، مستند «لبه‌ی تیغ: میراث بازیگران زن سینمای ایران» به کارگردانی بهمن مقصودلو را تماشا یا برای مشاهده بازیگران زن تأثیرگذار سینمای ایران، فیلم «شیرین» اثر عباس کیارستمی ‌را ببینید. حال می‌خواهیم به مهم‌ترین بازیگران زن سینمای ایران بپردازیم که طبیعتا انتخاب آسانی نیست و معیارهای مختلفی برای گزینش آن‌ها وجود دارد. با زومجی در مقاله بهترین بازیگران زن سینمای ایران همراه باشید:

این فهرست براساس تاریخ تولد بازیگران از قدیم به جدید رتبه بندی شده است.

بهترین بازیگران زن ایرانی

۵۰- رقیه چهره آزاد

• سال تولد: ۱۲۸۶
• سال وفات: ۱۳۷۳
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم مادر، فیلم رگبار، فیلم سوته دلان، فیلم آقای‌هالو
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین

«موقع بدرقه است البته مونده به اومدن قطار، اول صبح به منزل رسیدن عالمی‌ داره» این دیالوگیِ که رقیه چهره‌آزاد در فیلم مادر علی حاتمی ‌برای ما باقی گذاشته و شخصیت مادر را با او به یاد می‌آوریم. نمی‌شود صحبت از شخصیت مادر در سینما به میان آورد و یادی از رقیه چهر‌ه‌آزاد نکرد. کسی که با نام اصلی رقیه فخرالملوک توکلی در سال ۱۲۸۶ در تهران به دنیا آمد. او فعالیت هنری خود را از سال ۱۳۱۰ خورشیدی با تئاتر آغاز کرد و در سال ۱۳۴۴ در نخستین نمایش پهلوان اکبر می‌میرد در تالار بیست‌وپنج شهریور نقش مادر را بازی کرد. رقیه چهره آزاد در سال ۱۳۴۱ از انجمن دوستداران تئاتر، به مناسبت روز جهانی تئاتر دیپلم افتخار دریافت کرد.

همچنین برای بازی در فیلم مادر، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن در ۸۱ سالگی و هشتمین جشنواره فیلم فجر به وی اعطا شد و او مسن‌ترین بازیگری است که برنده این جایزه شده‌است. رقیه چهره‌آزاد در طول حیات هنری خود در آثار مختلفی بازی کرده است که از آن‌ها می‌توان به طوفان زندگی، دستکش سفید، پریچهر، ارثیه، مادر، عروس، دلشدگان، الو! الو! من جوجوام و تهران روزگارِنو اشاره کرد. چهره آزاد همچنین در سریال‌هایی همچون آرایشگاه زیبا، هزاردستان و مزد ترس به ایفای نقش پرداخته‌ است. هنگام درگذشت رقیه چهره‌آزاد، روزنامه‌ها، نقل قولی از نقش غلامرضا (اکبر عبدی) را در فیلم، در تیتر خود نوشتند: «مادر مرد. از بس که جان ندارد.»

۴۹- حمیده خیرآبادی

• سال تولد: ۱۳۰۳
• سال وفات: ۱۳۸۹
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم بانو، فیلم اجاره‌نشین‌ها، فیلم همسفر، فیلم مادر، فیلم حسن کچل
• مهم‌ترین جوایز: نامزد 3 سیمرغ بلورین

حميده خيرآبادی (نادره) با آن شمایل تیپیک مادر ایرانی بعد از انقلاب در یادها مانده است. او که مادر ثريا قاسمی‌ است از سال ۱۳۲۶ با بازی در تئاتر وارد دنيای هنرپيشگی شد و پس از آن در سال ۱۳۳۲ با بازی در نقش يک مادر در فيلم «میهن‌پرست» به سينما وارد شد. او تقریبا در ۲۰۰ فيلم سينمايی و ۲۰ مجموعه تلويزيونی به ایفای نقش پرداخت که فیلم‌های «طوقی»، «رضا موتوری» اثر کیمیایی از مهم‌ترین نقش‌های اوست. همچنین می‌توان به سریال‌هایی همچون «پدرسالار» و «خانه سبز» اشاره کرد که او در آن به ایفای نقش پرداخته است. نادره در سینمای قبل از انقلاب همواره مادر بود و بیشتر نقش مادرهای موجه مهربان و فداکار را بازی می‌کرد و در سینمای بعد از انقلاب نیز همواره همین نقش را تکرار کرد و تصویری موجه از مادر سنتی و اصیل ایرانی ارائه داد.

او فقط در اجاره‌نشین‌ها تا حدودی خرق عادت کرد و چهره متفاوت‌تری از مادر سنتی ارائه داد و مادر در این فیلم، شاهد منفعل رخدادها نبود که فقط اشک بریزد. خیرآبادی در اجاره‌نشین‌ها نقش مادر را به کمال رساند و یکی از شیرین‌ترین، ایرانی‌ترین و ماندگارترین مادرهای ایرانی را به تصویر کشید.

۴۸- شهلا ریاحی

• سال تولد: ۱۳۰۵
• سال وفات: ۱۳۹۸
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم مرجان، فیلم گلنار، فیلم خواب‌های طلایی، فیلم درشکه‌چی

چه جایگاهی از این بیشتر که شهلا ریاحی به‌عنوان اولین زن کارگردان تاریخ سینمای ایران راه را برای حضور زنان در عرصه کارگردانی با فیلم «مرجان» هموار کرد. قدرت‌الزمان وفادوست پس از ازدواج با همسرش اسماعیل ریاحی، نام هنری شهلا ریاحی را برای خود برگزید و در جریان فعالیت‌های هنری‌اش در بیش از ۷۰ فیلم سینمایی و ده‌ها نمایش و سریال تلویزیونی به ایفای نقش پرداخت. شهلا ریاحی علاوه‌بر حدود ۶۰ سال حضور در عرصه بازیگری تئاتر، سینما و تلویزیون، با ساخت فیلم «مرجان» در سال ۱۳۳۵، اولین کارگردان زن سینمای ایران نیز محسوب می‌شود. او همچنین با آن صدای دلنشیناش به‌عنوان گوینده و دوبلور در رادیو و تلویزیون هم فعالیت داشت و فیلم‌های «دلیجان آتش» و «بر باد رفته» با صدای او ماندگار شدند.

شهلا ریاحی برای نخستین بار در سال ۱۳۳۰ با بازی در فیلم «خواب‌های طلایی» فعالیت‌های سینمایی خود را آغاز کرد و در سال ۱۳۹۵ نیز با حضور افتخاری در فیلم «نهنگ عنبر 2» برای آخرین بار در سینمای ایران ظاهر شد. شهلا ریاحی را معمولا در نقش زنان شکننده و رنج دیده ظاهر می‌شد و نسل دهه شصت در نقش عزیزخانم سریال «در خانه» و دهه‌پنجاهی‌ها در نقش «انور زمان» در سریال «ایتالیا ایتالیا» او را به خاطر دارند.

۴۷- ژاله علو

• سال تولد: ۱۳۰۶
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم طوقی، فیلم داش آکل، فیلم قلندر، سریال روزی روزگاری، فیلم روز واقعه
• مهم‌ترین جوایز: تندیس افتخار برای یک عمر فعالیت سینمایی از سوی خانه‌ی سینمای ایران

تمام خاطرات کودکی ما دهه شصتی‌ها مخصوصا با تماشای سریال‌هایی مانند «سال‌های دور از خانه» یا همان اوشین با صدای ژاله علو ماندگار شده است. او که با نام اصلی شوکت علو متولد ۱۳۰۶ در سنگلج تهران به دنیا آمد و به حق، مادربزرگِ بازیگران و دوبلورهای سینما، تئاتر و تلویزیون ایران به شمار می‌آید. ژاله علو درکنار بازیگری در سرایش شعر هم دستی داشت و بعضی شعرهایش در اوایل دهه ۵۰ در مجلات منتشر شده‌اند. علو که قبل از انقلاب به خاطر صدای گیرایش هم بازیگر و هم دوبلور و کارگردان قابلی بود در فیلم‌های ماندگاری ایفای نقش کرد و بعد از انقلاب نیز با بازی در فیلم‌هایی مانند «زمان از دست رفته»، «مهمان مامان»، «روز واقعه»، «آدم برفی» و «سلطان» حضور خود را روی پرده نقره‌ای تداوم بخشید.

ماندگارترین نقش او اما در اذهان مخاطبان، نقش خاله لیلا در مجموعه «روزی روزگاری» درکنار خسرو شکیبایی است که یکی از خاطره‌انگیزترین بازی‌های خود را رقم زده بود. ژاله علو بیشتر ایفاگر نقش زنان اغواگر بوده است و فقط برای نسل‌های قبلی خاطره‌ساز نیست و از جمله گویندگانی است که برای کودکان دیروز و حتی امروز خاطراتی زیبا خلق کرده است. به واسطه فعالیت امثال او بود که روزهای کودکی‌مان را با تماشای انیمیشن‌هایی مانند «زیبای خفته»، «جادوگر شهر زمرد»، «پینوکیو»، «سیندرلا»، «گربه‌های اشرافی»، «سفید برفی و هفت کوتوله»، «جک و لوبیای سحرآمیز» و نیز مجموعه‌هایی مانند «بامزی»، «رامکال»، «جزیره ناشناخته»، «دهکده حیوانات» و… رنگین شد.

۴۶- ایرِن

• سال تولد: ۱۳۰۶
• سال وفات: ۱۳۹۱
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم خداحافظ رفیق، فیلم محلل، فیلم بلوچ، فیلم برهنه تا ظهر با سرعت، سریال سلطان صاحبقران

ایرن زازیانس در سال ۱۳۰۶ در بابلسر از پدرو مادری ارمنی بدنیا آمد. او بازیگری را از تئاتر فردوسی آغاز کرد و سپس به سینمای ایران راه یافت و تا زمان انقلاب به کار ادامه داد. او بعد‌ها با دبیر خود محمد عاصمی‌ که نویسنده و کارگردان تئاتر هم بود ازدواج کرد و به تشویق او وارد کار بازیگری شد. بعد‌ها به گروه تئاتری عبدالحسین نوشین در تئاتر سعدی پیوست و در برنامه افتتاحیه این تئاتر با نام «بادبزن خانم ویندر میر» بازی کرد. ایرن با بازی در فیلم‌های «مردی که رنج می‌برد» به کارگردانی جعفری و «چشم به راه» به کارگردانی عطاءالله زاهد فعالیت سینمایی خود را آغاز کرد و با بازی در فیلم «قاصد بهشت» به کارگردانی ساموئل خاچیکیان و «چشمه آب حیات» (درکنار فردین به کارگردانی سیامک یاسمی) جایگاه استواری در سینمای ایران پیدا کرد و محبوبیت فراوان یافت. ایرن به‌ویژه در اوایل دهه ۵۰ در آثار سینماگران وابسته به موج نو استعدادی شگرف نشان داد.

بازی او در فیلم‌های خداحافظ رفیق به کارگردانی امیر نادری، بلوچ ساخته مسعود کیمیایی، خروس ساخته شاپور قریب و برهنه تا ظهر با سرعت ساخته خسرو هریتاش از کارهای شاخص او هستند. بازی ایرن در فیلم سینمایی محلل به کارگردانی نصرت کریمی‌ اوج هنرنمایی او بود. ایرن، زنی با پیشینه و تربیت ارمنی، در فیلم محلل، با ایفای نقش زنی مسلمان و سنتی بازی بی‌نظیری ارائه داد. او همچنین در سریال سلطان صاحبقران که شادروان علی حاتمی‌می‌ساخت، نقش مهم شخصیت مهد علیا را بازی کرد. ایرن پس از انقلاب در دو فیلم «جایزه» ساخته علیرضا داودنژاد و «خط قرمز» به کارگردانی مسعود کیمیایی بازی کرد، اما هر دو فیلم توقیف شدند. ایرن پس از انقلاب از ادامه کار هنری باز ماند و بازیگری را کنار گذاشت و در سال ۹۱ در سن ۸۵ سالگی فوت کرد.

۴۵- جمیله شیخی

• سال تولد: ۱۳۰۹
• سال وفات: ۱۳۸۰
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم لیلا، فیلم سافران، فیلم پرنده کوچک خوشبختی، فیلم کاغذ بی‌خط

کافی است فیلم مسافران را به یاد بیاورید و حضور جمیله شیخی در آن را ببینید تا متوجه شوید بدون وجود او انگار این فیلم بزرگ بهرام بیضایی به ثمر نمی‌نشست. یا شخصیت مادر شوهر در فیلم لیلا اثر مهرجویی که جمیله شیخی توانسته بود در آن فیلم به درستی قامت راسخ و کمی‌ بیرحم مادری را به تصویر بکشد که پسرش علی مصفا را مجبور به ازدواج با زن دیگری برای فرزندآوری کرده بود. جمیله شیخی متولد ۱۳۰۹ در تبریز آخرین فرزند خانواده، ابتدا به یادگیری آواز و تعلیم اپرا پرداخته و سپس وارد تئاتر و سینما شده است. اولین آشنایی او با دنیای تئاتر‌، دیدن نمایشنامه‌هایی بود که در تئاتر سعدی اجرا می‌شد. وی از کودکی به تشویق پدر و مادرش که خانواده‌ای فرهنگ دوست بودند در نمایش‌های مدرسه بازی می‌کرد و در دبیرستان به شرکت در جلسات انجمن ادبی و اجرای نمایش می‌پرداخت.

از جمله نمایش‌هایی که جمیله شیخی در آن‌ها به ایفای نقش پرداخت، می‌توان به «ملاقات با بانوی سالخورده» اثر حمید سمندریان، «از پشت شیشه‌ها» اثر اکبر رادی و «بن‌بست» از علی نصیریان اشاره کرد. نقش جدی و کاریزماتیک او و بازی تأثیرگذار او در یاد همه گان مانده است. همچنین بازی گیرای او در سریال‌هایی همچون پس از باران، تولدی دیگر، همسران و پدر سالار در خاطرات مردم نقش بسته است. جمیله شیخی که مادر آتیلا پسیانی نیز است در سال ۱۳۸۰ در سن ۷۱ سالگی بر اثر سکته قلبی درگذشت.

