کمبود کدام ویتامین باعث مور مور شدن بدن میشود
احتمالاً گزگز و مورمور شدن موقت دست یا پا برای شما هم پیش آمده و همگی خوابرفتگی و سِر شدن موقت دست یا پا را تجربه کردهایم. اگر روی دست خوابتان ببرد یا مدتی طولانی با پاهای روی هم انداخته بنشینید، گزگز و خوابرفتگی دست یا پا را تجربه خواهید کرد. این احساس را علاوه بر گزگز به صورت خوابرفتگی، سِر شدن، سوزن سوزن شدن، سوزش یا مورمور شدن هم توصیف میکنند. علاوه بر گزگز ممکن است بیحسی، درد یا ضعف را نیز در دست و پا یا دور این اندامها احساس کنید. شرایط یا عاملهای متعددی باعث گزگز دست یا پا میشود. بهطور کلی تحت فشار قرار گرفتن یا آسیب دیدن عصبها میتواند باعث گزگز شود. در این مقاله 25 دلیل گزگز دست یا پا را برایتان توضیح میدهیم و درمانهای مؤثری را نیز معرفی میکنیم.
فهرست محتوا
- 1 دلایل گزگز دست و پا
- 2 تشخیص
- 3 درمان گزگز دست و پا
- 4 جمعبندی
- 5 پرسشهای متداول
دلایل گزگز دست و پا
نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی پیامد آسیب دیدن عصبها است. نوروپاتی انواع گوناگونی دارد که از میان آنها نوروپاتی محیطی دستها و پاها را درگیر میکند. نوروپاتی دیابتی زمانی رخ میدهد که دیابت باعث آسیب عصبی بشود. نوروپاتی دیابتی پاها و پایین پاها را درگیر میکند و گاهی به بازوها و دستها نیز آسیب میزند. آسیب عصبی در نوروپاتی دیابتی پیامد غلظت بالای قند در جریان خون است. علاوه بر عصبها ممکن است رگهای مسئول خونرسانی به عصبها نیز آسیب ببیند. عصبها در صورت دریافت نکردن اکسیژن کافی نمیتوانند عملکرد مناسبی داشته باشند.
کمبود ویتامین
اگر در رژیم غذاییتان مقدار کافی از یک ویتامین خاص وجود نداشته باشد یا به عارضهای مبتلا باشید که اجازه ندهد بدن ویتامینی را به درستی جذب کند، دچار کمبود آن ویتامین خواهید شد. بعضی ویتامینها نقش مهمی در سلامت عصبها دارند که از مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ویتامین B12: سلولها برای تولید انرژی به ویتامین B12 نیاز دارند. ویتامین B12 در فراوردههای حیوانی مانند گوشت قرمز، لبنیات و تخممرغ وجود دارد. بنابراین گیاهخواران و وگانها باید مکمل ویتامین B12 مصرف کنند. کمبود ویتامین B12 در رژیم غذایی میتواند منجر به آسیب عصبی شود که به صورت گزگز دست یا پا بروز مییابد.
- ویتامین B6: ویتامین B6 قابلیت ذخیره شدن در بدن را ندارد و بنابراین هر روز باید مصرف شود. گوشت قرمز، ماهی، آجیل، غلات، میوههای غیرمرکبات و سیبزمینی منابع غنی ویتامین B6 هستند. بیماران دچار کمبود ویتامین B6 با راش یا تغییرات شناختی روبهرو میشوند.
- ویتامین B1: ویتامین B1 نقش مهمی در ترمیم نورونها و تکانههای عصبی دارد. ویتامین B1 به وفور در گوشت قرمز، حبوبات، غلات سبوسدار و آجیل یافت میشود. احتمال کمبود ویتامین B1 در افرادی که مقدار زیادی غلات فراوریشده در رژیم غذاییشان وجود دارد، بالاتر است. کمبود ویتامین B1 باعث درد یا گزگز دست و پا میشود.
- ویتامین E: کمبود ویتامین E بیش از آنکه نتیجه وجود نداشتن مقدار کافی از این ویتامین در رژیم غذایی باشد، پیامد مشکل در جذب چربی در روده است. گزگز و مورمور شدن دست یا پا و اختلال در هماهنگی از نشانههای کمبود ویتامین E است. آجیل، دانهها، روغن سبزیجات و سبزیجات سبزبرگ منابع غنی از ویتامین E هستند.
- ویتامین B9 و فولات: کمبود ویتامین B9 و فولات باعث درد یا گزگز دست و پا میشود. این کمبود بر افراد زیر 40 سال اثر بیشتری دارد. سبزیجات با برگهایی به رنگ سبز تیره، غلات سبوسدار، لوبیا، بادام زمینی، تخمه آفتابگردان، جگر و غذاهای دریایی سرشار از فولاتاند.
تحت فشار قرار گرفتن و گیر افتادن عصب
اگر بافتهای اطراف بیش از حد به عصب فشار بیاورند، عصب گیر میافتد. مواردی مانند آسیبدیدگی، حرکات مکرر و شرایط التهابی باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب میشود. گیرافتادگی عصب در بسیاری از ناحیههای بدن، از جمله دست یا پا میتواند رخ بدهد که باعث گزگز، بیحسی یا درد میشود. گیر افتادن عصب در کمر و پایین ستون فقرات حسهایی را ایجاد میکند که رو به پایین در پشت پا و کف پا منتشر میشود.
سندرم تونل کارپال
سندرم تونل کارپال عارضه شایعی است که پیامد تحت فشار قرار گرفتن عصب میانی در مسیر عبور از مچ دست است. سندرم تونل کارپال پیامد آسیبدیدگی، حرکات مکرر یا عارضههای التهابی است. بیماران مبتلا به سندرم تونل کارپال بیحسی یا گزگز را در چهار انگشت اول دست احساس میکنند.
نارسایی کلیه
نارسایی کلیه زمانی رخ میدهد که کلیهها دیگر نتوانند به خوبی عمل کنند. عارضههایی مانند فشار خون بالا یا دیابت میتواند به نارسایی کلیه منجر شود. وقتی کلیهها به درستی عمل نکنند، مایعات و مواد زائد در بدن جمع میشود و زمینه برای آسیب عصبی فراهم میشود. گزگز ناشی از نارسایی کلیه غالباً در پا یا کف پا احساس میشود.
