اسهال را چگونه درمان کنیم
اسهال: دلایل، تشخیص، درمان و پیشگیری
اسهال، یک اختلال گوارشی شایع است که با مدفوع شل یا آبکی و افزایش دفعات اجابت مزاج مشخص می شود. اسهال می تواند از چند ساعت تا چند روز طول بکشد و در اکثر موارد، با درمان خانگی و رعایت برخی نکات، به سرعت برطرف می شود.
علائم اسهال
علائم اسهال ممکن است بسته به علت آن متفاوت باشد. شایع ترین علائم عبارتند از:
- مدفوع شل یا آبکی
- افزایش دفعات اجابت مزاج
- درد شکم
- نفخ و گاز
- تهوع و استفراغ
- تب
- کم آبی بدن
علل اسهال
اسهال می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله:
- عفونت ها: ویروس ها (مانند ویروس روتا و نوروویروس)، باکتری ها (مانند سالمونلا، شیگلا و E.coli)، و انگل ها (مانند ژیاردیا و کریپتوسپوریدیوم) از جمله عوامل عفونی شایع هستند.
- تغذیه: مصرف غذاهای فاسد، آلوده یا به شدت چرب، مصرف نوشیدنی های الکلی و نوشیدنی های گازدار، و برخی از مواد غذایی مانند لوبیا و بروکلی می تواند منجر به اسهال شود.
- داروها: برخی از داروها مانند آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد اسید و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) می تواند به اسهال منجر شود.
- اختلالات گوارشی: بیماری های التهابی روده (IBD)، سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، و سلیاک می تواند منجر به اسهال مزمن شود.
- سایر بیماری ها: دیابت، بیماری تیروئید، سرطان، و نارسایی کلیه می تواند باعث اسهال شود.
تشخیص اسهال
معمولا پزشک با بررسی علائم بیمار و انجام معاینه فیزیکی، علت اسهال را تشخیص می دهد. در برخی موارد، آزمایش مدفوع یا سایر آزمایشات پزشکی برای شناسایی عامل عفونت یا سایر بیماری ها لازم است.
درمان اسهال
درمان اسهال به علت آن بستگی دارد. در بسیاری از موارد، اسهال به سرعت با درمان خانگی و رعایت برخی نکات، برطرف می شود.
- آبرسانی: کم آبی بدن یکی از خطرات جدی اسهال است. مصرف مایعات به اندازه کافی برای جلوگیری از کم آبی بسیار مهم است. آب، محلول های الکترولیتی مانند ORS (محلول دهانی برای درمان اسهال) و آب میوه ها (بدون شکر اضافه) گزینه های مناسب برای آبرسانی هستند.
- استراحت: در صورت امکان استراحت کافی داشته باشید و از فعالیت های سنگین خودداری کنید.
- تغذیه: در طول اسهال، مصرف غذاهای ساده و قابل هضم مانند برنج سفید، نان تست، موز و سیب زمینی پخته شده را در اولویت قرار دهید. از مصرف غذاهای چرب، پر ادویه، شیرین و نفخ آور پرهیز کنید. به تدریج و با بهبود وضعیت، غذاهای متنوع تر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
- داروها: در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی مانند داروهای ضد اسهال (مانند لوپرامید) یا آنتی بیوتیک ها را تجویز کند.
پیشگیری از اسهال
- شستن دست ها: شستن مرتب دست ها با آب و صابون، به ویژه بعد از استفاده از توالت، قبل از غذا خوردن و قبل از لمس دهان، از شیوع بسیاری از عفونت های عامل اسهال جلوگیری می کند.
- مصرف غذاهای ایمن: مصرف غذاهای به طور کامل پخته شده، از غذاهای فاسد و آلوده پرهیز کنید. غذاها را به درستی نگهداری و سرما کنید.
- نوشیدن آب سالم: از نوشیدن آب سالم و بهداشتی مطمئن شوید. در صورت سفر به مناطق با آبرسانی نامناسب، آب را قبل از مصرف، جوشانده یا ضد عفونی کنید.
- واکسیناسیون: واکسیناسیون علیه برخی از ویروس های عامل اسهال مانند ویروس روتا، می تواند خطر ابتلا را کاهش دهد.
راهکارهای خانگی برای درمان اسهال
- چای زنجبیل: چای زنجبیل می تواند به کاهش تهوع و استفراغ و همچنین کاهش التهاب در روده کمک کند.
- چای نعناع: چای نعناع می تواند به کاهش درد شکم و نفخ کمک کند.
- موز: موز منبع خوب پتاسیم و الکترولیت است که می تواند به جبران از دست رفتن الکترولیت در دوران اسهال کمک کند.
- برنج سفید: برنج سفید به راحتی قابل هضم است و می تواند به کاهش درد شکم کمک کند.
نکات مهم در مورد اسهال
- اسهال در کودکان و نوزادان خطرناک تر است و در صورت وجود علائم اسهال در کودکان و نوزادان باید فوراً به پزشک مراجعه شود.
- در صورت وجود خون در مدفوع، تب بالا، درد شدید شکم، اسهال مزمن یا اسهال همراه با کم آبی شدید باید به پزشک مراجعه کنید.
- در صورت سفر به کشورهای با آبرسانی نامناسب، با پزشک خود در مورد پیشگیری از اسهال مشورت کنید.
- با رعایت نکات پیشگیری از اسهال می توان خطر ابتلا به این اختلال را به طور قابل توجهی کاهش داد.
جدول علائم هشدار دهنده اسهال
| علامت | معنی |
|---|---|
| خون در مدفوع | ممکن است نشانه عفونت شدید یا اختلالات گوارشی باشد. |
| تب بالا | ممکن است نشانه عفونت باکتریایی باشد. |
| درد شدید شکم | ممکن است نشانه عفونت یا اختلالات گوارشی باشد. |
| اسهال مزمن | ممکن است نشانه یک بیماری زیر بنایی باشد. |
| کم آبی شدید | ممکن است به زندگی بیمار خطرناک باشد. |
نتیجه‌گیری
اسهال یک اختلال گوارشی شایع است که معمولا با رعایت نکات ساده و درمان خانگی به سرعت برطرف می شود. با این حال، در صورت وجود علائم هشدار دهنده، باید به پزشک مراجعه شود. رعایت نکات پیشگیری از اسهال می تواند خطر ابتلا به این اختلال را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
پرسش و پاسخ
1. اسهال در چه زمانی خطرناک است؟
اسهال در صورت وجود علائم هشدار دهنده مانند خون در مدفوع، تب بالا، درد شدید شکم، اسهال مزمن یا اسهال همراه با کم آبی شدید خطرناک است و باید به پزشک مراجعه شود.
2. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت وجود علائم هشدار دهنده مانند خون در مدفوع، تب بالا، درد شدید شکم، اسهال مزمن یا اسهال همراه با کم آبی شدید و همچنین در صورت وجود اسهال در کودکان و نوزادان باید به پزشک مراجعه شود.
3. بهترین راهکار برای جلوگیری از اسهال چیست؟
بهترین راهکار برای جلوگیری از اسهال، شستن مکرر دست ها با آب و صابون، مصرف غذاهای به طور کامل پخته شده، از غذاهای فاسد و آلوده پرهیز کنید و نوشیدن آب سالم و بهداشتی است.