۴۴- فخری خوروش

• سال تولد: ۱۳۰۹
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم نفرین، فیلم آقای‌هالو، فیلم سوته دلان، فیلم شطرنج باد، فیلم شازده احتجاب، فیلم جنوب شهر

فخری خوروش بدون شک یکی از ستاره‌های زن سینمای ایران هم قبل و هم‌ بعد از انقلاب است و نقش‌های درجه یکی ایفا کرد و با بزرگ‌ترین کارگردان‌ها همکاری داشت. حضور او در یکی از بهترین آثار سینمای ایران (شطرنج باد) حضوری چشمگیر و نوید استعدادی نوظهور بود. او متولد ۱۳۰۸ در کرمانشاه و نام اصلیاش فخری اسودی بود. اولین تجربه او در تئاتر نمایشنامه مشهور سارتر یعنی دست‌های آلوده بود که با درخشش در اجرای این نمایش معروف شد. خوروش در اواخر دهه سی، از سینما کناره گرفت و نیروی خود را تماماً در تئاتر به کار گرفت و به یکی از مشهورترین بازیگران تئاتر تبدیل شد.

او نخستین بار در سن ۲۵ سالگی جلوی دوربین سینمایی رفت و بعد از آن در حدود ۴۰ عنوان فیلم سینمایی و حدود ۳۰ سریال تلویزیونی و تله تئاتر بازی کرده است. فخری خوروش از اواخر دهه‌ ۴۰ به همراه موج نوی سینمای ایران، بار دیگر به سینما بازگشت و در فیلم‌های مختلفی بازی کرد که برخی از این فیلم‌ها جزو مهم‌ترین فیلم‌های موج نوی سینمای ایران به‌شمار می‌آیند. از جمله آقای‌هالو (داریوش مهرجویی)، نفرین (ناصر تقوایی)، شازده احتجاب (بهمن فرمان‌آرا)، شطرنج باد (محمدرضا اصلانی) و سوته‌دلان (علی حاتمی). از نقش‌های ماندگار او در سریال‌های تلویزیونی نیز می‌توان به سریال‌های «امیرکبیر»، «پهلوانان نمی‌میرند»، «امام علی (ع)» و سریال «خانه ای در تاریکی» اشاره کرد.

۴۳- نیکو خردمند

• سال تولد: ۱۳۱۱
• سال وفات: ۱۳۸۸
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم پرده آخر، فیلم خاک آشنا، فیلم غزال، فیلم بازیچه
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین و نامزد 1 سیمرغ بلورین

نیکو خردمند با آن صدای دلنشین و سیمای مهربانانه‌اش، فعاليت خود را با كار گويندگى در راديو و دوبله فيلم‌هاى فارسى و خارجى در دهه ۳۰ آغاز كرد و به جاى هنرپيشگانى چون اوا گاردنر، اليزايت تيلور، كلوديو كارديناله، ايرن و كتايون صحبت كرد. او در اواخر دهه شصت به سينما راه پيدا كرد و در فيلم‌هاى خوبى مثل «خانه خلوت» مهدى صباغ زاده، «مسافران» بهرام بيضايى و «كاغذ بى خط» ناصر تقوايى حضور پيدا كرده است.

وی برنده جايزه بازيگرى نقش دوم در دو دوره جشنواره فيلم فجر بود که مهم‌ترین آن نقش او در فیلم پرده آخر اثر واروژ کریم مسیحی است. نیکو خردمند که فارغ التحصیل رشته کارگردانی از رویال تئاتر سلطنتی است با سریال آپارتمان، آوای فاخته، دزدان مادر بزرگ، آژانس دوستی و کت جادویی نیز بازی‌های خاطره انگیزی از خود به‌جای گذاشت.

۴۲- مهین شهابی

• سال تولد: ۱۳۱۵
• سال وفات: ۱۳۸۹
• مهم‌ترین فیلم‌ها: گاو، بی‌تا، سازش، پنجره

مهین شهابی بازیگری بود که عزت‌الله انتظامی، او را یکی از بانوان مبارز تئاتر توصیف کرده بود. مهین نیک طبع مشهور به مهین شهابی در سال ۱۳۱۵ در تهران به دنیا آمد و با بازی در تئاتر پا به عرصه هنر گذاشت. نام اصلی مهین شهابی (مهین نیک طبع) بود و وی پس از ازدواج با هوشنگ شهابی نام خانوادگی خود را از نیک طبع به شهابی تغییر داد. پدر مهین نظامی‌ بود و همسرش نویسنده، شاعر و آهنگساز. او برای اولین‌بار در دوره دبیرستان چند نمایش را به شکل آماتور بازی کرد و بعد از ازدواج به گروه اسکویی‌ها پیوست و سپس به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد و همزمان نیز در تئاتر سنگلج به ایفای نقش می‌پرداخت.

خانم شهابی قبل و بعد از انقلاب ایران در فیلم‌های سینمایی فراوانی بازی کرد از جمله در گاو، پاییزان، شیلات، آقای بخشدار، روز دیدار، بگذار زندگی کنم، و گل مریم. او در مجموعه‌های تلویزیونی گوناگونی از جمله، شاه دزد، باز مدرسه ام دیر شد، نیمه پنهان ماه، سفر، گالش‌های مادربزرگ و لبخند زندگی بازی کرد. یکی از مجموعه‌های تلویزیونی پر بیننده پس از انقلاب در بین سال‌های ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۹ سریال معروف و مطرح آینه بود که زنده یاد شهابی در آن سریال در یکی از نقش‌های اصلی ظاهر گشت. وی مشغول بازی در سریال «وضعیت سفید» حمید نعمت‌الله بود که به‌دلیل عارضه مغزی در بیمارستان بستری شد و سرانجام در سال ۱۳۸۹ در بیمارستان «پارس» چشم از جهان فرو بست.

۴۱- فروزان

• سال تولد: ۱۳۱۶
• سال وفات: ۱۳۹۴
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم دایره مینا، فیلم گنج قارون، فیلم بابا‌ شمل، فیلم قلندر، فیلم دشنه
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 جایزه بهترین بازیگر از جشنواره سپاس

فروزان با حضور چشمگیر در آثار بسیار زیادی در قبل از انقلاب و با همراهی محمدعلی فردین چهره ای تأثیرگذار در جریانی موسوم به فیلمفارسی بود که نه‌تنها بازیگری گیشه پسند بلکه در بین مردم نیز محبوب شد. اما با عدم اجازه‌ی حضور او در سینما پس از انقلاب، دیگر فرصت حضور در سینما و کار هنری را پیدا نکرد و هیچگاه نتوانست در فیلمی‌ به ایفای نقش بپردازد. فروزان با نام اصلی پروین خیربخش در بندر انزلی به دنیا آمد. او از سال ۱۳۴۱ با گویندگی در سینما فعالیت هنری خود را آغاز کرد که این فعالیت تا سال ۱۳۴۴ ادامه یافت. وی در سال ۱۳۴۲ با بازی در فیلم «ساحل انتظار» به کارگردانی سیامک یاسمی‌ وارد عرصه‌ی هنرپیشگی شد که این فعالیت تا سال ۱۳۵۶ ادامه یافت.

از معروف‌ترین نقش‌های فروزان می‌توان به بازی در فیلم «گنج قارون» به کارگردانی سیامک یاسمی، «باباشمل» ساخته علی حاتمی، «گوهر شب چراغ» ساخته اسماعیل کوشان، «دشنه» ساخته فریدون گله اشاره کرد. فروزان در سال ۱۳۴۸ به خاطر بازی در فیلم «تنگه اژدها» ساخته یاسمی‌ در نخستین جشنواره سپاس برنده‌ی جایزه‌ی بهترین بازیگر نقش اول زن شد.

۴۰- ثریا قاسمی

• سال تولد: ۱۳۱۹
• مهم‌ترین‌ فیلم‌ها: فیلم آرامش در حضور دیگران، فیلم خواستگار، فیلم دختر شیرینی فروش، فیلم دعوت، فیلم ویلایی‌ها
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین

برای بازیگری که به‌عنوان نقشی تقریبا کلیشه در حکم مادر برای مخاطب شکل گرفته، برنده شدن سیمرغ بهترین بازیگر در سن ۷۶ سالگی (ویلایی‌ها) شاید کمی‌ دور از انتظار و عجیب بنماید. ولی کافی است که به اولین فیلم ثریا قاسمی‌ در سینما رجوع کنید. فیلمی‌ که اولین ساخته ناصر تقوایی هم است. «آرامش در حضور دیگران» که یکی از سردمداران موج نوی سینمای ایران بود. ثریا قاسمی‌ در این فیلم در نقش منیژه دختر جوانی بود که در محیطی سنتی و روستایی بزرگ شده بود و اکنون پس از ازدواج با مردی خیلی بزرگتر از خودش وارد محیطی بی نسبت با خودش می‌شود.

ثریا قاسمی‌ در اجرای این نقش به‌عنوان اولین فیلم خود به خوبی توانسته بدرخشد. مخصوصا در سکانس‌های انتهایی که در بیمارستان روانی با دست برای همسر به جنون رسیده اش آب می‌آورد و می‌فهمیم که قربانی اصلی خود اوست که با درک کنش‌های اطراف‌اش ناچار به تحمل  یک دنیای بی‌رحم شده و حتی از موهبت جنون‌زدگی هم بی‌بهره است. ثریا قاسمی‌ که دختر حمیده خیرآبادی است کار خود را از اوایل دهه ۱۳۴۰ با گویندگی رادیو کار حرفه‌ای خود را شروع کرد و سپس به تئاتر روی آورد. او بعد از این فیلم در فیلم «زنده باد» ساخته مرحوم خسرو سینایی به ایفای نقش پرداخت و بعد از انقلاب در دو سريال تلويزيونی در پناه تو و شب دهم محبوبيت فراوانی پيدا كرد. در كنار اين‌ها بازی او در تله تئاترهايی مثل «به سوی دمشق» از حميد سمندريان و «نكراسوف» از محمد رحمانيان به چشم آمد.

۳۹- پوری بنایی

• سال تولد: ۱۳۱۹
• مهم‌ترین‌ فیلم‌ها: فیلم قیصر، فیلم کوچه مردها، فیلم آنلاین گیاه، فیلم زنبورک، فیلم غزل

زمانی‌که اعظم در فیلم قیصر، نقش نامزد قیصر را بازی می‌کرد و قیصر او را از دست برادران آب مَنگُل فراری می‌داد، پوری بنایی (اعظم) در واقعیت نیز نامزد بهروز وثوقی (قیصر) بود. آن‌ها خیلی وقت بود که زوج موفقی در فیلم‌های قبل از انقلاب بودند. (مانند زوج فروزان و فردین) اما دست تقدیر آن‌ها را به‌هم نرساند. پوری بنایی جزو بازیگرانی بود که کارنامه متنوعی داشت و جدا از فیلمفارسی‌های آن زمان، آثار قابل توجهی نیز بازی کرده است.

او که با فیلم «عروس فرنگی» از نصراله وحدت وارد سینما شده بود، در فیلم‌های شاخص و قابل تاملی همچون: «خداحافظ تهران» اثر ساموئل خاچیکیان، «آنلاین گیاه» اثر فریدون گله، «زنبورک» اثر فرخ غفاری و «غزل» مسعود کیمیایی به ایفای نقش پرداخته است. پوری بنایی بعد از انقلاب موفق به انجام فعالیت هنری نشد و هنوز خانه نشین است.

۳۸- پروانه معصومی

• سال تولد: ۱۳۲۳
• مهم‌ترین‌ فیلم‌ها: فیلم رگبار، فیلم بی‌تا، فیلم کلاغ، فیلم غریبه و مه، فیلم گل‌های داودی، فیلم جهیزیه‌ای برای رباب
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین

بهرام بیضایی به‌عنوان یکی از بهترین کارگردانان سینمای ایران همیشه در فیلم‌هایش شخصیت‌های زن قابل تاملی را داشته است، او قبل از اینکه از سوسن تسلیمی‌ بزرگ و مژده شمسایی به‌عنوان شخصیت اصلی زن فیلم‌هایش استفاده کند در همان اولین فیلم خود (رگبار) و فیلم‌های بعدی از چهره‌ای زیبا به نام پروانه معصومی‌ استفاده کرد. تماشاگران نیز مانند آقای حکمتی در فیلم کلاغ عاشق چهره و بازی او شدند و پروانه معصومی‌ بازیگری خوبی در سینمای قبل از انقلاب شد. شاید اگر انقلاب نمی‌شد و او دچار همچین تغییراتی نمی‌شد، پروانه معصومی‌ می‌توانست به بازیگری ماندگار در سینمای ایران بدل شود.

بازی او در فیلم‌هایی واجد ارزش همچون: «بی‌تا» اثر هژیر داریوش در مقابل فائقه آتشین، فیلم‌های مهمی‌ چون «کلاغ» و «غریبه و مه» اثر بیضایی، «ناخدا خورشید» اثر ناصر تقوایی، از او بازیگری توانا ساخت اما بعد از انقلاب هیچوقت نتوانست به درخشش خود بازگردد. پروانه معصومی‌ که نام اصلیش سکینه کبودر‌آهنگی است، تحصیلاتش را در دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه ملی ایران به پایان رساند و از جمله افتخارات هنری او می‌توان به کسب سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن برای بازی در فیلم »گل‌های داودی» و کسب سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن برای بازی در فیلم «جهیزیه برای رباب» اشاره کرد.

۳۷- هما روستا

• سال تولد: ۱۳۲۳
• سال وفات: ۱۳۹۴
• مهم‌ترین‌ فیلم‌ها: فیلم مسافران، فیلم پرنده کوچک خوشبختی، فیلم از کرخه تا راین، فیلم تمام وسوسه‌های زمین

«ما به تهران نمی‌رسیم، ما همگی می‌ميريم!» این مونولوگ هما روستا در ابتدای فیلم «مسافران» بیضایی در ذهن همه سینما دوستان حک شده همان‌طور که ما شخصیت معلم شفیق در «پرنده کوچک خوشبختی» پوران درخشنده را با هما روستا به خاطر می‌آوریم. کسیکه نامش همواره درکنار همسرش حمید سمندریان به زبان آورده می‌شد، در بسیار از تئاترهای موفق (باغ وحش شیشه ای، بازی استریندبرگ، دایی وانیا، آنتیگونه، باغ آلبالو) درکنار او بود. او که فوق لیسانس هنرهای دراماتیک از بخارست را داشت فعالیت هنری خود در ایران را با کارگردانی در تئاتر آغاز کرد. عمده فعالیت هما روستا در بازیگری، به تئاتر و اجرا روی صحنه مربوط می‌شود.