بارداری
ورم کل بدن در دوران بارداری به بعضی عصبها فشار میآورد و باعث احساس گزگز در دست و پا میشود. این علائم معمولاً پس از بارداری از بین میرود.
مصرف دارو
داروهای مختلفی باعث آسیب عصبی و در نتیجه مورمور شدن دست یا پا میشود. در واقع گزگز دست و پا یکی از عوارض جانبی شایع داروهای مورد استفاده برای درمان سرطان (شیمیدرمانی) و HIV به شمار میآید. مصرف داروهای زیر نیز میتواند به گزگز دست و پا دامن بزند:
- داروهای قلبی و فشارخون مانند آمیودارون یا هیدرالازین
- داروهای ضدعفونت مانند مترونیدازول و داپسون
- داروهای ضدتشنج مانند فنیتوئین.
روماتیسم
روماتیسم نوعی عارضه خودایمنی است که باعث ورم کردن و درد مفاصل میشود. روماتیسم غالباً مچ دست و دست را درگیر میکند، البته این عارضه میتواند به دیگر بخشهای بدن از جمله مچ پا و پا نیز آسیب بزند. التهاب ناشی از روماتیسم باعث تحت فشار قرار گرفتن عصبها میشود و در نتیجه گزگز و مورمور شروع میشود.
ام اس
ام اس نوعی عارضه خودایمنی است که باعث میشود سیستم ایمنی بدن به میلین، یعنی غلاف محافظ عصبها حمله کند و در نتیجه عصبها آسیب ببینند. بیحسی یا گزگز بازو، پا و صورت یکی از علائم شایع MS است.
لوپوس
لوپوس نوعی بیماری خودایمنی است که موجب میشود سیستم ایمنی به بافتهای بدن حمله کند. لوپوس هر بخشی از بدن، از جمله سیستم ایمنی را میتواند درگیر کند. گزگز دست یا پا میتواند پیامد تحت فشار قرار گرفتن عصبهای مجاور به دلیل التهاب یا تورم ناشی از لوپوس باشد.
بیماری سلیاک
سلیاک هم نوعی بیماری خودایمنی است که بر روده کوچک اثر میگذارد. چنانچه فرد مبتلا به سلیاک گلوتن مصرف کند، واکنش خودایمنی برانگیخته میشود. برخی بیماران مبتلا به سلیاک دچار علائم نوروپاتی مانند گزگز دست و پا میشوند. این علائم در بیماران بدون علائم گوارشی و رودهای نیز بروز مییابد.
بیماری لایم
بیماری لایم نوعی عفونت باکتریایی است که از طریق گزش کنههای آلوده منتقل میشود. چنانچه عفونت درمان نشود، عفونت سیستم عصبی را درگیر میکند و باعث گزگز دست و پا میشود.
زونا
زونا، راش دردناکی است که در اثر فعال شدن مجدد ویروس واریسلا زوستر بروز مییابد، این ویروس در عصبهای افرادی که به بیماری آبله مرغان مبتلا شدهاند، به صورت نهفته وجود دارد. زونا معمولاً فقط بخش کوچکی از یک سمت بدن را درگیر میکند که میتواند شامل دست، بازو، پا و پایین پا باشد. ممکن است بیحسی یا گزگز را در ناحیه درگیر زونا احساس کنید.
هپاتیت بی و سی
ویروسها عامل ابتلا به هپاتیت B و C هستند. ابتلا به این بیماریها باعث التهاب کبد میشود که در صورت درمان نشدن میتواند مبتلا شدن به سرطان کبد یا سیروز را به دنبال داشته باشد. عفونت هپاتیت C میتواند موجب ابتلا به نوروپاتی محیطی هم بشود، اگرچه چگونگی این تأثیر تقریباً ناشناخته است. عفونت هپاتیت B یا C میتواند ابتلا به عارضهای به نام کرایوگلوبولینمی را در پی داشته باشد. در صورت ابتلا به کرایوگلوبولینمی، پروتئینهای خاص موجود در خون در دماهای پایین کنار هم جمع میشوند و تودهای را تشکیل میدهند که باعث التهاب میشود. بیحسی و گزگز یکی از علائم این عارضه است.
HIV یا ایدز
HIV ویروسی است که به سلولهای سیستم ایمنی حمله میکند و خطر بروز عفونت و ابتلا به بعضی سرطانها را افزایش میدهد. عفونت HIV در صورت درمان نشدن پیشرفت میکند و به مرحله آخر میرسد، سیستم ایمنی در مرحله پایانی عفونت HIV به شدت آسیب دیده است. HIV میتواند سیستم عصبی را نیز درگیر کند، عصبهای دست و پا در بعضی موارد آسیب میبیند و درنتیجه گزگز، بیحسی و درد شروع میشود.
جذام
جذام نوعی عفونت باکتریایی است که میتواند به پوست، عصبها و مجاری تنفسی آسیب بزند. چنانچه سیستم عصبی درگیر شود، گزگز یا بیحسی بخشهای آسیبدیده شروع میشود که میتواند شامل دست و پا هم باشد.
کمکاری تیروئید
منظور از کمکاری تیروئید این است که غده تیروئید هورمون تیروئید کافی تولید نمیکند. کمکاری تیروئید شدید درماننشده میتواند به عصبها آسیب بزند و مورمور شدن یا بیحسی را ایجاد کند، البته این مورد نادر است. سازوکار دقیق این تأثیرگذاری نامشخص است.
مسمومیت و تماس با مواد سمی
سموم و مواد شیمیایی مختلفی جزء نوروتوکسینها یعنی سموم آسیبزننده به سیستم عصبی به شمار میآیند. تماس با این مواد باعث بروز علائم مختلفی مانند گزگز دست یا پا میشود. از جمله این سموم میتوان به مواد زیر اشاره کرد:
- فلزات سنگین مانند جیوه، سرب و آرسنیک
- آکریلآمید: مادهای شیمیایی که برای اهداف صنعتی گوناگونی به کار برده میشود.
