چهره واقعی جیران و ناصرالدین شاه

همشهری آنلاین – حسن حسن زاده: اینکه ناصرالدین شاه برای اولین بار جیران را در کدام روستای شمیران دید و آیا جیران واقعا دختری زیبارو بود، سئوال هایی است که با رجوع به منابع تاریخی در ادامه پاسخ داده ایم.

تو داخل آدم نیستی!

ماجرای عشق ناصرالدین شاه به جیران، در روزگاری رقم خورد که تجریش نه محله ای اعیانی در شمال شهر، بلکه آبادی پر از مزارع کشاورزی در پای ارتفاعات شمال تهران بود. تجریش با آن باغ های زیبا و آب و هوای مطبوعش چنان محبوب شاه قاجار شده بود که هر وقت هوای شکار به سرش می زد، با خدم و حشم راهی تجریش می شد.

در یکی از همین سفرها بود که ناصرالدین شاه جیران را دید و یک و دل نه صد دل شیفته آن دخترک تجریشی شد. در باب این آشنایی روایت های بسیاری نوشته شده. همچنان که «تقی دانشور» ملقب به اعلم السلطنه در کتاب خاطرات خود اولین دیدار ناصرالدین شاه با جیران را اینطور توصیف می کند: «شاه روزی در اطراف شمیران و تجریش سواره به شکار بلدرچین رفته بود. غفلتاً چند بلدرچین روی درخت توتی پریدند و شاه برای زدن آنها زیر درخت توت رفت. دختری دهاتی بالای درخت رفته و مشغول خوردن توت بود. دخترک اعتنایی به شاه نکرد.

ولی شاه فریفته جمال دختر دهاتی شد و بر سبیل مزاح خطاب به وی گفت: دختر! زن من می شی؟ دخترک شانه هایش را بالا انداخت و بدون آنکه بداند طرف صحبتش شاه مملکت است، گفت: تو که داخل آدم نیستی. من زن شاه می شم! و بعد با لفظ برو گم شو! مکالمه را تمام شده حساب کرده بود.

اما وقتی ملازمان شاه ترسان و لرزان او را شیرفهم کردند که اینمرد با این لباس و این خدم و حشم شاه مملکت است، جیران از درخت پایین پرید و با رفتاری مؤدب و شرمسار، عذرخواهی کرد. شاه جوان که از همان ابتدا شیفته سکنات و وجنات او شده بود، او را به ارگ سلطنتی دعوت کرد و از او خواست تا با شاه ازدواج کند.»

جیران نه زیبا بود و نه ملاحتی داشت!

نام اصلی جیران «خدیجه تجریشی» بود اما معروف است که ناصرالدین شاه به خاطر چشم های زیبایش او را «جیران» صدا می کرد. یعنی دخترک روستایی آنقدر از دید شاه قاجار زیبا بود که اسمش را جیران بگذارد و حسادت و کینه زنان دیگر دربار را به جان بخرد. اما آیا واقعا جیران آنطور که در سریال محبوب این روزها تصویر شده از نظر اطرافیان شاه قاجار هم زیبا بود؟

«پولاک» پزشک مخصوص ناصرالدین شاه در کتاب خاطراتش درباره ویژگی های ظاهری جیران می نویسد: «او نه زیبایی خاصی داشت و نه لطف و ملاحتی، و برگونه چپ هم سالکی بزرگ داشت. با وجود همه اینها بر شاه نفوذ بسیاری پیدا کرد و مردم این نفوذ را در اثر سحر و جادو می دانستند.» به هر حال جیران از نظر ناصرالدین شاه آنقدر زیبا بود که از فرط علاقه به او یکی از 4 زن عقدی اش را طلاق بدهد تا جیران به جمع زنان عقد دائم او اضافه شود.

کد خبر 659288

جیران سوگلی ناصرالدین شاه و ملقب به فروغ السلطنه زندگی پر فراز و فرودی داشت و به سرنوشت عجیبی دچار شد.