به‌خصوص از زمانی‌که با حمید سمندریان آشنا و با او ازدواج می‌کند:«وقتی لهجه فارسی‌ام بهتر شد، با آقای انتظامی‌نمایش «بازرس» گوگول را روی صحنه بردیم، از آن‌جا به بعد بود که سمندریان به من پیشنهاد همکاری و سپس ازدواج داد و ما زندگی‌مان را با هم شروع کردیم». در سال‌های پیش از انقلاب، خانم روستا تنها در یک فیلم حضور یافت، فیلم «دیوار شیشه‌ای» به کارگردانی ساموئل خاچیکیان و با فیلمنامه‌ای از فریدون گله. او در این فیلم درکنار پوری بنایی نقش دوم را ایفا کرد و پس از آن، ۱۵ سالی طول کشید تا دوباره در یک فیلم سینمایی جلوی دوربین برود و در «گزارش یک قتل» محمدعلی نجفی بازی کند. او بعد از انقلاب نیز بازی تاثیرگذاری در فیلم «از کرخه تا راین» اثر حاتمی‌کیا داشت. او سه سال بعد از فوت همسرش حمید سمندریان، در سال ۹۴ در ۷۱ سالگی چشم از جهان فروبست.

۳۶- فرزانه تاییدی

• سال تولد: ۱۳۲۳
• سال وفات: ۱۳۹۹
• مهم‌ترین‌ فیلم‌ها: فیلم فریاد زیر آب، فیلم سفر سنگ، فیلم میراث من جنون، فیلم خاک، فیلم هشتمین روز هفته
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 جایزه از جشنواره سپاس

وقتی سیروس الوند فیلم مشهور فریاد زیر آب را می‌ساخت برای نقش مقابل داریوش اقبالی از بازیگری به نام فرزانه تاییدی استفاده کرد که عاشقانه‌ی این فیلم را تکمیل و ترانه‌های آن ماندگار شد. فرزانه تاییدی طی ۱۶ سال کار در سینما، تلویزیون و تئاتر که پنج سالش را به تحصیل تئاتر در آمریکا گذرانده بود، کم و بیش در ۵۰ نمایش تلویزیونی، ۲۰ نمایش صحنه‌ای، و ۱۲ فیلم سینمایی، با قدرتی کم‌نظیر ظاهر شد. نامدارترین بازیگران تئاتر و سینمای ایران و بیش از همه همراه و همسر و جفت هنرمندش، بهروز به‌نژاد، با او کار کردند. جدای از پرکاری و قدرت بازیگری، دور بودن از جنجال‌های بازاری و تن ندادن به مصالحه و تحقیر، به او تشخصی احترام‌برانگیز داده بود. فرزانه تاییدی در فیلم‌هایی مانند «خاک» و «سفر سنگ» ساخته مسعود کیمیایی، «هشتمین روز هفته» اثر حسین رجائیان، «صلات ظهر» به کارگردانی سعید مطلبی، و «واسطه‌ها» ساخته حسن محمدزاده حضور داشت.

مجموعه تلویزیونی «طلاق»، ساخته مسعود اسدالهی، نیز یکی از برنامه‌های محبوبی بود که فرزانه تأییدی را به شهرت زیادی رساند و توانایی‌های بازیگری او را به نمایش گذاشت. او در آخرین فیلمش در ایران، «میراث من جنون» ساخته مهدی فخیم‌زاده در سال ۱۳۶۰ بازی کرد که درضمن یکی از آخرین فیلم‌هایی بود که بدون حجاب فیلم‌برداری شد و برای همین با وجود موفقیت‌اش زودتر از موعد از پرده‌ها پایین کشیده شد. تاییدی که سال‌ها در استخدام وزارت فرهنگ و هنر بود، بعد از انقلاب و در سال ۱۳۵۹ طی حکمی‌ از کار اخراج شد و در انزوایی خودخواسته در سال ۹۹ چشم از جهان فروبست.

۳۵- زری خوشکام

• سال تولد: ۱۳۲۶
• مهم‌ترین‌ فیلم‌ها: فیلم آدمک، فیلم خواستگار، فیلم تهران روزگار نو، فیلم در دنیای تو ساعت چنداست؟

شنیدن صدای حوا خانوم که می‌گفت: «جالبه که توو چهل سالگیت یجوری باشی غیر از سایر، توو بیست سالگی که همه شاعرن» در فیلم در دنیای تو ساعت چند است؟ باعث شد تا دوباره نام زری خوشکام بعد از سال‌ها در سینما مطرح شود. زری خوشکام یا زهرا حاتمی‌ همسر علی حاتمی‌ کارگردان بزرگ است. بانویی که بعد از آشنایی و ازدواج با علی حاتمی‌، زندگی قبلی را فراموش کرد و فقط در آثار همسر ایفای نقش کرد. بانویی که بعد از پیروزی انقلاب ممنوع‌التصویر شد ولی در ایران ماند تا بالاخره در سال‌های اخیر فرصت ایفای نقش در برخی آثار سینمایی را پیدا کند. «سیمای زنی در دوردست»، «در دنیای تو ساعت چند است؟» و «شعله ور»، سه فیلمی‌ هستند که زری خوشکام بعد از رفع ممنوع التصویری در آن‌ها ایفای نقش کرده است.

زری خوشکام که در انگلستان تحصیل کرده بود در سال ۱۳۵۰ در فیلم «آدمک» خسرو هریتاش (فیلمساز موج نو) اولین نقش خود را بازی کرد و بعد از آن با فیلم «خواستگار» اثر علی حاتمی‌به شهرت بیشتری دست یافت. زری خوشکام که مادر لیلا حاتمی‌است بعد از ازدواج با علی حاتمی‌ به انقلابی درونی دست زد و کم کم از فضای بازیگری فاصله گرفت تا اینکه بعد از انقلاب در نقش آمینه اقدس، عروس نورچشمی‌خان مظفر (با بازی عزت‌الله انتظامی) را در سریال «هزاردستان» ایفا کرد اما بازی او از سریال حذف شد.

۳۴- سوسن تسلیمی

• سال تولد: ۱۳۲۸
• مهم‌ترین‌ فیلم‌ها: فیلم مرگ یزدگرد، فیلم باشو غریبه کوچک، فیلم چریکه تارا، فیلم طلسم، فیلم شاید وقتی دیگر
• مهم‌ترین جوایز: جایزه‌ی بهترین بازیگر سال از طرف آکادمی سوئد

نوشتن از بهترین بازیگر زن تاریخ سینمای ایران (به زعم نویسنده) در چند پاراگراف بی‌شک حق مطلب را در مورد سوسن تسلیمی‌ ادا نمی‌کند. بازیگری با روحی از آتش و روحیه‌ای سرکش، کاریزما و قدرتی مثال زدنی، ظاهری جذاب و پرکشش با چشمانی افسونگر و حضوری تأثیرگذار که قدرش را ندانستند و او را طرد کردند تا نتواند دیگر در سینمای ایران فعالیت کند. او که از پدر و مادری تئاتری در گیلان به دنیا آمده بود خود نیز علاوه‌بر تحصیلات آکادمی‌ در در رشته تئاتر از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، فعالیت خود را با تئاتر و همکاری با بزرگانی چون: آربی اوانسیان، داریوش فرهنگ، هرمز هدایت، مهدی‌هاشمی، بیژن مفید و بهرام بیضایی، شروع کرد. او فیلم اول خود (چریکه تارا) را با استادش بهرام بیضایی کار کرد و این همکاری به سه فیلم درخشان دیگر منجر شد. اما همان‌طور که سوسن تسلیمی‌ در نقش زن آسیابان در فیلم مرگ یزدگرد می‌گفت: «او به آرزوی گریز از ما گریخت. دیگر چه بایدم گفت، هنگام که شما جز نیروی ستم، هیچ باورتان نیست»، بعدها خود نیز مجبور شد با آرزوی گریز از ستم‌هایی که بر او رفت، بگریزد.

سوسن تسلیمی‌ نشانگر شخصیت‌های مهمی‌ در سینمای ایران است، شخصیت تارا در فیلم چریکه تارا، زن آسیابان در فیلم مرگ یزدگر، شخصیت رضوان در فیلم مادیان، شخصیت فوق‌العاده نایی در فیلم باشو غریبه کوچک، ویدا در شاید وقتی دیگر و شخصیت فاطمه در سریال سربداران که جملگی شخصیت‌های قوی پر نفوذ و تأثیرگذار در فیلم‌ها بودند که همین موضع دامنگیر او بعد از انقلاب شد. مثلا در فیلم مادیان گفتند شخصیت سوسن تسلیمی‌ تصویری از زن قدرتمند است و نگاهش نافذ و بر فیلم تسلط دارد. او بعد از رفتن از ایران در سوئد مشغول فعالیت‌های تئاتری و فرهنگی هنری شد.

 ۳۳- نوری کسرایی

• سال تولد: ۱۳۳۰
• سال وفات: ۱۳۹۸
• فیلم‌ها: فیلم پنجره، فیلم تنگسیر، فیلم تنگنا، فیلم شازده احتجاب

فخر النساء (نوری کسرایی) در فیلم شازده احتجاب نوشته هوشنگ گلشیری و ساخته بهمن فرمان آرا، شخصیتی است که ظلم دیده و تنها کسی است که در آن زمان کتاب می‌خواند و نماینده قشر روشنفکر بود، آن هم در زمانی‌که جامعه دارد استحاله پیدا می‌کند و از یک وضعیت به وضعیت دیگر تغییر می‌کند. در مقابل او شازده قرار دارد که از کتاب وحشت دارد. او در مقابل بخاری می‌نشیند و به فخری می‌گوید کتاب‌ها را یکی یکی در بخاری بیندازد. نوری کسرایی در هیبت شخصیت فخرالنسا به خوبی توانسته کاراکتر زن اثیری و روشنفکر امروزی را به تصویر بکشد و تنها کسی است که جلو شازده می‌ایستد و او را تحقیر می‌کند.

نوری کسرایی اولین‌بار با فیلم «پنجره» ساخته زنده‌یاد جلال مقدم در سال ۴۹ درکنار بهروز وثوقی و فائقه آتشین خوش درخشید و در کمتر از یک دهه بازیگری تا سال ۵۷ به یک سوپراستار مبدل شد که در آثار مهم موج نوی سینمای ایران مانند «تنگنا» و«تنگسیر» ساخته‌ ی امیر نادری، مسلخ ساخته‌هادی صابر، شازده احتجاب، شام آخر، سازش و شاهرگ و در دو فیلم با پرویز صیاد به ایفای نقش پرداخت. با نگاهی به کارنامه نوری کسرایی به جرأت می‌توان گفت در دوران حضور محدود و مهجور خود بر پرده سینما، از میان ۱۸ فیلمی‌که بازی کرده، تنها 7 فیلم به سینمای تجاری تعلق دارد و باقی، حضور در مقابل دوربین کارگردانانی است که یا به موج نوی سینمای آن روزگار تعلق داشتند یا در مرز میان سینمای نوپرداز با گوشه‌چشمی‌ به سینمای تجاری آن روزگار تجربه‌های متفاوتی را رقم زدند. نوری کسرایی در سال‌های پس از انقلاب در ایران ماند و در تنهایی، روزگار را به دور از جنجال و هیاهوی سینما سپری کرد و در سال ۹۸ در ۶۸ سالگی در انزوا فوت کرد.

۳۲- شهره آغداشلو

• سال تولد: ۱۳۳۱
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم شطرنج باد، فیلم سوته‌دلان، فیلم گزارش، فیلم خانه‌ای از شن و مه، فیلم سنگسار ثریا میم
• مهم‌ترین جوایز: نامزد جایزه اسکار، برنده جایزه امی، برنده جایزه انجمن منتقدان فیلم لس‌آنجلس، برنده جایزه حلقه منتقدان فیلم نیویورک

وقتی در فیلم گزارش اثر عباس کیارستمی ‌نمونه‌ای واقع گرایانه از یک زن ایرانی در سینمای ایران را دیدیم، ما با آخرین تصاویر واقعی زندگی زن ایرانی که شهره آغداشلو با جذابیت آن را اجرا کرده بود طرف بودیم. شهره آغداشلویی که در سوته دلان اثر علی حاتمی‌ نقش زنی روسپی را برابر بهروز وثوقی به زیبایی اجرا کرد. همان کنیزک فیلم شطرنج باد با آن چهره معصوم و دلفریب که بعدها با آیدین آغداشلو نقاش مشهور ازدواج کرد و بعد از انقلاب هم از ایران خارج شد.

شهره آغداشلو یا همان شهره وزیری تبار اما مانند اغلب بازیگران زنی که مطرود و از فعالیت منع شدند، گوشه گیر نشد و توانست با فیلم House of Sand and Fog – خانه‌ای از شن و مه که در آن با بن کینگزلی همبازی بود جایزه بهترین بازیگر زن را از انجمن منتقدان لس آنجلس و حلقه منتقدان فیلم نیویورک بگیرد. در افتخاری دیگر نیز توانست نامزد جایزه اسکار برای بهترین بازیگر نقش مکمل زن شود. او همچنین موفق به دریافت جایزه اِمی‌ برای House of Saddam شد. او همچنین در سریال‌های معروف دیگری همچون سریال ۲۴، آناتومی‌گری، دکتر‌هاوس، گریم، پانیشر و… به ایفای نقش پرداخته است.

۳۱- فریماه فرجامی

• سال تولد: ۱۳۳۱
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم خط قرمز، فیلم اجاره‌نشین‌ها، فیلم مادر، فیلم سرب، فیلم پرده آخر، فیلم نرگس
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، برنده 1 دیپلم افتخار

در همان سکانس اول حضور فریماه فرجامی‌ در اجاره نشین‌های مهرجویی در رو‌به‌رو شدن با عزت اله انتظامی‌، سیمای زنی زیبا و جسور را دیدیم که خبر از ستاره‌ای خوش چهره و توانا در سینمای ایران را می‌داد. فریماه فرجامی‌ که به وسیله مسعود کیمیایی در تئاتر معروفی دیده شده بود، به‌عنوان بازیگر فیلم خط قرمز اثر این کارگردان و سپس فیلم تیغ و ابریشم برگزیده شد و توانست خود را به‌عنوان بازیگری نه‌تنها زیبارو بلکه ماندگار مطرح کند. فریماه فرجامی‌ در ادامه همکاری‌اش با کیمیایی توانست بازیِ متفاوتی از خود در فیلم سرب با نقش مونس به اجرا بگذارد که تحسین همه‌گان را دربرداشت و با حضور در نقش ماه منیر در فیلم مادر، قدرت خود را در بازیگری به رخ همگان کشید.

او با انتخاب فیلم‌هایی شاخص مخصوصا فیلم پرده آخر اثر واروژ کریم مسیحی، در نقش فروغ الزمان توانست سیمرغ بهترین بازیگر زن را از آن خود کند و در فیلم بعدی خود با همکاری با رخشان بنی اعتماد فیلم تماشایی نرگس را به کارنامه درخشان خود اضافه کرد. او در این فیلم با همبازی خود ابوالفضل پور عرب به ستاره‌های دهه هفتاد سینمای ایران تبدیل شدند اما با بی‌مهری‌ها و گوشه‌گیری او در بیست سال گذشته کم‌کم از سینمای ایران کناره گرفت و بیمار شد.