- اتیلن گلیکول: این ترکیب در ضدیخ وجود دارد.
- هگزاکربنها که در بعضی حلالها و چسبها وجود دارد.
فیبرومیالژی
فیبرومیالژی علائم بسیاری مانند درد عضلانی گسترده، خستگی شدید و تغییرات خلقی دارد. برخی بیماران دچار فیبرومیالژی علائم دیگری مانند سردرد، مشکلات گوارشی و گزگز دست و پا را نیز تجربه میکنند. علت ابتلا به فیبرومیالژی ناشناخته است.
کیست گانگلیون
کیست گانگلیون توده مملو از مایعی است که عموماً در مفاصل، به ویژه مچ دست ایجاد میشود. کیست گانگلیون به عصبهای مجاور فشار میآورد و باعث گزگز دست یا انگشتان دست میشود، البته خود کیست بدون درد است. علت ایجاد شدن کیست گانگلیون نامشخص است، هرچند به نظر میرسد که تحریک شدن مفصل بیتأثیر نباشد.
اسپوندیلوز گردنی
اسپوندیلوز گردنی پیامد تغییرات ناشی از افزایش سن در بخشی از ستون فقرات گردنی است. این تغییرات شامل مواردی مانند فتق، ساییدگی و آرتروز میشود. چنین تغییراتی گاهی به نخاع فشار میآورد، تحت فشار قرار گرفتن نخاع باعث تشدید گردن درد و بروز علائمی مانند گزگز یا بیحسی در بازوها و پاها میشود.
پدیده رینود
پدیده رینود بر جریان خون در بازوها و پاها اثر میگذارد. رگهای خونی این ناحیهها در پی واکنشی افراطی به سرما یا استرس کوچکتر میشوند. کاهش جریان خون بیحسی یا گزگز انگشتان دست و پا را به دنبال دارد.
نوروپاتی ناشی از مصرف الکل
سوءمصرف مشروبات الکلی در بلندمدت موجب ابتلا به نوروپاتی محیطی میشود که میتواند به مورمور و سر شدن دست و پا منجر شود. این عارضه به تدریج پیشرفت میکند. سازوکار این فرایند ناشناخته است، اگرچه به نظر میرسد کمبود ویتامینها و مواد مغذی بیتأثیر نباشد.
واسکولیت
واسکولیت پیامد ملتهب شدن رگهای خونی است. واسکولیت انواع مختلفی دارد و علت ابتلا به آن کاملاً مشخص نیست. چون التهاب تغییراتی را در رگها ایجاد میکند، جریان خون در ناحیه درگیر محدود میشود. بعضی گونههای واسکولیت به مشکلات عصبی مانند گزگز، بیحسی و ضعف دامن میزند.
سندرم گیلن ـ باره
سندرم گیلن ـ باره نوعی عارضه سیستم عصبی نادر است که با حمله کردن سیستم ایمنی به بخشی از سیستم عصبی همراه است. علت دقیق ابتلا به این سندرم هنوز مشخص نیست. سندرم گیلن ـ باره گاهی پس از ابتلا به یک بیماری بروز مییابد. گزگز غیرقابلتوضیح و درد احتمالی دست و پا میتواند یکی از علائم اولیه این سندرم باشد.
تشخیص
اگر به دلیل گزگز غیرقابلتوضیح دست یا پا به پزشک مراجعه کنید، پزشک اقداماتی را برای تشخیص مشکل انجام میدهد که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- معاینه بالینی: معاینه بالینی شامل معاینه عصبی به منظور مشاهده رفلکسها و عملکرد حسی یا حرکتی میشود.
- بررسی پرونده پزشکی: پزشک سؤالاتی را درباره علائم، عارضههای قبلی و داروهای مصرفی فعلی میپرسد.
- آزمایش خون: پزشک دستور میدهد آزمایش خون برای ارزیابی مواردی مانند میزان وجود مواد شیمیایی خاص، ویتامینها یا هورمونها در خون، بررسی عملکرد اندامها و اندازهگیری سلولهای خونی انجام شود.
- آزمایشهای تصویربرداری: مانند رادیوگرافی، سونوگرافی یا MRI
- آزمایش بررسی عملکرد عصبها: از روشهایی مانند تستهای سرعت هدایت عصبی یا نوار عصب و عضله استفاده میشود.
- نمونهبرداری (بیوپسی) از عصب یا پوست
درمان گزگز دست و پا
درمان گزگز و مورمور شدن دست و پا با توجه به علت بروز این مشکل تعیین میشود. پزشک طرح درمان مناسب را پس از تشخیص مشکل اصلی با همفکری بیمار تهیه میکند. طرح درمان گزگز دست و پا شامل یک یا چند مورد از روشهای زیر میشود:
- تغییر میزان مصرف دارو: پزشک دوز داروی مصرفی را تغییر میدهد یا داروی دیگری تجویز میکند.
- مکملهای خوراکی: مصرف مکملها برای جبران کمبود ویتامین توصیه میشود.
- اصلاح برنامه مدیریت دیابت
- درمان عارضههای زمینهای مانند عفونت، روماتیسم یا لوپوس.
- جراحی: جراحی برای اصلاح گیرافتادگی عصب یا برداشتن کیست انجام میشود.
- مصرف مسکنهای بدون نسخه: مسکن درد احتمالی همراه با گزگز را تسکین میدهد.
- داروهای تجویزی: چنانچه داروهای بدون نسخه مؤثر نباشد، پزشک داروهایی را برای رفع گزگز و درد تجویز میکند.
- تغییر سبک زندگی: مانند به خوبی مراقبت کردن از پاها، رعایت رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و محدود کردن مصرف مشروبات الکلی.
جمعبندی
گزگز کردن و مورمور شدن دست و پا دلایل مختلفی دارد که از آن جمله میتوان به دیابت، عفونت یا گیرافتادگی عصب اشاره کرد. چنانچه دچار گزگز غیرقابلتوضیح دست یا پا شدید، به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام علت گزگز میتواند برای رفع علائم و پیشگیری از آسیبدیدگی بیشتر عصبها مهم باشد.