به گزارش وقت صبح به نقل از خوندنی؛ جیران (همسر ناصرالدین شاه با نام اصلی خدیجه تجریشی و ملقب به فروغ السلطنه) که این روزها به علت پخش سریال زندگی اش در میان مردم مشهور شده است، در دی ماه سال 1238 شمسی (هشت سال پس از ازدواج با شاه) فوت کرد و او را در محوطه ی حرم امام زاده عبدالعظیم در شهر ری به خاک سپردند.

ناصرالدین شاه در آن زمان 29 ساله بود و یازده سال از آغاز سلطنتش می گذشت. ناصرالدین شاه هم 37 سال بعد در سال 1275 شمسی در نزدیکی قبر جیران کشته شد و در همان محل دفن شد.

بیشتر بخوانید: چرا جیران سریال خوبی نیست؟/ 6 نقطه ضعف سریال

محل قبر ناصرالدین شاه و جیران بین مسجد بالاسر عبدالعظیم و امامزاده حمزه در اتاقی جداگانه قرار داشته است. مهدی شادکام (پژوهشگر مطالعات ایرانشناختی و میراث فرهنگی و مدیر نشر اقلیما) محل این مقبره ها را در یک عکس مشخص کرده است.

این عکس قدیمی از موزه ی بروکلین نمای بیرونی حرم عبدالعظیم، امامزاده حمزه و مقبره ی ناصرالدین شاه را نشان می دهد.

در واقع عکس از صحن ناصری یا باغ جیران سابق (صحن آیت الله کاشانی فعلی) گرفته شده است. به محل ورود به حرم که کنار مقبره ی ناصرالدین شاه بوده، «ایوان ناصری» گفته می شده است.

علیرضا داوودزاده، تاریخ پژوه و مدرس دانشگاه در صفحه اینستاگرام نگاهی به تاریخ ایران و جهان گفته که در سریال «جیران» تصویر درستی از شخصیت ناصرالدین شاه به نمایش گذاشته نشده است. او گفته: « درست است که شخصیت ناصرالدین شاه آدم بی اراده و خوش گذرانی بوده اما بهرحال نزدیک به پنجاه سال سلطنت کرده و توانسته قدرت را در دستانش نگه دارد. او سیاست را می شناخته آدم باهوشی بوده. اینطور نیست که همینطور بنشیند و از هیچ چیز خبری نداشته باشد و اطرافیانش هرکاری می خواهند انجام دهند.»

این مدرس تاریخ توضیح داده که در تصویر تاثیر زنان در دربار هم اغراق شده است. او گفته: «زنان درباری از دوران باستان تا معاصر تاثیرگذار بوده اند، اما دیگر نه به حدی که در سریال «جیران» نشان داده شده است. این تاثیر بیش از حد پررنگ شده. انگار هیچ تصمیمی گرفته نمی شود مگر اینکه مهدعلیا یا یکی از زنان در آن دخالتی داشته باشد.»

این تاریخ دان گفته که در آن دوران دخالت روس و انگلیس در امور کشور بسیار زیاد بوده اما در این سریال اشاره ای به آن نشده است.

درباره وضعیت کاخ گلستان در ابتدای سلطنت ناصرالدین شاه هم گفته: «خیلی از بخش های کاخ گلستان آن زمانی که این داستان دارد روایت می شود یعنی در اوایل دوره ناصرالدین شاه اصلا وجود نداشته اند. مثلا ساختمان شمس العماره که بارها در سریال نشان داده شده، سال ها بعد از مرگ جیران ساخته شده است.»

او گفته ماجرای عشق ناصرالدین شاه به جیران واقعی است و نام اولین سوگلی ناصرالدین شاه دختری به نام جیران بوده است. مهدعلیا و زن های عقدی سریال هم واقعی هستند و در شخصیت پردازی شان هم سعی کرده اند نیم نگاهی به شخصیت های واقعی داشته باشند اما مثلا شخصیتی مثل سیاوش کاملا خیالی است.

بیشتر بخوانید:

• آثار نقاشان نامدار دوران قاجار / چهره واقعی امیرکبیر و ناصرالدین شاه را ببینید

• از دیدن الماس کوه نور تا شطرنج بازی با «زن پیر ناقلا» / روایت ناصرالدین شاه از دیدار با ملکه ویکتوریا

21220