۳۰- گلاب آدینه

• سال تولد: ۱۳۳۲
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم زرد قناری، فیلم روسری آبی، فیلم زیر پوست شهر، فیلم زندان زنان، فیلم مهمان مامان،‌ فیلم قصه‌ها
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، نامزد 6 سیمرغ بلورین، برنده جایزه بهترین جشنواره بین‌المللی فیلم پکن

شروع فعالیت هنری گلاب آدینه (گلاب مستعان) با بازیگری و کارگردانی تئاتر به همراه همسرش مهدی‌هاشمی‌ بود و توانست تئاتر‌های مهمی‌ همچون کارهای بیضایی را روی صحنه ببرد. گلاب آدینه که برای مخاطبان بیش از هر چیز نقش مامان را در فیلم مهمان مامان داریوش مهرجویی یادآوری می‌کند نمونه بارز اجرای نقش با جزئیات بسیار بالا است.

او همکاری‌های متعدد و موفقی با رخشان بنی اعتماد طی سال‌ها داشته است که خروجی آن منجر به فیلم‌ها و شخصیت‌هایی مهم در سینمای ایران شده است. از  جمله روسری آبی، زرد قناری، بانوی اردیبهشت و مهم‌تر از همه دو فیلم زیر پوست شهر و قصه‌ها که بازی گلاب آدینه در این فیلم‌ها به یاد ماندنی است. همچنین همکاری او با منیژه حکمت در زندان زنان و نقش بی‌بی‌سلیم در فیلم وقتی همه خواب بودند از دیگر فعالیت‌های مهم این بازیگر توانا است.

۲۹- گوهر خیراندیش

• سال تولد: ۱۳۳۳
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم بانو، فیلم مکس، فیلم ارتفاع پست، فیلم واکنش پنجم، فیلم دایره زنگی، فیلم دعوت، فیلم رسم عاشق‌کشی
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین، برنده 2 جایزه جشن خانه سینما، نامزد 4 سیمرغ بلورین

گوهر خیراندیش از آن دسته بازیگرانی است که شاید به‌عنوان شخصیت اول فیلم‌ها، زیادی به چشم نیاید اما بازی او حتی در شخصیت‌های فرعی یک فیلم به قدری با ظرافت و درخشان است که از پس هر نقش متفاوت و عجیب و هر شخصیتی به خوبی برمی‌آید، هرچند که او در نقش اصلی فیلم‌های زیادی نیز درخشیده است. گوهر خیر اندیش که فارغ التحصیل کارگردانی تئاتر از دانشکده هنرهای زیباست پس از ازدواج با جمشید اسماعیل خانی و ورود به دنیای بازیگری توانست در فیلم بانوی داریوش مهرجویی خود را به خوبی نشان دهد.

او در طول دوران بازیگری خود در فیلم‌ها و سریال‌های زیادی به ایفای نقش پرداخته و همچنین تئاترهای بسیاری را علاوه‌بر بازیگری، کارگردانی کرده است. گوهر خیراندیش برنده جایزه جشنواره فجر و جشن خانه سینما به خاطر بازی در فیلم‌های ارتفاع پست، دعوت، دنیا و رسم عاشق کشی است. او در آخرین فعالیت‌های خود در سریال هیولا به خوبی درخشید.

۲۸- گل‌چهره سجادیه

• سال تولد: ۱۳۳۳
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم سرزمین خورشید، فیلم دندان مار، فیلم ردپای گرگ، فیلم هیوا
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، نامزد 3 سیمرغ بلورین، برنده تندیس زرین جشن خانه سینما

گلچهره سجادیه نیز مانند اغلب بازیگران خوب سینمای ایران فعالیت خودش را در زمینه تئاتر شروع کرد و در تئاترهای معروف قبل از انقلاب نظیر خانه برنارد آلبا و جعفرخان از فرنگ برگشته روی صحنه رفت تا اینکه نقش کوتاهی را توانست در فیلم کلاغ بهرام بیضایی بازی کند. او اما حضور مهم و تاثیرگذارش در سینما با فیلم دندان مار اثر مسعود کیمیایی بود که توانست توانایی خود را به ثابت کند و همین امر موجب گردید تا در دو فیلم گروهبان و رد پای گرگ نیز همکاری موفقی با کیمیایی داشته باشد.

گلچهره سجادیه در ادامه راه خود موفق به برنده شدن سیمرغ بهترین بازیگر برای فیلم سرزمین خورشید اثر احمدرضا درویش شد. او همچنین علاوه‌بر سینما و تئاتر در مدیوم تلویزیون نیز در سریال‌هایی همچون رعنا اثر داود میرباقری و آنام به ایفای نقش پرداخته است.

۲۷- آزیتا حاجیان

• سال تولد: ۱۳۳۶
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم روبان قرمز، فیلم دزد عروسک‌ها، فیلم شمعی در باد، فیلم هنرپیشه، فیلم آدم برفی
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، نامزد یک سیمرغ بلورین

آزیتا حاجیان از همان فیلم اول خود سعی در ایفای نقش‌های متفاوت را داشت و وقتی در نقش عجوز (مادر دزد عروسک‌ها) اثر محمدرضا هنرمند به خوبی ترس را در دل ما بچه‌های دهه شصت انداخت، توانست این تفاوت را ایجاد کند. او با بازی در سفر جادویی ابوالحسن داودی و بعدها آدم برفی اثر میرباقری نیز سهمی‌ در خاطرات ما داشت و ناگهان با فیلم هنرپیشه اثر مخملباف نوعی دیگر از توانایی‌های خود را به نمایش گذاشت. نقطه عطف بازیگری آزیتا حاجیان اما با فیلم روبان قرمز حاتمی‌کیا شکل گرفت. او توانست در نقش محبوبه دختر جنگ زده و تنهایی که با دو عاشق (پرویز پرستویی و رضا کیانیان) طرف بود، به خوبی از پس نقش بر بیاید و برنده بهترین بازیگر از جشنواره فجر شود.

موفقیت او البته ادامه‌دار بوده و در سال پیش در جشنواره فجر نامزد بهترین بازیگر نقش مکمل زن برای فیلم خط فرضی شد. آزیتا حاجیان مانند خیلی دیگر از بازیگران نسل پیشین نیز فارغ التحصیل تئاتر از دانشکده هنرهای دراماتیک دانشگاه هنر است و اجراهای تئاتر بسیاری در کارنامه خود داشته است. او در تلویزیون و سریال نیز کارنامه موفقی دارد و نقش‌های متفاوتی همچون مش دریا در سریال ساعت شنی بهرامیان و سریال تا ثریا داشته است.

۲۶– رویا تیموریان

• سال تولد: ۱۳۳۷
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم زندان زنان، فیلم مرد بارانی، فیلم تیک، فیلم قارچ سمی، فیلم کافه ستاره، فیلم بید مجنون
• مهم‌ترین جوایز: تندیس زرین جشن خانه سینما، نامزد 7 سیمرغ بلورین

رویا تیموریان فارغ التحصیل تئاتر از دانشکده هنر، با نمایش ماهی سیاه کوچولو نوشته صمد بهرنگی در سال ۵۸ وارد عرصه هنر شد و با بازی در تئاترهای زیادی را تاکنون داشته است. او با بازی در چهارمین فیلم خود به نام مرد بارانی اثر ابوالحسن داودی توانست در سینمای ایران مطرح شود و پس از آن در زندان زنان اثر منیژه حکت، قارچ سمی‌ اثر رسول ملاقی پور، بید مجنون اثر مجید مجیدی، کافه ستاره اثر سامان مقدم، سنتوری اثر داریوش مهرجویی و گزارش یک جشن اثر ابراهیم حاتمی‌کیا خوش درخشید.

رویا تیموریان با نام اصلا دلارا تیموریان در سریال‌های تلویزیونی زیادی من جمله رعنا، مریم مقدس، لبه تاریکی، شمس العماره، دیوار به دیوار و هم گناه نیز به ایفای نقش پرداخته است و امسال نیز سریال جیران اثر حسن فتحی را آماده نمایش دارد. او همسر مسعود رایگان بازیگر و مادر دنیا مدنی است و جنس صدای خاص او برای مخاطبان همیشه آشناست.

۲۵- بیتا فرهی

• سال تولد: ۱۳۳۷
• مهم‌ترین فیلم‌ها:‌ فیلم هامون، فیلم بانو، فیلم کیمیا، فیلم خانه‌ای روی آب، فیلم خون بازی، فیلم دوران عاشقی
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، نامزد 4 سیمرغ بلورین، برنده جشنواره بین‌المللی فیلم پیونگ یانگ

چه کسی می‌تواند فیلم‌ هامون را بدون خسرو شکیبایی و بیتا فرهی تصور کند، وقتی که  مهشید به‌هامون می‌گفت «نه من عوض نشدم، تورو دیگه دوس ندارم» و خسرو شکیبایی در جوابش می‌گفت: «یعنی همه اون زمزمه‌ها، زندگیا، عشقا، همه دروغ بود؟». بیتا فرهی در اولین حضورش در سینما با این فیلم توانست جایگاه ویژه‌ای پیدا کند و بعدها نیز با خسرو شکیبایی در فیلم‌های بانو و کیمیا همکاری‌اش را ادامه داد.

او که توسط ناصر چشم آذر برای فیلم‌ هامون انتخاب شده بود تحصیلاتش را در مدرسه هنر پاورس آمریکا گذرانده بود. بیتا فرهی در ادامه فعالیت‌های هنری خود با کارگردانانی همچون مسعود کیمیایی در فیلم اعتراض، بهمن فرمان آرا در فیلم خانه ای روی آب و رخشان بنی اعتماد در فیلم خون بازی همکاری کرد و توانست جوایز معتبری را در سینمای ایران کسب کند.

۲۴- سیمین معتمد آریا

• سال تولد: ۱۳۴۰
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم همسر، فیلم گیلانه، فیلم روسری آبی، فیلم اینجا بدون من، فیلم مسافران، فیلم قصه‌ها، فیلم عینک دودی، فیلم مرد عوضی، فیلم دختر شیرینی فروش، فیلم هنرپیشه، فیلم کلاه قرمزی و پسرخاله
• مهم‌ترین جوایز: برنده 4 سیمرغ بلورین، نامزد 8 سیمرغ بلورین، برنده جشنواره فیلم مونترال، برنده جشنواره فیلم ونسن، برنده بهترین بازیگر تئاتر بین‌‌الملل جشنواره فجر

سیمین سینمای ایران یعنی فاطمه معتمد آریا به حق یکی از بهترین بازیگران زن تاریخ سینمای ایران است، کافی است به تعدد نقش‌ها، کارنامه و شخصیت‌های متفاوتی که او بازی کرده نگاهی بیاندازیم تا دریابیم او چه دامنه وسیعی از کاراکترهای گوناگون را به اجرا گذاشته است. از بازسازی نقش دختر لر توسط او در فیلم ناصرالدین‌شاه آکتور سینما ساخته مخملباف تا فیلم مسافران بیضایی، از کارهای کمدی همچون مردعوضی، عزیزم من کوک نیستم، عینک دودی، هنرپیشه و همسر تا کارهای فانتزی همچون کلاه قرمزی، دخترک شیرینی فروش و زیر درخت هلو، از کارهای جدی چون روسری آبی و آنلاین مادری تا کارهای سختی چون گیلانه، اینجا بدون من، پریناز و قصه‌ها.

همچنین به این کارنامه کلی فیلم دیگری چون جان دار، بنفشه آفریقایی، حکایت دریا، آباجان و… را می‌توان اضافه کرد. او با بهترین کارگردانان سینمای ایران همکاری‌های موفقی داشته است و درکنار ایرج طهماسب و پرویز پرستویی، زوج‌های موفقی را در سینما و تلویزیون تشکیل داده بود. این کارنامه پُر و پیمون معتمدآریا به جز کارهای تلویزیونی و سریال‌هایی همچون زیر تیغ و گل پامچال و آشپز باشی است تازه اگر کارهای عروسکی او را مانند مدرسه موش‌ها و خاله قورباغه و خونه مادربزرگه را به کارنامه او اضافه کنیم می‌فهمیم کمتر بازیگر زنی در سینمای ایران به این جایگاه دست یافته است.

۲۳- کتایون ریاحی

• سال تولد: ۱۳۴۰
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم کشتی آنجلیکا، فیلم شام آخر، فیلم دعوت، سریال یوسف پیامبر، سریال شب دهم، سریال پس از باران
• مهم‌ترین جوایز: نامزد 1 سیمرغ بلورین، برنده جایزه 3 دوره جشن سینمایی دنیای تصویر

کتایون ریاحی که موسیقی خوانده بود عمده حضور و معروفیت خود را از سریال پدر سالار دارد. او بعد از این سریال موفق شد در آثار تلویزیونی موفقی همچون پس از باران و شب دهم بازی موثری داشته باشد، او در نقش خانم بس در سریال پس از باران درخشان ظاهر شد و در شب دهم اثر حسن فتحی توانست نقش فخرالزمان را به خوبی به نمایش بگذارد.

کتایون ریاحی در سینما نیز با کارگردانان مختلفی همکاری داشته است من جمله در فیلم کشتی آنجلیکا اثر محمد بزرگ نیا، دعوت اثر ابراهیم حاتمی‌کیا و مهم‌تر از همه فیلم شام آخر اثر فریدون جیرانی که او را به سیمرغ بهترین بازیگر زن رساند. کتایون ریاحی پس از بازی در سریال یوسف پیامبر که شخصیت زلیخا را ماندگار بازی کرده بود از دنیای بازیگری کناره گرفت.

۲۲- مهتاب نصیرپور

• سال تولد: ۱۳۴۴
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم به نام پدر، فیلم سگ کشی، فیلم فرزند خاک، فیلم سینما نیمکت، فیلم بی همه چیز
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین

مهتاب نصیرپور همسر محمد رحمانیان کارگردان مشهور تئاتر و سینما و فارغ التحصیل بازیگری و کارگردانی تئاتر از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. او که عمده فعالیت‌هایش را در زمینه تئاتر به انجام رسانده و در تئاترهای بی شماری به ایفای نقش پرداخته بود در سینما نیز با فیلم مسافران بیضایی وارد این عرصه شد. نصیرپور کارنامه متفاوتی دارد از بازی در فیلم الو الو من جوجوام و دنیای وارونه تا فیلم من ترانه ۱۵ سال دارم و به نام پدر. او در تلویزیون نیز با حسن فتحی و همسرش محمد رحمانیان همکاری‌های متعدد و درخشانی داشته است و علاوه‌بر بازیگری و کارگردانی، طراحی صحنه و لباس و بازیگردانی نیز انجام می‌دهد.