پرسشهای متداول
آیا گزگز دست و پا مشکل جدی و خطرناکی است؟
اکثر مردم هر از گاه با گزگز و خوابرفتگی دست یا پایشان مواجه میشوند. گزگز دست یا پا علیرغم ناخوشایند بودن معمولاً جدی نیست. اما اگر غالباً در دست یا پایتان احساس گزگز میکنید، ممکن است این مورمور شدن علامت ابتلا به یک عارضه زمینهای باشد.
کمبود کدام ویتامینها باعث گزگز دست و پا میشود؟
کمبود ویتامین B12 یکی از دلایل گزگز و سوزن سوزن شدن دست و پا است، چون این ویتامین نقش مهمی را در سیستم عصبی به عهده دارد و نبود آن میتواند باعث بروز مشکلاتی در هدایت عصبی یا آسیب عصبی شود.
چطور مورمور شدن دست و پایام را متوقف کنم؟
- رفع فشار از روی عصب درگیر به بازیابی عملکرد عادی کمک میکند.
- حرکت کردن گردش خون را بهبود میدهد و حسهای ناراحتکننده را برطرف میکند.
- دستتان را مشت کنید و بعد مشت دست را باز کنید.
- پنجههای پا را تکان بدهید.
- سرتان را از یک طرف به طرف دیگر تکان بدهید.
کمآبی بدن میتواند باعث گزگز دست و پا شود؟
حالت تهوع، یبوست، گزگز یا بیحسی انگشتان دست یا پا یا خوابرفتگی بخشهایی از بدن از نشانههای کمآبی است.
استرس میتواند باعث سوزن سوزن شدن دست و پا شود؟
اضطراب به روشهای مختلف باعث بیحسی میشود. رگهای خونی هنگام حملههای هراس منقبض میشود و در نتیجه فشار خون و ضربان قلب بالا میرود. این وضعیت جریان خون را در بخشهای مختلف بدن، به ویژه دست و پا کاهش میدهد که به نوبه خود میتواند به گزگز، بیحسی یا سرد شدن اندامها منجر شود.
کمبود ویتامین دی میتواند باعث گزگز دست و پا شود؟
اگر مقدار ویتامین D بسیار کم باشد، ممکن است غلظت کلسیم در خون بسیار پایین باشد؛ در نتیجه احساس سوزن سوزن شدن، انقباض و گرفتگی عضلانی و حتی تشنج ایجاد میشود.
فشار خون بالا میتواند علت مورمور شدن دست و پا باشد؟
داروهای شیمیدرمانی، HIV، فشار خون بالا، سل و بعضی عفونتها موجب ضعف یا بیحسی دست و پا میشود.
چه زمانی باید برای گزگز دست یا پا به پزشک مراجعه کنم؟
اگر بیحسی دستها برای مدتی طولانی ادامه داشت، باید برای درمان فوری اقدام کنید؛ چون ممکن است بیحسی دست نشانه ابتلا به یک عارضه جدی باشد. چنانچه علائم با بیحسی دیگر بخشهای بدن همراه بود، بسیار مهم است که فوراً به پزشک مراجعه کنید.
فشار خون پایین میتواند علت گزگز و بیحسی باشد؟
فشار خون پایین عوارض گوناگونی دارد و پایین بودن مزمن فشار خون باعث میشود که خون نتواند اکسیژن کافی را به مغز و دیگر بخشهای بدن انتقال دهد؛ این اختلال به نوبه خود به بیحسی دامن میزند و در موارد شدید به سکته مغزی، ضربه مغزی، بیهوشی، کما، شوک یا مرگ منجر میشود.
مشکلات قلبی میتواند باعث بیحسی و گزگز شود؟
ناراحتی ناشی از مشکلات قلبی ممکن است از قفسه سینه شروع نشود یا به قفسه سینه ختم نشود. درد، فشار، گزگز یا بیحسی کمر، گردن، فک، بازوها یا دیگر بخشهای مجاور نیز ممکن است. فشار یا درد قفسه سینه یا بالاتنه احتمالاً تنها علامتی نیست که دچارش میشوید، ممکن است دچار تنگی نفس یا سرگیجه هم بشوید.
پیشدیابت میتواند علت گزگز باشد؟
بالا بودن قند خون در بلندمدت، حتی در بازه پیشدیابتی میتواند به عصبها آسیب بزند. ممکن است نوروپاتی دیابتی به بیحسی، گزگز، سوزش یا درد دست، پا و انگشتان دست و پا منجر شود.
استفاده از یک رژیم غذایی سالم که شامل مصرف انواع مواد غذایی مفید می شود به سلامت هر چه بیشتر بدن می کند. خانم ها نیز برای حفظ سلامت خود و پیشگیری از ابتلاء به انواع بیماری ها، در کنار مصرف مواد غذایی سالم و مفید نباید از ویتامین های ضروری غافل شوند. ویتامین ها انواع و خواص گوناگونی دارند و مصرف آنها در تمامی سنین برای بدن ضروری است. برای آشنایی بیشتر با ویتامین های ضروری برای خانم ها، فواید آنها و همچنین مواد غذایی حاوی این ویتامین ها در این مقاله با سفیر همراه باشید.
ویتامین A
ویتامین A از جمله ویتامین های ضروری برای خانم ها در تمامی سنین است که از خاصیت آنتی اکسیدانی برخوردار است. این ویتامین علاوه بر کمک به افزایش استحکام دندان ها و استخوان ها، بافت های نرم، پوست و غشاهای مخاطی را نیز تقویت می نماید. ویتامین A همچنین موجب بهبود بینایی می شود و خطر ابتلا به بیماری های مزمن را کاهش می دهد. از سوی دیگر این ویتامین از طریق تقویت سیستم دفاعی بدن موجب کند شدن روند پیری می شود.
برخی از مواد غذایی حاوی ویتامین A عبارت اند از: هویج، کدو تنبل، طالبی، زردآلو، گوجه فرنگی، هندوانه، پاپایا، کلم بروکلی، فلفل قرمز، هلو، تخم مرغ، جگر، غلات و شیر.