نصیرپور برای بازی در فیلم به نام پدر اثر حاتمی‌کیا و فیلم فرزند خاک برنده سیمرغ بهترین بازیگر زن جشنواره فجر شده است. او سال‌ها است که به تدریس بازیگری در دانشگاه مشغول است و آخرین فیلم او بی همه چیز اثر محسن قرایی است.

۲۱– مژده شمسایی

• سال تولد: ۱۳۴۷
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم مسافران، فیلم گفت‌وگو با باد، فیلم سگ کشی، فیلم وقتی همه خوابیم
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین، نامزد 4 سیمرغ بلورین

مژده شمسایی همسر بهرام بیضایی کارگردان بزرگ و فرزند منوچهر شمسایی تصویربردار و نورپرداز است. هنوز نوع نگاه و بیان کلماتش در قالب شخصیت گلرخ در فیلم سگ کشی در یاد همگان مانده است و او به خوبی توانسته این نقش سخت و تأثیرگذار را در سینمای ایران ماندگار کند. او که پیش از این فیلم در مسافران نیز درخشان ظاهر شده بود در چهار فیلم خود با بهرام بیضایی همکاری موفقی داشت و همچنین در تئاترهای این کارگردان بزرگ نظیر: بانو آئویی، شب هزار و یکم، آرش، طرب نامه و چهارراه که کار اخیر اوست، شرکت داشته است.

مژده شمسایی که هم‌اکنون با بیضایی در کالیفرنیا به سر می‌برند علاوه‌بر بازیگری، چهره پرداز موفقی بوده، و او سیمرغ بهترین چهره پردازی را برای فیلم پرده آخر و سیمرغ بهترین بازیگر زن را برای فیلم سگ کشی دریافت کرده است. او طراح و چهره پرداز فیلم‌هایی همچون: پرده آخر اثر واروژ کریم مسیحی، چاوش اثر ساموئل خاچیکیان، دندان مار اثر مسعود کیمیایی، شب بیست و نهم اثر حمید رخشانی و… بوده است.

۲۰- پانته‌آ بهرام

• سال تولد: ۱۳۴۸
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم چهارشنبه سوری، فیلم هیچ، فیلم من مادر هستم، فیلم یگانه، فیلم شنای پروانه، فیلم روز روشن
• مهم‌ترین جوایز:  برنده 1 سیمرغ بلورین، برنده جایزه 7 دوره بازیگری تئاتر

پانته‌آ بهرام ورود خود را به سینما با نقش کوتاهی در‌هامون مهرجویی شروع کرد و با سریال‌های مسافر و پلیس جوان به عموم معرفی شد. او که ادبیات نمایشی و تئاتر خوانده بود مهم‌ترین نقش خود را مدیون اصغر فرهادی در فیلم چهارشنبه سوری است. او به خوبی از پس نقش خود در مقابل حمید فرخ نژاد و هدیه تهرانی برآمد و توانست در سینما با کارگردانانی همچون پوران درخشنده، عبدالرضا کاهانی، فریدون جیرانی، کمال تبریزی، مسعود کیمیایی و بهرام توکلی همکاری داشته باشد.

او سابقه خوبی نیز در تئاتر دارد و نمایشنامه‌های معروفی را اجرا کرده و همچنین در سریال‌های موفقی نیز ظاهر شده است. آخرین فیلم او بعد از بازی کوتاه اما درخشانش در شنای پروانه بازی در فیلم خائن کشی مسعود کیمیایی است.

۱۹- مهتاب کرامتی

• سال تولد: ۱۳۴۹
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم مردی از جنس بلور، فیلم مرد بارانی، فیلم مومیایی 3، فیلم بیست، فیلم آلزایمر، فیلم فرزند چهارم
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین، برنده جایزه 2 دوره جشن دنیای تصویر، نشان فیروزه جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت

مهتاب کرامتی بازیگر زیبای سینمای ایران فعالیت هنری خود را با نقش هلن در سریال مردان آنجلس شروع کرد و سپس در سریال‌های خاک سرخ اثر حاتمی‌کیا و مریم مقدس به ایفای نقش پرداخت. او با فیلم مردی از جنس بلور وارد سینما شد و در فیلم‌های زیادی از جمله: زن‌ها فرشته اند، بیست، تردید، اسب حیوان نجیبی است، زندگی خصوصی آقا و خانم میم، رستاخیز، عصر یخبندان، مرداد و… به ایفای نقش پرداخت و برای بازی در فیلم‌های بیست و آلزایمر برنده جایزه از جشنواره فجر شد.

او بازیگری پرکار و پر فعالیت است که علاوه‌بر سینما و تلویزیون در دو نمایش آنتیگونه و هملت در تئاتر بازی کرده است. کرامتی همچنین به‌عنوان تهیه کننده و سفیر یونیسف فعالیت‌های جانبی خود را علاوه‌بر بازیگری انجام می‌دهد که می‌توان از مستند صفر تا سکو به تهیه کنندگی او نام برد.

۱۸- نیکی کریمی

• سال تولد:‌۱۳۵۰
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم عروس، فیلم سارا، فیلم پری، فیلم بوی پیراهن یوسف، فیلم دو زن، فیلم واکنش پنجم، فیلم باج خور،فیلم نیمه پنهان
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین، نامزد 8 سیمرغ بلورین، برنده 3 تندیس حافظ، برنده جشنواره های فیلم دوبی، فرایبورگ، وزول، براتیسلاو، تورین، قاهره، سن سباستین، نانت

زمانی‌که در سینمای بعد از انقلاب هنوز مفهوم ستاره وجود نداشت بهروز افخمی‌ با ساخت فیلم عروس دو ستاره به سینمای ایران معرفی کرد، اولی ابوالفضل پور عرب و دومی‌ نیکی کریمی. نیکی کریمی‌ بعد از عروس توانست با بازی در دو فیلم شاخص مهرجویی یعنی سارا و پری علاوه‌بر ثابت کردن خودش به‌عنوان یک ستاره در سینمای ایران، برنده جوایز بسیار داخلی و خارجی از فستیوال‌های معتبر فیلم شد.

او در آثار بی شماری به ایفای نقش پرداخته است و با کارگردانان درخشانی همکاری داشته است که می‌توان به ابراهیم حاتمی‌کیا، تهمینه میلانی، عباس کیارستمی، فرزاد موتمن، احمدرضا معتمدی و کمال تبریزی اشاره کرد. او علاوه‌بر بازیگری خود نیز به‌عنوان کارگردان پنج فیلم بلند ساخته است و همچنین در جشنواره‌های مختلف خارجی و داوری از جمله جشنواره کن به‌عنوان داور حضور داشته است.

۱۷- لیلا حاتمی

• سال تولد: ۱۳۵۱
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم لیلا، فیلم شیدا، فیلم آب و آتش، فیلم ارتفاع پست، فیلم حکم، فیلم بی پولی، فیلم سالاد فصل، فیلم سعادت آباد، فیلم جدایی نادر از سیمین، فیلم پله آخر، فیلم رگ خواب، فیلم در دنیای تو ساعت چند است
• مهم‌ترین جوایز: برنده 3 سیمرغ بلورین، نامزد 8 سیمرغ بلورین، برنده 2 جایزه جشن خانه سینما، برنده 4 جایزه انجمن منتقدان، برنده جایزه جشنواره فیلم مونترال، جشنواره فیلم برلین، جایزه فیپرشی جشنواره فیلم پام اسپرینگز، جشنواره کارلووی واری

لیلای سینمای ایران فرزند علی حاتمی‌ کارگردان شناخته شده و زری خوشکام بازیگر معروف است. لیلا حاتمی‌ از همان بچگی بازیگری را در نقش کودکی کمال الملک و دلشدگان در فیلم پدرش شروع کرد و سپس بعد از سال‌ها و تحصیل در رشته ادبیات فرانسه در دانشگاه لوزان سوییس به ایران بازگشت و در فیلم لیلا اثر داریوش مهرجویی ظاهر شد. او در اولین اثر مهم سینمایی خود بسیار خوش درخشید و پس از آن با کارگردانان مطرحی همچون: کمال تبریزی، فریدون جیرانی، ابراهیم حاتمی‌کیا، مسعود کیمیایی، حمید نعمت الله، مازیار میری، اصغر فرهادی و بهمن فرمان آرا همکاری داشته است. حاصل این همکاری‌ها باعث برنده شدن جوایز معتبری از جشنواره فجر و جشنواره‌های خارجی شده است و او همچنین در فستیوال‌های خارجی به‌عنوان داور حضور چشمگیری داشته و یکی از اعضای آکادمی‌اسکار است.

لیلا حاتمی‌ در فیلم‌های متفاوت، نقش‌های متفاوتی بازی کرده است. مانند نقش زن روسپی در آب و آتش، زن خلافکار در فیلم من یا نقشی فانتزی در فیلم خوک یا زنی شکست خورده در رگ خواب، زنی مذهبی در سر به آنلاین، زنی ساده در بی پولی و زنی اسیر در قاتل و وحشی که شاه نقش اوست و فیلم توقیف شده است. او با همسرش علی مصفا نیز همکاری‌های موفقی داشته و علاوه‌بر بازیگری به مترجمی‌ و نویسندگی و طراحی نیز می‌پردازد.

۱۶- هدیه تهرانی

• سال تولد: ۱۳۵۱
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم شوکران، فیلم قرمز، فیلم دست‌های آلوده، فیلم کاغذ بی خط، فیلم چهارشنبه سوری، فیلم روزهای نارنجی، فیلم بی همه چیز
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین، نامزدی 2 سیمرغ بلورین، برنده تندیس زرین جشن خانه سینما، برنده 2 دوره جشن حافظ، برنده جشنواره های فیلم پیونگ یانگ، تورنتو، ایمجین ایندیا، مانهایم، پوسان

نوشتن از یک سوپر استار به معنای واقعی در چند خط، حق مطلب را ادا نمی‌کند چرا که هدیه تهرانی از بهترین بازیگران زن سینمای ایران از آغاز فعالیتش در فیلم سلطان کیمیایی تا آخرین فیلمش به نام بی همه چیز همچنان مثل ستاره‌ای پر نور می‌درخشد. او که به حق یکی از تاثیرگذارترین بازیگران در هر فیلم سینمایی است با حضور در فیلم شوکران توانست به معنای واقع نه‌تنها اغواگری بلکه بازیگری خود را به رخ همگان بکشاند. فیلم‌هایی همچون کاغذ بی خط اثر تقوایی و قرمز جیرانی و چهارشنبه سوری فرهادی را اصلا نمی‌توان بدون حضور هدیه تهرانی متصور بود چرا که حضور او حضوری کاریزماتیک و قدرتمند است همانگونه که حتی در نقش‌های کوتاه خود در فیلم‌های یک بوس کوچولو اثر فرمان آرا و دوئل احمدرضا درویش نیز با حضور کم، تاثیری بسزا دارد.

هدیه تهرانی مدتی خود را از فضای بازیگری دور کرد و به عکاسی می‌پرداخت اما بازگشتش به سینما بازگشتی مهم بوده که توانسته نقش‌های متفاوتی را در کارنامه خود از جمله روزهای نارنجی، اسرافیل، آشغال‌های دوست داشتنی و مسخره باز را داشته باشد. حتی بازی او در سریال هم‌گناه نیز به‌عنوان تنها سریال او به‌شدت مخاطبان را تحت تاثیر قرار داد.

۱۵- ویشکا آسایش

• سال تولد: ۱۳۵۱
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم ساحره، فیلم ورود آقایان ممنوع، فیلم نهنگ عنبر، فیلم مسافر ری، سریال امام علی (ع)
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، برنده جشنواره بین‌المللی فیلم ریورساید آمریکا

حضور ویشکا آسایش در عرصه هنر مصادف شد با نقشی که او را در عرصه عموم شناساند و آن نقش قطام در سریال امام علی (ع) بود. او که در دانشگاه لندن طراحی صحنه و لباس خوانده بود نقش قطام را به‌گونه‌ای بازی کرد که در یاد همگان ماند. ویشکا آسایش از خانواده فرهنگ و هنر به دنیا آمده، دایی او مازیار پرتو فیلمبردار معروف سینمای ایران و پدربزرگش شین پرتو نویسنده و شاعر است.

او سینما را با فیلم ساحره داود میرباقری شروع کرد و در ادامه با کارگردانانی همچون مسعود جعفری جوزانی، علیرضا داودنژاد، کیومرث پوراحمد، پیمان معادی، سیروس الوند، سامان مقدم، بهرام توکلی، مانی حقیقی، کمال تبریزی و هومن سیدی همکاری داشته است. اکت بدن و میمیک صورت او علاوه‌بر نقش‌های جدی، باعث شده در نقش‌های کمدی نیز موفق ظاهر شود که می‌توان به فیلم نهنگ عنبر و دراکولا و همچنین ورود آقایان ممنوع اشاره کرد که برای او سیمرغ بهترین بازیگر را به همراه داشت.

۱۴- فرشته صدرعرفایی

• سال تولد: ۱۳۵۲
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم بادکنک سفید، فیلم دایره، فیلم کافه ترانزیت، فیلم بیست، فیلم شبی که ماه کامل شد، فیلم حوض نقاشی
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین، نامزد 1 سیمرغ بلورین، برنده 2 دوره جشن خانه سینما، برنده جایزه انجمن منتقدان

فرشته صدر عرفایی با دو فیلم از جعفر پناهی به سینما دوستان معرفی شد، فیلم بادکنک سفید که نقش مادر را در آن ایفا می‌کرد و فیلم دایره به نویسندگی همسرش کامبوزیا پرتوی که برنده شیر طلایی ونیز شده بود. او جزو بازیگران عامه پسند نبود و در جریان سینمایی مستقل فعالیت می‌کرد و به‌دلیل حرفه‌ای بودن و مسلط بودن به بازیگری، نقش‌های گزیده خود را به خوبی به اجرا می‌گذاشت و به همین دلیل برنده دو سیمرغ بلورین از جشنواره فجر شده است.

فرشته صدر عرفایی با بازی در فیلم کافه ترانزیت به کارگردانی کامبوزیا پرتوی توانست سیمرغ اول خود را از جشنواره فجر دریافت کند و سیمرغ بعدی خود را برای بازی در نقش متفاوت غمناز در فیلم شبی که ماه کامل شد اثر نرگس آبیار برنده شد. بازی او بسیار کنترل شده و درونیست که نمونه بارز این موضوع در فیلم حوض نقاشی در نقش معلم است. او علاوه‌بر بازیگری در گویندگی و عروسک گردانی سابقه طولانی دارد و حتی در عرصه کارگردانی 4 مجموعه تلویزیونی ساخته است.

۱۳- بهناز جعفری

• سال تولد: ۱۳۵۳
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم خانه ای روی آب، فیلم بیدارشو آرزو، ب فیلم اغ‌های کندلوس، فیلم سه رخ، فیلم یک خانواده محترم
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین

بهناز جعفری فعالیت هنری خود را با تئاتر سلطان مار اثر گلاب آدینه شروع کرد و در ادامه فعالیت‌های تئاتری خود تاکنون در بسیاری از نمایش‌های شاخص از جمله کارهای بیضایی، نادری و رحمانیان ایفای نقش کرده است. او که ادبیات نمایشی خوانده بود با نقش کوتاهی در فیلم روسری آبی ساخته رخشان بنی اعتماد وارد سینما شد. یکی از نقش‌های تأثیرگذار او که کمتر دیده شده بازی او در فیلم بیدارشو آرزو ساخته کیانوش عیاری است.

کیانوش عیاری یک روز بعد از زلزله بم با فیلمنامه‌ای بداهه و بازیگری بهناز جعفری فیلمی‌ تلخ و تکان دهنده به نام بیدار شو آرزو ساخت که تا سال‌ها توقیف بود و حضور بهناز جعفری در این فیلم بسیار تماشایی است. او البته به خاطر نقش کوتاهی که در فیلم خانه ای روی آب اثر فرمان آرا داشت برنده سیمرغ بلورین از جشنواره فجر شد. او در سریال‌های تلویزیونی نیز حضور پررنگی داشته است و هم‌اکنون سریال خاتون را در حال پخش در شبکه نمایش خانگی دارد و با حضور کمرنگ خود بسیار درخشان ظاهر شده است.

۱۲- مریلا زارعی

• سال تولد: ۱۳۵۳
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم دو زن، فیلم واکنش پنجم، فیلم سربازهای جمعه، فیلم حکم، درباره الی، فیلم گزارش یک جشن، فیلم جدایی نادر از سیمین، فیلم شیار 143، فیلم بادیگارد، فیلم دست‌های خالی، فیلم زیر سقف دودی
• مهم‌ترین جوایز: برنده 4 سیمرغ بلورین، نامزد 4 سیمرغ بلورین، برنده 3 تندیس زرین جشن خانه سینما

حضور مریلا زارعی در سینما با فیلم سلام سینما ساخته محسن مخملباف بود و در تجربه‌های بعدی با بازی در دو فیلم از تهمینه میلانی به نام دو زن و واکنش پنجم جایگاه خود را در سینما پیدا کرد. مریلا زارعی با کارگردانان مشهوری همکاری داشته و در نقش‌های متفاوتی ظاهر شده که می‌توان به فیلم سربازهای جمعه اثر کیمیایی، دعوت و بادیگارد اثر حاتمی‌کیا، درباره الی و جدایی نادر از سیمین اثر اصغر فرهادی، شیار ۱۴۳ اثر نرگس آبیار اشاره کرد.

او یکی از رکوردداران جایزه بهترین بازیگر زن در جشنواره فجر است و تاکنون سه بار سیمرغ را برای فیلم‌های سربازهای جمعه، شیار ۱۴۳ و زیر سقف دودی برنده شده و بارها نیز برای دیگر فیلم‌هایش کاندیدا شده است. او هم‌اکنون مشغول بازی در سریال جدید حسن فتحی به نام جیران و در نقش مهدعلیاست.

۱۱- میترا حجار

• سال تولد: ۱۳۵۵
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم متولد ماه آنلاین، فیلم اعتراض، فیلم قارچ سمی، فیلم صورتی، فیلم آتش بس، فیلم خداحافظی طولانی
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، نامزد 4 سیمرغ بلورین، برنده جایزه جشنواره فیلیپین و سانفرانسیسکو

میترا حجار با فیلم متولد ماه آنلاین در سال ۱۳۷۸ اثر احمدرضا درویش معرف حضور شد و باتوجه‌به چهره معصوم خود توانست در سینمای ایران بعد از مدت کوتاهی به نقش‌های خوبی برسد. او در فیلم‌های کارگردانان مطرحی چون مسعود کیمیایی، داریوش فرهنگ، سیروس الوند، رسول ملاقی پور، فریدون جیرانی، علیرضا داودنژاد، داریوش مهرجویی و فرزاد موتمن به ایفای نقش پرداخت و توانست کاراکترهای متعددی را به تصویر بکشد.

حجار همچنین در دو تئاتر مشهور هملت از شکسپیر و دایی وانیا از چخوف فعالیت داشت و برای مدتی نیز در فرانسه و آمریکا به ادامه تحصیل در زمینه کارگردانی پرداخت. حجار با بازگشت به ایران و ایفای نقش در فیلم خداحافظی طولانی، توانست برای این نقش نامزد بهترین سیمرغ جشنواره فجر شود، همچنین او برای فیلم‌های سگ‌کشی، صورتی و نارنجی پوش نیز نامزد جایزه بهترین بازیگر شد. البته میترا حجار برای فیلم متولد ماه آنلاین برنده سیمرغ بهترین بازیگر زن از هجدهمین دوره جشنواره فجر شده بود.

۱۰- مهناز افشار

• سال تولد: ۱۳۵۶
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم آتش بس، فیلم رئیس، فیلم انعکاس، فیلم سعادت آباد، فیلم برف روی کاج‌ها، فیلم نهنگ عنبر، فیلم قسم
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، نامزد 4 سیمرغ بلورین، برنده تندیس زرین جشن خانه سینما، برنده جایزه انجمن منتقدان

مهناز افشار، ورودش به سینما با تدوین آغاز شد و سپس در دوره بازیگری حمید سمندریان شرکت کرد و با فیلم شور عشق مشهور شد. او در ابتدا توانست در فیلم های تجاری زیادی نقش بازی کند اما با بازی در دو فیلم سعادت آباد و برف روی کاج‌ها مسیر بازیگری‌اش را از رویکرد تجاری به رویکرد هنری تغییر داد و توانست از آن به بعد در فیلم‌های بهتری مانند سعادت آباد، دلم می‌خواد، گیلدا، ناگهان درخت و شاه‌کش، موفق ظاهر شود.

او به دلایل مختلف چند سالی است که در خارج از ایران مشغول به فعالیت است.  بعد از بازی خوب در فیلم قسم اثر محسن تنابنده و فیلم مهمانخانه ماه نو اثر تاکفومی تسوتسویی، در فیلم دیگری حضور نیافته است. افشار در تئاتر نیز فعالیت مختصری داشته و در نمایش الیور توئیست و دورهمی زنان شکسپیر روی صحنه رفته است.

9- سحر دولتشاهی

• سال تولد: ۱۳۵۸
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم چهارشنبه سوری، فیلم وقتی همه خوابیم، فیلم طلا و مس، فیلم عصر یخبندان، فیلم نیم‌رخ‌ها، فیلم رضا، فیلم عرق سرد، فیلم وارونگی
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین، نامزد 4 سیمرغ بلورین

سحر دولتشاهی کار خود را باتئاتر شروع کرد و در نمایش‌های بی‌نوایان، نمایش سی، خشکسالی و دروغ و ترانه‌های قدیمی‌ با بهترین کارگردان‌های تئاتر همکاری کرد و در سینما نیز با نقش کوتاهی در فیلم چهارشنبه سوری اصغر فرهادی معرفی شد. او تاکنون در نقش‌های مکمل فیلم‌های بسیاری درخشیده که می‌توان به فیلم میم مثل مادر، وقتی همه خوابیم، آسمان زرد کم عمق، دلم می‌خواد، شکاف، مرگ ماهی، بارکد و… اشاره کرد که برایش جایزه جشن خانه سینما را برای فیلم طلا و مس به همراه داشت و به خاطر اجرای درخشان خود برنده دو سیمرغ بلورین برای فیلم‌های عصر یخبندان و عرق سرد شده است.

او علاوه‌بر تئاتر و سینما در سریال‌های نمایش خانگی حضوری تأثیرگذار داشته است مانند سریال قورباغه و سریال می‌خواهم زنده بمانم. دولتشاهی علاوه‌بر این به‌عنوان گوینده، کتاب صوتی آهوی بخت من گزل از محمود دولت آبادی را منتشر کرده و همچنین در مستند ابراهیم در آتش به کارگردانی بنکدار و علیمحمدی حضور داشته است. او هم‌اکنون دو فیلم قابل تامل آتابای و خط فرضی را در دست اکران دارد.

8-‌ هانیه توسلی

• سال تولد: ۱۳۵۸
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم شام آخر، فیلم شب‌های روشن، فیلم کافه ستاره، فیلم یک شب، فیلم کیفر، فیلم زندگی خصوصی، فیلم دهلیز
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، نامزد 5 سیمرغ بلورین، برنده جشن سینمای آزاد و جشن خانه سینما

هانیه توسلی فارغ التحصیل نمایشنامه‌نویسی است و در فیلم شام آخر فریدون جیرانی به شهرت رسید. اما فیلمی‌ که او را یکمرتبه به عرش رساند فیلم شب‌های روشن اثر فرزاد موتمن بود. او با نقش رویا در این فیلم توانست بازی کنترل شده‌ای را از خود به نمایش بگذارد و برنده بهترین بازیگر از جشن خانه سینما و کاندیدا سیمرغ جشنواره فجر بشود. او این موفقیت را با فیلم زمان می‌ایستد، ندارها و سوءتفاهم دوباره تکرار کرد تا اینکه به خاطر بازی در فیلم دهلیز اثر بهروز شعیبی برنده سیمرغ بهترین بازیگر زن شد.‌

هانیه توسلی را بیشتر به خاطر نقش اغواگرانه‌اش در فیلم‌ها به خاطر می‌آورند مخصوصا در فیلم زندگی خصوصی و به خاطر پونه و بعدها نیز با بازی در فیلم‌های سیانور و گرگ بازی توانایی خود را به خوبی نشان داد. او هم‌اکنون در سریال زخم کاری مشغول به فعالیت است و در تلویزیون نیز در سریال‌های میوه ممنوعه و شمس العماره به ایفای نقش پرداخت.

7- نگار جواهریان

• سال تولد: ۱۳۶۱
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم تنها دوبار زندگی می‌کنیم، فیلم طلا و مس، فیلم انجا بدون من، فیلم حوض نقاشی، فیلم ملبورن، فیلم قندون جهیزیه، فیلم یک حبه قند
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، نامزد 1 سیمرغ بلورین، برنده 2 دوره تندیس زرین جشن خانه سینما،

نگار جواهریان کارنامه بسیار درخشان با بهترین کارگردان‌ها را دارد و در نقش‌های بسیار متفاوتی ظاهر شده است. او با نقش کوتاهی در فیلم من ترانه ۱۵ سال دارم به سینما ورود پیدا کرد و بعد از چند فیلم خوب با فیلم طلا و مس اثر همایون اسعدیان توانست سیمرغ بهترین بازیگر زن را از آن خود کند.

او در اجرای نقش‌های افرادی دارای بیماری به خوبی عمل کرده است مانند فیلم اینجا بدون من اثر بهرام توکلی و حوض نقاشی اثر مازیار میری که در این فیلم‌ها نگار جواهریان توانایی خود را در نشان دادن این‌گونه کاراکترها به خوبی نشان می‌دهد. نگار جواهریان هم‌اکنون در شبکه نمایش خانگی در سریال خاتون به کارگردانی تینا پاکروان مشغول به فعالیت است.

6- طناز طباطبایی

• سال تولد: ۱۳۶۲
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم مرهم، فیلم هیس دخترها فریاد نمی‌زنند، فیلم آرایش غلیظ، فیلم رخ دیوانه، فیلم خشم و هیاهو، فیلم روسی، فیلم شنای پروانه، فیلم ویلایی‌ها
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، نامزد 2 سیمرغ بلورین، برنده 2 دوره انجمن منتقدان و 1 دوره جشن خانه سینما

طناز طباطبایی فارغ التحصیل کارگردانی تئاتر است که با فیلم دیشب باباتو دیدم آیدا وارد سینما شد اما با سریال میوه ممنوعه اثر حسن فتحی بود که به شهرت رسید. او با حضور در فیلم صدا‌ها از فرزاد موتمن برای اولین‌بار نامزد دریافت بهترین بازیگر جشنواره فجر شد و برای این فیلم تندیس بهترین بازیگر را از جشن خانه سینما دریافت کرد. او با بازی در نقش دختری معتاد در فیلم متفاوت مرهم به کارگردانی علیرضا داودنژاد توانست علاوه‌بر اثبات تواناییش در بازیگری برنده سیمرغ بهترین بازیگر زن از جشنواره فجر شود.

طناز طباطبایی با ظاهر معصوم خود در اجرا توانست به خوبی نقش دختری که مورد تجاوز قرار گرفته در فیلم هیس دخترها فریاد نمی‌زنند اثر پوران درخشنده را بازی کند و در نقش متضاد با این نقش در فیلم رخ دیوانه و خشم و هیاهو به خوبی ظاهر شد. او نیز نقش‌های متعددی در کارنامه خود دارد که می‌شود به فیلم ویلایی‌ها و روسی اشاره کرد و همچنین فیلم شنای پروانه که با حضوری کوتاه اما درخشان او را به دومین جایزه سیمرغ بهترین بازیگر زن از جشنواره فجر رساند.

5- ترانه علیدوستی

• سال تولد: ۱۳۶۲
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم من ترانه ۱۵ سال دارم، فیلم شهر زیبا، فیلم چهارشنبه سوری، فیلم کنعان، فیلم درباره الی، فیلم استراحت مطلق، فیلم فروشنده
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین، نامزد 4 سیمرغ بلورین، برنده جایزه جشنواره لوکارنو سوییس

تصور کنید در ۱۸ سالگی در اولین بازی خود در سینما برنده سیمرغ بهترین بازیگر زن شوید. (برای فیلم من ترانه ۱۵ سال دارم) و همچنین برای فیلم بعدی‌ (شهر زیبا) با اصغر فرهادی همکاری کنید و کاندیدای بهترین بازیگر بشوید و دوباره در فیلم بعدی (چهارشنبه سوری) برای بهترین بازیگر نقش مکمل تقدیر بشوید؛ این شروع کارنامه درخشان ترانه علیدوستی است. او در همکاری بعدی خود با واروژ کریم مسیحی در فیلم تردید، پذیرایی ساده از مانی حقیقی و آسمان زرد کم عمق از بهرام توکلی دوباره نامزد بهترین بازیگر شد. او جایزه جهانی هم در کارنامه بازیگری خود دارد که مهمترینشان برنده شدن جایزه بهترین بازیگر زن از جشنواره لوکارنو سوییس است.