گروه ویتامین B
ویتامین B انواع مختلفی دارد که به مجموع آنها ب کمپلکس گفته می شود. هر یک از این ویتامین عملکرد خاصی دارند اما به طور کلی به بهبود عملکرد مغز کمک می کنند. در این قسمت ویتامین های گروه B را مورد بررسی قرار می دهیم:
– ویتامین B2
ویتامین B2 که با نام ریبوفلاوین نیز شناخته می شود از جمله ویتامین های ضروری برای خانم ها است که وجود آن برای سوخت و ساز طبیعی سلول های بدن ضروری است. این ویتامین با بالا بردن سطح انرژی بدن، خستگی، اضطراب، نگرانی، بی حسی و مور مور شدن را از بین می برد و موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می شود. کمبود ویتامین B2 بر روی عملکرد سیستم ایمنی و اعصاب تاثیر منفی می گذارد و موجب رنگ پریدگی چشم و زبان می شود. کمبود این ویتامین همچنین می تواند باعث ایجاد گلو درد، زخم های دهانی، خشکی مو و ترک خوردن لب ها شود.
برخی از مواد غذایی حاوی ویتامین B2 عبارت اند از: گوشت ماهیچه، تخم مرغ، شیر، ماست، پنیر، سبزیجات برگ دار، سویا، قارچ و انواع آجیل ها.
– ویتامین B6
ویتامین B6 از طریق تولید هورمون ها و مواد شیمیایی موجب کاهش افسردگی، بیماری های قلبی و تقویت حافظه می شود. این ویتامین همچنین سطح قند خون را تنظیم می کند و مانع کم خونی می شود. مصرف ویتامین B6 جهت پیشگیری از حالت تهوع صبحگاهی به خانم های باردار توصیه می شود.
غلات غنی شده، گوشت، ماهی، موز، آووکادو، جوی دوسر، آجیل، لوبیا، انواع دانه ها و میوه های خشک سرشار از ویتامین B6 هستند.
– ویتامین B7
ویتامین B7 که با نام بیوتین شناخته می شود، از جمله ویتامین های ضروری برای خانم ها است که مصرف آن به رشد سلولی و سنتز اسیدهای چرب کمک می کند. این ویتامین، سلامت غدد عرق ساز را تقویت می کند و استفاده از آن در رشد مو و تقویت ناخن ها نیز موثر است. ویتامین B7 همچنین سطح کلسترول خون را پایین نگاه می دارد و برای رشد استخوان و تقویت مغز استخوان مفید است. کمبود بیوتین، باعث شکنندگی ساقه مو و ناخن ها، بروز جوش های پوستی، عملکرد غیر طبیعی قلب، بی حالی، افسردگی و کم خونی می شود.
از جمله مواد غذایی سرشار از ویتامین B7 می توان به ماهی، سیب زمینی شیرین، طالبی، موز، بادام، هویج، میوه های زرد رنگ مانند سیب و زردآلو، عدس، برنج قهوه ای، فلفل دلمه ای، زرده تخم مرغ، سبزیجات برگ سبز، جوی دوسر، سویا، شیر، پنیر، ماست و آجیل اشاره کرد.
– ویتامین B9
ویتامین B9 که با نام فولیک اسید نیز شناخته می شود، جزو ویتامین های ضروری برای خانم ها به خصوص خانم ها در سنین بارداری به شمار می رود. این ویتامین در دوران بارداری به رشد جنین کمک می کند و کمبود آن موجب آسیب رسیدن به ستون فقرات جنین می گردد. این ویتامین همچنین از ابتلا به فشار خون، کاهش قدرت حافظه، حملات قلبی، آلزایمر، افسردگی و سرطان پیشگری می نماید. فولیک اسید نیز به سلامت مغز و عملکرد بهتر سلول ها کمک می کند.
از مهم ترین مواد غذایی حاوی ویتامین B9 می توان به سبزیجات سبز برگ، مارچوبه، آب پرتقال، توت فرنگی، لوبیای سبز، طالبی، خربزه، غلات غنی شده، حبوبات، مخمر خوراکی و تخم مرغ اشاره نمود.
– ویتامین B12
ویتامین B12 یک ویتامین ضروری برای سوخت و ساز بدن است که استفاده از آن به تقسیم سلولی عادی و سنتز پروتئین کمک می کند. استفاده از این ویتامین به پیشگیری از بیماری های قلبی، کم خونی و رفع مشکل حافظه کمک می نماید. کمبود ویتامین B12 در بدن همچنین می تواند موجب بروز افسردگی، تحریک پذیری، سردرگمی و التهابات زبان و دهان شود.
مهم ترین منابع غنی از ویتامین B12 عبارت اند: از پنیر، تخم مرغ، گوشت، ماهی، شیر و غلات صبحانه غنی شده.
ویتامین C
ویتامین C دارای خاصیت آنتی اکسیدانی است که مصرف آن موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می شود. این ویتامین همچنین باعث رشد بافت ها و تسریع در روند بهبود آنها می شود. علاوه بر آن ویتامین C به تشکیل گلبول های قرمز خون کمک می کند و خطر برخی بیماری های قلب را کاهش می دهد.
کلم بروکلی، گریپ فروت، کیوی، پرتقال، سیب زمینی، توت فرنگی، فلفل، گوجه فرنگی و انواع جوانه ها از منابع مهم ویتامین C به شمار می روند.
ویتامین D
بخش عمده ویتامین D مورد نیاز بدن به عنوان یکی از ویتامین های ضروری برای خانم ها از طریق پوست و با قرار گرفتن در معرض نور خورشید جذب بدن می شود. به همین دلیل است که اکثر خانم های ایرانی با کمبود این ویتامین مواجه هستند. این ویتامین که یک ویتامین محلول در چربی است، به جذب کلسیم بدن کمک می کند. ویتامین D علائم سندروم پیش از قاعدگی را کاهش می دهد و قدرت بینایی را تقویت می کند. کمبود این ویتامین استخوان ها را ضعیف می کند و در نهایت منجر به پوکی استخوان می شود.
علاوه بر نور خورشید، برخی از مواد غذایی تامین کننده ویتامین D بدن عبارت اند از: ماهی های چرب، تخم مرغ و شیر.
ویتامین E
ویتامین E نقش عمده ای در کاهش روند پیری در بدن ایفا می نماید. این ویتامین با آسیب های سلولی مقابله می کند و از ابتلاء به برخی از بیماری های قلبی، آب مروارید و زوال حافظه جلوگیری می کند. مصرف ویتامین E و مواد مغذی حاوی آن سلامت پوست و مو را تضمین می نماید.
اسفناج، روغن و دانه آفتابگردان، کره بادام زمینی، فندق، جوانه گندم، بادام، روغن ذرت از جمله مواد غذایی غنی از ویتامین E هستند.
ویتامین K
در نهایت آخرین ویتامین ضروری برای خانم ها که در این مقاله به آن می پردازیم، ویتامین K است. این ویتامین مهم ترین ویتامین موثر در تقویت استخوان ها، کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی به حساب می آید که مصرف آن به بهبود عملکرد سیستم ایمنی و تامین انرژی بدن کمک می کند.
سبزیجات برگ سبز، روغن ماهی، روغن سویا، غلات کامل یا سبوس دار از منابع مهم ویتامین K به شمار می روند.
در پایان باید به این نکته مهم اشاره کنیم که تشخیص دقیق کمبود این ویتامین ها در بدن بر عهده پزشک است و مصرف خودسرانه قرص های ویتامین می تواند موجب بروز مشکلات فراوانی شود.
مطالب مرتبط
چرا ویتامین دی بدن کم می شود یا جذب نمی شود؟
تاثیر ویتامین سی C بر پوست. پیر نشو لعنتی
چرا ویتامین B4 نداریم؟ همه چیز درمورد ویتامین B
علت خواب رفتن دست و پا چیست؟ برای درمان آن چه کار باید کرد؟
خوابرفتن دست و پا که نام علمی آن (Paresthesia) است به حالتی از بیحسی اعضای بدن گفته میشود که همراه با سوزن سوزن شدن، گزگز و سرد شدن دست و پا باشد. این حالت ممکن است در روز یا شب اتفاق بیفتد.
حتما برای شما هم پیش آمده که بعد از نشستن یا ایستادن طولانی مدت دست یا پایتان بیحس و سوزن سوزن شود. معمولا هم این حالت با تکان دادن عضو درگیر یا چند قدم راه رفتن بعد از چند دقیقه از بین میرود و در انجام فعالیتهای روزمره اختلالی ایجاد نمیکند.
خواب رفتگی خفیف به صورت مکرر اتفاق نمیافتد و خیلی زود از بین میرود و اصلا جای نگرانی نیست اما اگر اخیرا این حالات را با فاصلهی زمانی کم و به طور مداوم تجربه میکنید، با مشاوره با دکتر آنلاین پذیرش ۲۴ به صورت متنی و تلفنی تماس بگیرید.
دلیل خواب رفتن دست و پا چیست؟
خواب رفتن دست و پا دلایل زیادی دارد اما میتوان دلایل را در دو گروه کلی قرار دارد.
1. فشار به عصب دست و پا
گروه اول: مربوط به شرایطی است که فشاری به دست و پا وارد شده باشد و به دنبال آن خونرسانی به آن عضو مختل شود یا وقتی فشار زیاد ازبافتهای اطراف روی عصب، عصب را تحت فشار قرار دهد. این حالت در بسیاری از مناطق بدن ایجاد میشود، به طور مثال میتواند بر روی دستها یا پاها تأثیر بگذارد و باعث سوزن شدن، بی حسی، خواب رفتگی یا درد شود.
این حالتها در موارد زیر ایجاد میشود:
- هنگام خواب رفتن دستتان را زیر سرتان گذاشتهاید و در نتیجه به عصبهای دست فشار وارد شده است لذا هنگام بیدار شدن متوجه میشوید که مچ دستتان درد میکند یا حتی دستتان خواب رفته است. علت خواب رفتن دست در خواب در اکثر اوقات به همین دلیل است.
- اگر عصبی که در ستون فقرات تحتانی قرار دارد، تحت فشار باشد، سبب خواب رفتن ساق پا میشود. زمانی که به مدت طولانی پایتان را روی پای دیگر انداختهاید یا تحت فشار قرار دادهاید، با خواب رفتن ساق پایتان مواجه میشوید.
- احتباس مایعات در بدن هم میتواند سبب خواب رفتن دست و پا شود. تجمع مایعات در بدن به علتهای مختلفی مثل مصرف زیاد نمک و تغییرسطح هورمون در دوران قاعدگی ایجاد میشود. درصورتی که بخشی از بدن متورم شود، گردش خون در آن ناحیه مختل میشود و به دنبال آن مورمورشدن و بی حسی اتفاق میافتد.
2. گزگز کردن دست و پا به دلیل بیماری
گروه دوم: مربوط به شرایطی است که در اثر بیماری، اختلال یا کمبود ویتامین، اعصاب محیطی دچار آسیب شده باشند.
همهی اعصاب خارج از مغز و نخاع اعصاب محیطی هستند. این اعصاب از دستها، پاها و تا کف پاها کشیده میشوند. درصورتی که اعصاب محیطی آسیب ببینند، بیحسی و مورمور شدن ایجاد میشود. به شایعترین نوع آسیب عصبی نوروپاتی محیطی یا پیرامونی گفته میشود. بهجز مواردی که آسیب عصبی ارثی است،
در انواع اکتسابی خواب رفتن دست یا پا قابل پیشگیری و درمان است و درصورتی که درمان صورت نگیرد و با گذشت زمان، این آسیب بیشتر میشود و حتی ممکن است غیر قابل برگشت شود. در ادامه از بیماریهای مختلفی صحبت میکنیم که خواب رفتن دست یا پا میتوانند نشانه ابتلا به آنها باشند.
خواب رفتن دست و پا نشانه چه بیماری است؟
نوروپاتی محیطی همراه با نشانههای خواب رفتن دست و پا و مورمورشدن به دلایل زیر ایجاد میشود:
1. سندرم تونل کارپال و خواب رفتن دست
سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome) یا نشانگان مجرای مچ دستی بسیار شایع است. زمانی که عصب میانی (Median nerve) که در طول مچ است و از استخوان مچ دست میگذرد، تحت فشار قرار بگیرد یا آسیب ببیند احساس مورمورشدن یا بیحسی در دست خواهید داشت. به این حالت که به آن سندروم تونل کارپال میگویند به علتهای مختلفی مثل آرتروز ایجاد میشود.