ترانه علیدوستی همچنین در بین عموم با بازیگری در نقش شهرزاد در سریالی از حسن فتحی محبوبیت ویژه‌ای پیدا کرد و توانست در این نقش توانایی خود در اجرا و بازیگری را به رخ بکشاند. همکاری او با مانی حقیقی و اصغر فرهادی همیشه منجر به آثاری درخشان و نقش‌های متفاوتی برای علیدوستی شده است که جایگاه وی نسبت به تعداد فیلم‌هایی که بازی کرده است در بین بازیگران زن، در موقعیت ویژه‌ای قرار گرفته است. سطح کاری او از همان اول تا امروز واجد کیفیتی در خور توجه است که نه‌تنها در بازیگری بلکه در گویندگی و ترجمه نیز مشهود است.

4- گلشیفته فراهانی

• سال تولد: ۱۳۶۲
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم درخت گلابی، فیلم بوتیک، فیلم اشک سرما، فیلم میم مثل مادر، فیلم نیوه مانگ، فیلم سنتوری، فیلم درباره الی، فیلم سنگ صبور، فیلم پترسون، فیلم نغمه‌های عرب، فیلم استخراج
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، برنده تندیس زرین جشن خانه سینما، برنده جایزه سه قاره نانت

گلشیفته فراهانی، جوانترین بازیگر تاریخ سینمای ایران است که سیمرغ بهترین بازیگر زن را از جشنواره فجر گرفته است (در ۱۴ سالگی با بازی در فیلم درخت گلابی اثر داریوش مهرجویی). گلشیفته (با نام اصلی رهاورد) هنر را در ذات خود دارد و استعداد کم نظیر او چه در سینما و بازیگری و چه در موسیقی و خوانندگی چشمگیر بوده است. بازی او در بوتیک، اشک سرما و میم مثل مادر موفقیت‌های خوبی را در داخل برای او به همراه آورده بود تا اینکه بعد از بازی در فیلم درباره الی اثر اصغر فرهادی و با بازی در فیلم یک مشت دروغ اثر ریدلی اسکات، دیگر در سینمای ایران نتوانست فعالیت کند.

 هجرتی اجباری که اگرچه به موفقیت روزافزون او منجر شد و گلشیفته توانست در سینمای اروپا و‌ هالیوود بدرخشد، به‌گونه‌ای که هیچ بازیگر ایرانی نتوانسته به جایگاه او و بازی در فیلم‌های شاخص و همکاری با کارگردانان بزرگی نظیر جیم جارموش دست یابد. افتخاراتی نظیر برنده شدن جایزه سزار، جایزه جشنواره سه قاره، عضو رسمی‌آکادمی‌اسکار، داوری جشنواره لوکارنو و جشنواره بین‌المللی فیلم مراکش، بخشی از دستاوردهای گلشیفته فراهانی است.

3- الناز شاکردوست

• سال تولد: ۱۳۶۳
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم باد در علفزار می‌پیچد، فیلم تی‌تی، فیلم خفه‌گی، فیلم شبی که ماه کامل شد، فیلم من می‌ترسم، فیلم ابلق
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، نامزد 3 سیمرغ بلورین، تندیس جایزه حافظ

الناز شاکردوست ابتدا به‌عنوان بازیگر فیلم‌های تجاری در سینمای ایران حضور پیدا کرد اما به تغییر و چرخشی در انتخاب و زندگی کاری خود دست زد. او شاید قبلا در فیلم‌های خوب و کمی‌ نظیر اتوبوس شب، چه کسی امیر را کشت، در میان ابرها، و تابو بازی کرده بود اما به خود فرصت بازگشت موثرتری را داد. او در برگشت خود به سینمای ایران با دو فیلم سراسر شب اثر فرزاد موتمن و نئونوآر فریدون جیرانی یعنی فیلم خفه‌گی توانست روی دیگری از خود و توانمندی‌هایش نشان دهد.

او در ادامه همین روند توانست با فیلم شبی که ماه کامل شد اثر نرگس آبیار در نقش فائزه حسابی بدرخشد و سیمرغ بهترین بازیگر زن را از آن خود کند. همچنین در فیلم من می‌ترسم اثر بهنام بهزادی توانست نقشی در جریان سینمای هنری و مستقل داشته باشد. حتی بازی او در آخرین فیلم نرگس آبیار (ابلق) در نقش زنی که مور تجاوز قرار می‌گیرد تماشایی و چشمگیر است و باید دید در آخرین بازی خود یعنی در فیلم تی‌تی اثر آیدا پناهنده آیا این مشی و موفقیت را ادامه داده است یا خیر.

2- باران کوثری

• سال تولد: ۱۳۶۴
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم خون بازی، فیلم حیران، فیلم بغض، فیلم عصبانی نیستم، فیلم کوچه بی نام، فیلم عرق سرد، فیلم رقص در غبار، فیلم روز سوم، فیلم من مادر هستم، فیلم کشتارگاه
• مهم‌ترین جوایز: برنده 2 سیمرغ بلورین، نامزد 4 سیمرغ بلورین، جایزه جشنواره فیلم دوبلین

باران کوثری نیزمانند ترانه علیدوستی و گلشیفته فراهانی در سن کم (۲۱ سالگی) موفق به دریافت سیمرغ بهترین بازیگر زن از جشنواره فجر (به خاطر بازی در فیلم خون بازی و روز سوم) شد و این موضوع نشان‌دهنده استعداد ذاتی این بازیگران است که به غیر از شرایط ایجابی دارای توانمندی‌های زیادی در اجرای نقش و حرفه خود هستند. شاید باران کوثری به خاطر حضور مادرش (رخشان بنی اعتماد) در زندگی خود شانس و ورودی بدون دردسر داشته اما توانسته خود را از زیر سایه مادر بیرون بکشد و راه خود را پیدا کند. او نقش‌های متعدد و متفاوتی در کارنامه پر و پیمان بازیگری خود دارد و با کارگردان‌های به نامی‌همکاری کرده و دومین سیمرغ خود را برای فیلم عرق سرد اثر سهیل بیرقی دریافت کرده است.

کوثری چند فیلم قابل‌توجه را نیز آماده نمایش دارد که می‌توان به فیلم عامه پسند، گیج‌گاه، بی همه چیز و مهم‌تر از همه فیلم رگ‌های آبی (در نقش فروغ فرخزاد) اشاره کرد. باران کوثری علاوه‌بر بازیگری در طراحی صحنه و لباس فیلم نیز فعالیت دارد که طراحی دو فیلم عصبانی نیستم و سیزده اثر هومن سیدی از نمونه کارهای اوست. او در سریال‌هایی همچون صاحبدلان و ملکه گدایان نیز به ایفای نقش پرداخته است.

1- پریناز ایزدیار

• سال تولد: ۱۳۶۴
• مهم‌ترین فیلم‌ها: فیلم ابد و یک روز، فیلم لتیان، فیلم تابستان داغ، فیلم هت تریک، فیلم سرخ‌پوست، فیلم متری شیش و نیم، فیلم مغز استخوان
• مهم‌ترین جوایز: برنده 1 سیمرغ بلورین، برنده 2 دوره جشن حافظ، برنده جشنواره داکا

پریناز ایزدیار سینما رابا نقش‌های کوتاه شروع کرد تا اینکه سعید روستایی برای فیلم ابد و یک روز از او برای نقش سمیه استفاده می‌کند و همین نقش نه‌تنها باعث برنده شدن سیمرغ بهترین بازیگر زن از جشنواره فجر برای او شد بلکه ایزدیار را که به خوبی این نقش را بازی کرده بود به بازیگری چهره تبدیل کرد. او با جنس صدای خاص و معصومیتی که در چشمانش دارد توانست بعد از این فیلم در فیلم‌های خوب دیگری موفق‌تر ظاهر شود و برای بازی در فیلم تابستان داغ و سه‌کام حبس اثر سامان سالور نامزد دریافت جایزه بهترین بازیگر شود.

اما یکی از اتفاقاتی که باعث شد او در سطح عموم بیشتر دیده شود بازی او در سریال شهرزاد در نقش شیرین دیوان سالار بود که به خوبی توانست تمام فراز و فرود کاراکترهایش را به اجرا بگذارد. ایزدیار علاوه‌بر این در تئاتر بینوایان از حسین پارسایی اجرای قابل تاملی داشت و همچنین در نمایشنامه خوانی نیز دستی بر آتش دارد. صدای او علاوه‌بر نمایشنامه‌های رادیویی، در مستندها، کتاب صوتی و حتی آنونس فیلم‌ها شنیدنی است.

به گزارش مشرق، وسوسه دنیای شیرین بازیگری برای تمام کسانی که دوست دارند روزی مقابل دوربین قرار بگیرند، تنها به دلیل شهرت و محبوبیت آن نیست. اخباری که مخصوصا طی سال‌های اخیر از میزان دستمزد بازیگران به گوش می‌رسد، خود به دلیلی تبدیل‌شده که شعف دوستداران هنرپیشگی را برای رسیدن به این رویای شیرین، دوچندان کرده است.

در این سال‌ها، بازیگران، فارغ از تمام امتیازهایی که سبب می‌شد مورد توجه عموم مردم باشند، حالا به‌واسطه دستمزدهایی که می‌گیرند، فاصله معناداری با طبقه متوسط جامعه پیدا کرده و به قشری مرفه تبدیل شده‌اند. این اصل نه اینکه تنها متعلق به سلبریتی‌ها و استارهای سینما باشد، بلکه بازیگران نقش‌های مکمل را نیز دربرمی‌گیرد. شدت رشد دستمزد بازیگران طی یکی، دو سال اخیر و اخبار گوشخراشی که در این باره شنیده می‌شود، حاکی از فاصله گرفتن دستمزد بازیگران به نسبت دیگر صنوف تولید یک فیلم سینمایی است.

بیشتر بخوانید:

پدیده بادیگارد زن سلبریتی

اینکه برخی بازیگران می‌توانند در سهم فروش یک فیلم سهیم باشند اما دیگر صنوف نه، اینکه یک بازیگر می‌تواند تقاضای دریافت دستمزدش را به دلار  داشته باشد و دیگر صنوف نه، اینکه یک بازیگر می‌تواند هر روز غذای گرانقیمت دلخواهش را بخورد و دیگر صنوف نه و ده‌ها مورد تبعیض دیگر سبب‌شده تا بازیگران، به‌لحاظ رقم دریافتی و حتی جایگاهی که گروه برای آنها درنظر می‌گیرند، فاصله‌ای کیلومتری با اعضای دیگر شاخه‌های تولید یک فیلم داشته باشند.

با رشد افسارگسیخته تورم طی ماه‌های اخیر، هزینه تولید یک فیلم بالاتر رفته است. عمده این افزایش قیمت به‌دلیل بالا رفتن دستمزد بازیگران است تا جایی که در عمده موارد، نیمی از هزینه تولید یک فیلم، صرف دستمزد بازیگران آن کار می‌شود و نیمی دیگر نیز سهم دستمزد تمام عوامل فیلم به‌جز بازیگران و مراحل پست پروداکشن.

  ملاک دستمزد بازیگر چیست؟

آنچه از دستمزد بازیگران فهمیده می‌شود آن است که اعلام رقم برای حضور یک بازیگر در پروژه‌ای، ملاک و مشخصه خاص و ثابتی ندارد. بیشتر، رقمی است که از سوی بازیگر مطرح می‌شود و از سوی مدیر تولید یا تهیه‌کننده مورد چکش‌کاری قرار گرفته تا درنهایت به رقمی که روی آن توافق می‌کنند، برسند.

در دنیا، یک فرمول ثابت برای تعیین دستمزد وجود دارد و آن، عدم تعیین رقم دستمزد توسط بازیگران است. یکی از مزایای سیستم استودیویی هالیوود درکنار تمام نقدهایی که به آن وارد است، مکانیزه‌بودن سیستم دستمزدهاست. این‌طور نیست که یک بازیگر بخواهد یا بتواند 20 درصد بیشتر از سال گذشته دستمزد بگیرد.

تمام ملاک‌ها معطوف به میزان اثربخشی آن بازیگر در آخرین فیلم اکران‌ شده‌اش است. مثلا ستاره‌ای چون «کریستین بیل» در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام می‌کند که «دوست ندارد در خیابان‌ها بخوابد.» اشاره او به این حقیقت است که دوست ندارد با حضور در یک فیلم نفروش، دیگر، استودیوها به‌سراغ او نیایند و درنتیجه بی‌پول شود.  

در ایران اما ملاک دستمزدها را خود بازیگران تشخیص می‌دهند. چندان ربطی هم به سال و تاریخ ندارد که بگویند چون سال 97 این میزان را می‌گرفتیم، الان در سال 98، باید 20 درصد به آن مبلغ اضافه کنیم.

بیشتر یک رقم توافقی البته با رضایت بازیگر است. این رقم هم به عوامل متعددی ربط دارد. بیشترین میزان اصرار بازیگران روی دستمزدهای بالا درنتیجه دو علت به‌وقوع می‌پیوندد؛ یا فیلم آخر آنها فروش خوبی در گیشه داشته یا مطمئن هستند که کارگردان، اصرار ویژه‌ای دارد که تنها آن بازیگر در آن نقش بازی کند.

موارد زیادی در سینمای ایران به‌چشم می‌خورد که مدیر تولید با بازیگری بر سر دستمزد به توافق نرسیده، ولی چون کارگردان اصرار داشته که حتما آن بازیگر در فیلمش حضور داشته باشد، تهیه‌کننده بالاجبار تن به رقم مورد تقاضای بازیگر داده و با وی قرارداد بسته است.

این در حالی است که سینمای ایران سال‌هاست از شکل ستاره‌سازی خارج‌شده و مردم هم برای کمتر بازیگری اقدام به خرید بلیت می‌کنند. به‌عبارتی، عمده سلبریتی‌های سینمای ایران، کسانی هستند که سالن ولو کوچک فیلم خود را پر نمی‌کنند و درعوض دستمزدهای چند صدمیلیونی طلب‌کرده و آن را نیز به‌دست می‌آورند.

اینکه سیستم سینمایی کشور تا حدود زیادی مقهور بازیگران است به‌طوری که درصورت عدم‌فروش، همچنان اقبال بالایی از سمت کارگردان، تهیه‌کننده و حتی مخاطب متوجه آنهاست، نیازمند یک آسیب‌شناسی عمیق و البته وضع قوانین کارآمد اجرایی است که اجازه سردمداری غیرمنصفانه را به بازیگران ندهد.