آرتروز با گذشت زمان میتواند باعث خار استخوان شود که از این رو میتواند عصب مدیان را فشرده کند. افرادی بیشتر در معرض سندرم تونل کارپ هستند که شغلشان با حرکات دائمی انگشتان همراه است؛ مثل تایپیستها، مکانیکها، کسانی که پیانو مینوازند.
2. تاثیر اختلالات ژنتیکی خاص در خواب رفتن پا
این اختلالات میتواند افراد مبتلا را در معرض آسیبهای عصبی همراه با فشرده سازی اعصاب و بیحسی قرار دهد. این افراد به طور مکرر در فعالیتهای روزمره و حتی بیدار شدن ازخواب دچار مشکل میشوند. یکی از این اختلالات نوروپاتی ارثی همراه با استعداد فلج فشاری (HNPP) شناخته شده است که چون به صورت اتوزومال غالب (Autosomal dominant) است، باعث میشود سابقهی خانوادگی بسیار متداول باشد.
3. نوروپاتی دیابتی دلیل خواب رفتن دست و پا در خواب
افراد مبتلا به دیابت، در خطر آسیب عصبی هستند و اصطلاح پزشکی برای این عارضه، نوروپاتی دیابتی (Diabetic Neuroupathy) است. بالا رفتن قند خون سبب آسیب به بافتهای بدن از جمله رگها و اعصاب میشود. همچنین علاوه بر آسیب عصبی، میتواند به عروق خونی که اعصاب شما را تامین میکند، نیز آسیب برساند. تقریبا نیمی از افرادی که دیابت دارند، از نوروپاتی محیطی هم رنج میبرند.
در نوروپاتی دیابتی خواب رفتن و مورمور شدن در اغلب موارد از قسمت پایینی پا تا مچ شروع میشود و در نهایت ساق پا را درگیر میکند. در مورد دستها هم دقیقا همینطور است، اول دست و انگشتان خواب میروند و بعد از پیشرفت بیماری، بازوها هم درگیر میشوند. اگرچه نوروپاتی دیابتی بیشتر به صورت بیحسی و مورمور شدن پاها بروز میکند؛ اما ممکن است روی بازوها و دستها هم اثر بگذارد.
4. کمبود ویتامین و موادمعدنی و خواب رفتن بدن
ویتامینهای گروه ب (B1, B6, B12) ، پتاسیم و منیزیم برای سلامت اعصاب مهم و ضروریاند. درصورتی که فردی این ویتامینها را در رژیم غذایی به میزان کافی دریافت نکند و از مکملهای غذایی استفاده نکند، با سرد شدن دست و پا و مور مور شدن آنها روبرو خواهد شد. افراد زیر بیشتر در معرض این آسیب هستند:
- کسانی که فقرآهن و کم خونی دارند. (گزگز دست و پا و کم خونی مرتبط هستند.)
- کسانی که رژیم غذایی گیاهخواری دارند
- خانمهای باردار
- افراد بالای ۵۰سال
- کسانی که دچار اختلالهای گوارشی خاصی مثل بیماری سلیاک یا بیماری رودهی التهابی (IBD) هستند.
- مصرف الکل باعث کمبود تیامین (thiamine) یا همان ویتامین B1 میشود. در افراد الکلی به دلیل رژیم غذایی نامناسب، کمبود ویتامینهای مهم بدن هم کمکم بروز میکند و سبب بروز نوروپاتی محیطی میشود. البته اعتیاد به الکل به خودیِ خود نیز باعث آسیبهای عصبی میشود که حتی از آن به عنوان یک بیماری مستقل به نام نوروپاتی الکلی نام میبرند.
5. خواب رفتن دست یا پا به علت ابتلا به ام اس
به طور معمول، سیستم ایمنی بدن را از مهاجمان خارجی محافظت میکند. درصورت بروز یک بیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلولهای بدن حمله میکند. ام اس(Multiple Sclerosis) یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به محافظ اعصاب (میلین) حمله میکند. از نخستین نشانههای ابتلا به آن بیحسشدن و مور شدن است. این نشانهها معمولا روی صورت تأثیر میگذارند. اما شدت و محل ضایعات نخاعی که با اماس رخ میدهند، ممکن است برای فرد مبتلا بیحسی و مورمور شدن دستها و پاها را نیز به همراه داشته باشد.
6. خواب رفتن پا و دست به علت عوارض دارو
انواع مختلفی از داروها ممکن است باعث آسیب عصبی شوند، که میتواند باعث شود احساس سوزن سوزن شدن و خواب رفتگی در دست یا پا ایجاد شود. داروهای سرطان (شیمی درمانی)، HIV یا ایدز، فشار خون بالا، سل و برخی عفونتها میتواند باعث ضعف یا بی حسی در دست و پا شود. اگر با مصرف داروی خاصی دچار این حالات میشوید حتما باید با مشاوره دارویی تلفنی در این زمینه مشورت کنید.
7. اختلالات نخاعی و بیحسی دست و پا
در مواردی هم مشاهده میشود اختلالهای نخاعی یا ستون فقرات (ستون مهرهها)، باعث بیحسی و گزگز دست و یا پا میشود. در صورت صدمه دیدن نخاع یا وجود کیست در نخاع (سیرینکس) این علائم ظاهر میشود.
پیشگیری از خواب رفتن دست و پا
علت خواب رفتن دست و پا در خواب هر چه باشد میتوان از آن پیشگیری کرد. تنها موارد ارثی یا بیماریهای خودایمن قابل پیشگیری نیستند که البته میتوان آنها را کنترل و درمان کرد.
- برای پیشگیری، تغییر وضعیت در هنگام نشستن طولانی و خوابیدن در وضعیت آزادتر میتواند مفید باشد.
- درصورتی که فرد کمبود ویتامین داشته باشد، تجویز مکملهای مناسب یا تغییراتی در رژیم غذایی از بروز بیحسی جلوگیری میکند.
- همچنین پرهیز از قرار گرفتن در معرض مواد سمی، پیروی از برنامه تمرینی تحت نظارت پزشک، خودداری از نوشیدن مشروبات الکلی جزو مواردی است که ازبروز علائم پیشگیری میکند.
تشخیص خواب رفتن دست و پا
برای تشخیص پزشک معالج با گرفتن شرح حال، علائم و وضعیت بدنی بیمار را بررسی میکند. در فرایند تشخیص، پزشک میتواند از موارد زیر کمک بگیرد و حتی در مواردی فرد را برای پیگیری درمان به یک متخصص مغزو اعصاب ارجاع نماید.
- آزمایش خون؛ درخواست آزمایش خون توسط پزشک احتمالا برای تشخیص دیابت، کمبود ویتامین، مشکلات کبد یا اختلال عملکرد کلیه، سایر اختلالات متابولیک و احتمال وجود نشانههایی مبنی بر فعالیت غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن است.
- بررسی مایع مغزی نخاعی؛ با انجام این تست وجود یا عدم وجود پادتَن مرتبط با نوروپاتی محیطی در بدن فرد بیمار مشخص میشود.
- الکترومیوگرام یا تست فعالیت الکتریکی عضله
- سی تی اسکن
- ام ار آی
- نمونه برداری از پوست برای مشاهدهی انتهای تارهای عصبی
انواع روشهای درمان خواب رفتگی دست و پا
درمان موفق خواب رفتن دست و پا به تشخیص دقیق نوع و علل اختلال مورد نظر بستگی دارد، هرچقدر زمینهی بروز مشکل درست و دقیقتر تشخیص داده شود درمان مؤثرتر خواهد بود. همچنین در صورت مراجعه بهموقع به پزشک و پیگیری دقیق، احتمال اینکه سلولهای عصبی محیطی از بین نرفته باشند، بیشتر است و میتوانند دوباره ترمیم شوند.
1. ماساژ درمانی و کمپرس گرم برای رفع گزگز کردن دست و پا
اولین راهی که به شما پیشنهاد میکنیم استفاده از ماساژ و کمپرس گرم است. درصورتی که علت بیحسی و گزگز کردن مشکلات گردش خون باشد، کمپرس گرم از طریق تحریک بیرونی سیستم گردش خون و مایعات لنفاو باعث افزایش گردش خون و بهبود عملکرد اعصاب میشود و احساس بیحسی و یا خواب رفتگی دست و پا را درمان میکند.
برای اینکار یک حوله داغ یا کیسهی آب گرم را به مدت 5-7 دقیقه در مناطق آسیب دیده قرار دهید و بعد از برداشتن چند دقیقه محل را ماساژدهید. درصورتیکه تا سه بار در روز این کار را تکرار کنید، درد و بیحسی به میزان قابل توجهی کاهش مییابد.
2. درمان خواب رفتن دست و پا با نمک اپسوم
نمک اپسوم یا نمک حمام نیز به عنوان یک درمان موثر خواب رفتن دست یا پا پیشنهاد میشود. منیزیم موجود در آن خاصیت کاهش دهندگی التهاب دارد. پس ضماد کردن آن بر اعصاب آسیب دیده و ملتهبی که باعث ایجاد احساس سوزن شدن میشود بسیار موثر خواهد بود.
برای انجام این کار یک فنجان نمک اپسوم را به وان پر از آب اضافه کنید و حدود ۲۰ دقیقه بدنتان را در محلول آب و نمک غوطه ورنمایید و سپس حمام کنید. با انجام روزانه یک بار، گردش خون در بدن افزایش مییابد و به دنبال آن احساس سوزن سوزن شدن و خوابرفتگی کاهش مییابد. این روش درمانی میتواند تاثیر خوبی بر درمان خواب رفتن پای چپ نیز باشد.
3. درمان دارویی خواب رفتن دست و پا
تغییر رژیم غذایی و مصرف مکملها با تشخیص پزشک علائم را کاهش میدهد. همچنین در صورت دردهای شدید ممکن است تشخیص پزشک نیاز به مسکن و یا درمانهای موضعی باشد. حتی در مواردی متخصصان درد میتوانند با کاشت بلوکهای عصبی یا پمپهای درد اقدام به رفع مشکلات اساسی که باعث بیحسی و خواب رفتن دست و پا میشوند نمایند.
4. رفع خواب رفتگی بدن با توانبخشی فیزیکی
درصورتی که موارد بالا میزان خواب رفتگی را کنترل نکند و همچنان فعالیت های روزمره مختل باشد، ارجاع به دکتر ارتوپد آنلاین میتواند راهگشا باشد. در این روش با استفاده از یک برنامه توانبخشی، تمرینات یا روشهایی میتوانید تعادل بدنتان را حفظ کنید و از پس کارهای روزمرهی خود برآیید.
5. درمان خواب رفتن دست و پا با طب سوزنی
پزشک با تعیین علت بیحسی و سوزن سوزن شدن دست و پا از طریق سابقهی دقیق سلامتی و با انجام یک معاینه دقیق فیزیکی، میتواند از طب سوزنی استفاده کند که در بیشتر موارد بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا خیلی خوب به درمانهای طب سوزنی پاسخ میدهند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتی که سوزش و گزگز شدن دست و پا با نشانههای زیر همراه بود، و باید سریعتر با یک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.
- درد و ضعف
- مشکلات بینایی یا کاهش دید
- اشکال در تکلم
- اشکال در حفظ تعادل
- به صورت مکرر و با فاصلهی زمانی کم اتفاق بیفتد
- یا اگر علائم دیگری مثل سرگیجه در کنار خوابرفتگی وجود داشته باشد و با تغییر وضعیت و برداشتن فشار از روی اعصاب همچنان احساس مورمورشدن و بیحسی میکنید، شاید نشاندهندهی یک بیماری جدیتر باشد
دکتر مغز و اعصاب انلاین پذیرش ۲۴ یا هر پزشک دیگری هر اطلاعاتی نیاز داشته باشید در اختیار شما میگذارد.