بارها شنیده شده که برخی بازیگران در علت بالا بردن دستمزدشان به نسبت آثار قبلی عنوان کرده‌اند که ما پارسال گوشت می‌خریدیم اینقدر، الان می‌خریم اینقدر، اجاره‌خانه می‌دادیم اینقدر، الان می‌دهیم اینقدر، دلار می‌خریدیم اینقدر، الان می‌خریم اینقدر و… و این درحالی است که چنین شرایطی برای تمامی عوامل فیلم وجود دارد، حال آنکه چطور بازیگران دست به شخصی‌سازی این اتفاق‌ها می‌زنند، موردی است که توجیه عقلانی خاصی را نمی‌طلبد.  

نکته جالب ماجرا آن است که وقتی بازیگری رقم غیرمتعارفی تعیین می‌کند، طبیعتا باید استناد کند به فروش فیلم‌های قبلی‌اش ولی در اینجا می‌گویند که بازیگران همه‌جای دنیا رقم‌هایی بسیار بالاتر می‌گیرند مثلا اگر دستمزد فلان بازیگر هالیوودی را به قیمت دلار امروز حساب کنیم، چیزی معادل 20میلیارد تومان می‌شود بعد آن وقت آیا دستمزد 700 میلیونی ما در قبال آن20 میلیارد تومان زیاد است؟

این درحالی است که اکثر بازیگران ما، در تمام فیلم‌ها، چنین فرمول‌هایی را پیاده می‌کنند. حال آنکه نگاه حرفه‌ای آن است که بازیگران برای فیلم هنری (که گیشه‌پسند نیستند) دستمزدهایی به‌مراتب پایین‌تری می‌گیرند، اما بارها دیده شده که بسیاری از بازیگران سینمای ایران برای فیلم‌های هنری، دستمزدی به اندازه فیلم تجاری می‌گیرند و نه به ژانر فیلم نگاه می‌کنند و نه به نگاه کارگردان و تهیه‌کننده.

  یک بازاریابی سوررئالیستی

خیلی جالب است بدانید بسیاری از بازیگران سینما برای رسیدن به دستمزدهایی بالاتر، دست به برخی بازاریابی‌ها نیز می‌زنند. اکنون می‌خواهیم عرفی‌ترین این روش‌ها را برای شما بیان کنیم.

رقمی که بازیگر طبق برگه قرارداد می‌گیرد با رقمی که به‌حساب وی واریز می‌شود، تفاوت بسیاری دارد. به‌عنوان مثال بازیگری 500 میلیون دستمزد واقعی می‌گیرد، اما از تهیه‌کننده‌اش می‌خواهد که رقم دستمزد وی در قرارداد را 700 میلیون تومان تنظیم کند.

این اتفاق سبب می‌شود تا بازیگر برای فیلم بعدی خود، به رقم 700 میلیونی قرارداد قبلی‌اش توجه داشته باشد و از تهیه‌کننده فیلم جدیدش بخواهد که مثلا 20 درصد بیشتر از فیلم قبلی به او پرداخت کند که می‌شود 850 میلیون.

یا در بهترین شرایط این‌گونه است که آن بازیگر با مدیرتولید یا تهیه‌کننده رفیق است و به وی اعلام می‌کند بنابر همین دوستی، همان دستمزد فیلم قبلی را طلب می‌کند یعنی 700 میلیون و از او می‌خواهد که دستمزد وی را در قرارداد، 850 میلیون تومان بنویسد و…  حالا شاید این پرسش برای شما مطرح شود که با درج ارقام بالا در قرارداد، رقم مالیات بازیگران هم افزایش پیدا می‌کند مثلا بازیگری که 500 میلیون گرفته اما مبلغ قراردادش 700 میلیون تومان است باید براساس همان 700 میلیون تومان مالیات بدهد و این کار، صرفه‌ای برای وی ندارد.

اما جالب است بدانید که بازیگران سال‌هاست از پرداخت مالیات معاف هستند و فقط کافی است که طی یک زمان مقرر در سال، دریافتی‌ قانونی خود را در خانه سینما اعلام کنند تا از پرداخت مالیات معاف شوند.

همین اصل و البته نبود قانونی مدون برای تعیین دستمزد سبب‌شده تا ارقام کلان و نجومی در این صنف جابه‌جا شود و این بازاریابی، کار اکثر بازیگران چهره سینمای ما تبدیل شود.

  سنگ بزرگ علامت نزدن است و پول بزرگ نشانه ندادن!

تا اینجای کار، با دلایل و البته راهکارهای دریافت دستمزدهای نجومی آشنا شدیم، اما جالب است که برخی بازیگران، پا را از این حد نیز فراتر نهاده و تلاش می‌کنند تا دربرخی پروژه‌های مشکوک، دستمزدهایی به‌مراتب نجومی‌تر دریافت کنند. البته باید تا حدودی به این اصل ایمان آورد که مدیران‌ تولید دلسوز و تهیه‌کنندگان اصیل سینما، هیچ‌گاه زیربار دستمزدهای نامتعارف نمی‌روند.

بنابراین وقتی در پروژه‌ای، دست و دلبازی ناشیانه‌ای صورت می‌گیرد، آخرش پرداخت نمی‌شود و بازیگران طلبکار می‌شوند چون کسی که می‌خواهد چنین مبالغی را پرداخت کند، معمولا این رقم‌ها را نمی‌دهد، بلکه کسی که نمی‌خواهد پول پرداخت کند چنین ارقام افسانه‌ای پیشنهاد می‌دهد. تعداد پروژه‌هایی از این دست ‌کم نیست و احتمالا اخبار رسانه‌ای‌شده برخی از آنها را هم شنیده‌اید.

این را از وفور چک‌های برگشتی بازیگران هم می‌توان متوجه شد.  عمدتا این شکل پرداخت‌ها که با چراغ سبز بازیگران همراه می‌شود، درنتیجه آن است که آن تهیه‌کننده، سرمایه‌گذار یا مدیر تولید دوست دارد با آن بازیگر عکس یادگاری بگیرد یا در رزومه‌اش، همکاری با آن بازیگر به‌خصوص وجود داشته باشد.

نتیجه چنین جریان‌هایی این می‌شود که تهیه‌کننده واقعی حذف و سرمایه‌گذار واقعی محو می‌شود و به‌جای آنان، بنگاهداران و آنهایی که دنبال حاشیه هستند، در سینما ورود کنند؛ می‌ماند همان چیزی شبیه به جریانی که امروز در سینمای ما وجود دارد.  بحث پول‌های مشکوک که طی این سال‌ها در سینمای ایران به گوش می‌رسد، مورد بسیار مهمی است که از سوی بسیاری از بازیگران، جدی قلمداد نمی‌شود.

اینکه بازیگری که تا سال گذشته 300 میلیون دستمزد داشت و حالا برای پروژه‌ای با دستمزد 700 میلیونی مواجه می‌شود، نباید از خود بپرسد که پول این دستمزد از چه مسیری تامین می‌شود؟

این مورد هیچ، آیا آن بازیگر نباید از خود بپرسد که آیا می‌تواند به اندازه همان دستمزد، آدم به سینما کشانده و صندلی‌ها را پر کند؟ متاسفانه این مطالبه به‌حق طی سال‌های اخیر نه‌تنها از جانب بسیاری از بازیگران مطرح نمی‌شود، بلکه کار به جایی رسیده است که مردم در صفحات مجازی برخی بازیگران پیام می‌گذارند و از آنها می‌خواهند که راجع‌به دستمزد فلان پروژه مشکوک توضیح دهند.

مطالبه‌ای عمومی که متاسفانه با نگاه از بالا به پایین بازیگران مواجه‌شده و آنها ترجیح می‌دهند سکوت‌کرده و چراغ خاموش به همان مسیر وسوسه‌انگیز و پرپول خود ادامه داده و در پست‌های اجتماعی‌شان، از تبعیض اجتماعی و گره زندگی مردم شکوه کنند.

  بازیگرانی که می‌دانند معادلی ندارند

البته به دور از ‌انصاف است که این جریان را به تمام بازیگران سینمای ایران تعمیم دهیم. تعداد معدودی از بازیگران، از این قضایا مصون هستند. البته برخی‌های دیگر که رقم‌های نجومی می‌گیرند، روی کاغذ، حق دارند چون یگانه هستند و مشابه ندارند. طبیعتا وقتی بازیگری برای یک نقش، مشابه ندارد، دستمزد بالایی طلب می‌کند. درعوض، دیگر صنوف سینمایی تا دلتان بخواهد، مشابه دارند.

به‌طوری که اگر تهیه‌کننده با فلان فیلمبردار به توافق نرسید، ده‌ها فیلمبردار دیگر وجود دارد؛ تدوینگر، آهنگساز، مدیر تولید و… به تعداد بسیار زیادی وجود دارند، اما بازیگر خاص، مشابه ندارد و تهیه‌کننده گاهی مجبور می‌شود طبق همین اصل، با رقم نجومی خانم یا آقای سوپراستار کنار بیاید.

این هم یک اصل است که کافی است دو فیلم یک بازیگر فروش کند، آن‌وقت برای فیلم سوم، همه به‌سراغش می‌آیند و همین ترافیک، دستمزد آن بازیگر خوش‌شانس را افزایش می‌دهد.

یا مورد دیگر آنکه بازیگر از برخی مجاری مطمئن می‌شود که کارگردان یا تهیه‌کننده، تنها او را برای آن نقش انتخاب کرده و پای بازیگر آلترناتیوی در میان نیست. در این شرایط هم دستمزدهای نجومی پیشنهاد می‌شود که هیچ ارتباطی با فروش فیلم‌های قبلی آن بازیگر یا تضمین پرکردن صندلی‌های آن فیلم به‌واسطه حضور آن بازیگر ندارد.

  اسپانسر: مسیری جدید و بدون ریسک برای افزایش دستمزد

این موردی است که طی یکی، دو سال اخیر حسابی گل کرده است. در سال‌های نه‌چندان دور، معاونت سینمایی، دخالت مستقیمی روی این مهم داشت که برخی از این دخالت‌ها، رسانه‌ای هم شد، اما این اتفاق طی یک، دو سال اخیر، شکل آشکارتری پیداکرده که هیچ مخالفتی هم با آن نمی‌شود.

بنابر این سیستم، بازیگر یک اسپانسر را به تهیه‌کننده معرفی می‌کند و پورسانت خود را همان اول برمی‌دارد. عرف بر آن است که 20 درصد از کل بودجه‌ای که قرار است اسپانسر به پروژه‌ای تزریق کند، در همان ابتدای کار به‌حساب آن بازیگر واریز می‌شود. این درحالی است که این رقم، ارتباطی با دستمزد آن بازیگر نداشته و وی، دستمزد مرسوم خود را نیز دریافت می‌کند.

مثلا اگر بازیگری یک میلیارد سرمایه برای فیلمی جذب کند، معادل 20 درصد این مبلغ یعنی 200 میلیون را به‌عنوان پورسانت دریافت کرده و مثلا 600 میلیون دستمزد معمول خود را هم می‌گیرد که با حساب کلی، عایدی او از آن فیلم، 800 میلیون تومان می‌شود.

طبق عرف، بازیگر، پورسانت خود را همان ابتدای عقد قرارداد دریافت می‌کند. درمورد دستمزد هم عرف بر این است که یک‌سوم به‌ هنگام عقد قرارداد، یک‌سوم در زمان شروع فیلمبرداری و مابقی، قبل از اینکه کار آن بازیگر جلوی دوربین تمام شود، تسویه می‌شود.

متاسفانه در نبود قانونی مدون در حوزه ورود و معرفی اسپانسر، رقم‌های نجومی به برخی بازیگران پرداخت شده که زمینه‌ساز فسادهای دیگری از جمله پولشویی در آن پروژه می‌شود.

  انتشار جدول دستمزدها، خوشحالی بازیگران را به‌همراه دارد یا ناراحتی آنان را؟

این هم یک اصل نانوشته است که بازیگران علاقه چندانی ندارند دستمزد آنها رسانه‌ای شود. طبیعتا حق هم دارند چون مشمول حریم شخصی و قرارداد هم یک تعامل دوطرفه میان بازیگر و تهیه‌کننده است. اما وقتی قاعده دستمزدها تا این اندازه افسارگسیخته می‌شود که بازیگری برای یک ماه حضور در اثری، به اندازه 10 سال حقوق یک کارمند و شاید هم بیشتر، دستمزد دریافت می‌کند، قاعدتا دیگر این حریم خصوصی و پنهان‌کاری‌ها توجیه عقلانی و شرعی ندارد.

وقتی درصد بسیاری از مردم، از فلان بازیگر می‌خواهند به‌واسطه دریافت دستمزد از اثری که به پولشویی متهم است، توضیح داده و آن بازیگر زبان به فحاشی و توهین باز می‌کند، قطعا باید اقدامات عملی مناسب و درخوری برای مقابله با وی صورت بگیرد.

این قضیه، آشکارا تبعیض بزرگی است که به‌نفع بازیگران و به ضرر بدنه سینما و دیگر صنوف زحمتکش آن در جریان است. وقتی یک متخصص مجبور می‌شود با ماهی پنج میلیون تومان در پروژه‌ای سینمایی حضور داشته باشد که بازیگرش 700 میلیون دستمزد گرفته، آیا این جز تبعیض طبقاتی، می‌تواند معنای دیگری داشته باشد؟

قطعا انتشار جدول حدود دستمزد سلبریتی‌ها خوشایند آنها نخواهد بود. اما باید به این اتفاق مهم پشت‌پرده نیز اشاره کنیم که برخی از بازیگران، از انتشار چنین جدولی، ناراحت که نمی‌شوند هیچ، بلکه خوشحال هم می‌شوند چون برخی از این جداول، براساس اظهارات مدیران تولید بسته می‌شود و مثلا رقم کذایی قرارداد در آن جدول لحاظ می‌شود یعنی همان چیزی که بازیگر می‌خواهد و این سبب می‌شود تا بازیگر واقعا فکر کند که دستمزد او همین اندازه است. دیگر تهیه‌کنندگان هم تصور می‌کنند دستمزد جدید فلان بازیگر به همین اندازه بالا رفته است.  

یکی از همین مدیران تولید که نخواست اسمش فاش شود، گفت انتشار این جدول باعث می‌شود که بازیگران با مشاهده جدول دستمزد، اقدام به افزایش دستمزد خود کنند، چون خود را از فلان بازیگر کمتر نمی‌بینند. این درحالی است که گاهی بازیگری که رقم قرارداد وی 700 میلیون تومان بوده است و دستمزد واقعی‌اش 500 میلیون، وقتی مقـابل مدیرتولید یا تهیه‌کنــنده‌ای نشسته که با وی دوستی دیرینه یا صمیمیتی دارد، به 300 میلیون تومان هم رضایت می‌دهد.