تفکر سیستمی به زبان ساده
تفکر سیستمی: راه حل مشکلات شما در دنیای پیچیده
عصر ما عصر پیچیدگی است!
هر روز با چالش های جدیدی روبرو می شویم و اغلب احساس می کنیم که با هزارتا نخ پیچیده درگیر شده ایم. از ترافیک شهر گرفته تا مشکلات اقتصادی از روابط شخصی تا مسائل محیط زیست همه و همه به هم بسته هستن و مثل یک پازل پیچیده برای حل یک مشکل باید به همه قسمت هاش توجه کنیم.
در این جاست که تفکر سیستمی وارد صحنه میشه!
تفکر سیستمی چیست؟
خیلی ساده بگم تفکر سیستمی مثل یه نقشه است که به شما کمک می کنه با دیدن تصویر بزرگتر و درک ارتباطات بین قسمت های مختلف یک مسئله به راه حل بهتر برسید.
این تفکر ما رو از این که فقط به علائم یک مشکل توجه کنیم آزاد می کنه و به جای خیره شدن به قسمت کوچک مشکل به کل سیستم نگاه می کنه.
مثل یه ماشین فکر کن!
فرض کن ماشینتون خراب شده. میشه فقط به روشن نشدن چراغ ماشین توجه کرد و گفت مشکل از لامپ هست؟
نه لزوماً! شاید اتصال باطری سیم کشی یا حتی مشکل در سیستم الکتریکی وجود داشته باشه!
تفکر سیستمی می گه به جای نگاه به قسمت کوچک به کل سیستم نگاه کنیم و با تحلیل ارتباط بین قسمت های مختلف به منشاء مشکل برسیم.
مزایای تفکر سیستمی :
- نگاه کلی : با استفاده از تفکر سیستمی به جای انگیزه گرفتن از علائم مشکل کل سیستم رو در نظر می گیریم و به ارتباط بین عوامل مختلف توجه می کنیم.
- شناسایی علل ریشه ای : به جای سرپوش گذاشتن بر مشکل به دنبال علل ریشه ای می گردیم و از حل مشکل موقت خودداری می کنیم.
- راه حل های خلاقانه : تفکر سیستمی در یافتن راه حل های خلاقانه و منحصر به فرد به ما کمک می کنه .
- کاهش خطا : با شناسایی ارتباط بین قسمت های مختلف از خطا و تکرار در حل مشکل جلوگیری می کنیم.
چگونه تفکر سیستمی را یاد بگیریم ؟
- از کلمات " چرا؟ " و " چگونه؟ " استفاده کنید : هر مشکلی که با آن روبرو هستید از خودتون بپرسید " چرا این اتفاق می افتد ؟ " و " چگونه این مشکل رو حل کنم ؟ "
- ارتباط بین عوامل مختلف را شناسایی کنید : همیشه به ارتباط بین عوامل مختلف در یک سیستم توجه کنید. به مثال برای حل مشکل ترافیک شهر به عوامل مختلفی مثل تعداد ماشین ها سیستم حمل و نقل عمومی طراح شهری و … توجه کنید.
- نقشه ذهنی بکشید : برای درک بهتر از یک سیستم از نقشه های ذهنی استفاده کنید.
- با انسان های دیگر مشورت کنید : مشورت با انسان های دیگر دیدگاه های جدید و خلاقانه را برای حل مشکل ارائه می دهد.
- تمرین کنید : تفکر سیستمی مثل هر مهارت دیگری نیازمند تمرین است. هر روز یک مشکل را با استفاده از تفکر سیستمی حل کنید و به طور مداوم خودتون رو چالش کنید.
جدول مقایسه تفکر خطی و تفکر سیستمی :
| تفکر خطی | تفکر سیستمی |
|---|---|
| به علائم مشکل توجه می کند | به کل سیستم نگاه می کند |
| راه حل های ساده و موقت را ارائه می دهد | به دنبال علل ریشه ای می گردد |
| به جای حل مشکل آن را پوشانده و یا به علائم مشکل توجه می کند | به جای حل مشکل به علل ریشه ای آن می پردازد |
| در حل مشکل یک عامل را در نظر می گیرد | در حل مشکل عوامل مختلف را با هم در نظر می گیرد |
مثال واقعی از تفکر سیستمی :
فرض کن یک شرکت با مشکل فروش کالا رو به رو است. تفکر خطی ممکن است به جای شناسایی علل ریشه ای مشکل به عامل هایی مثل افزایش قیمت کاهش کیفیت یا تبلیغات ضعیف توجه کند.
اما تفکر سیستمی به عوامل مختلفی مثل نیاز بازار رقابت رضایت مشتری قیمت گذاری نحوه توزیع و … می پردازد.
با بررسی ارتباط بین عوامل مختلف می توان به علل ریشه ای مشکل رسید و راه حل های بهتر و کارآمدتر را ارائه داد.
مراحل کاربردی تفکر سیستمی :
- مشکل را تعریف کنید : مشکل را به طور دقیق تعریف کنید و تمام جوانب آن را در نظر بگیرید.
- سیستم را شناسایی کنید : تمام عوامل مختلف در سیستم را شناسایی کنید و ارتباط آنها را با هم مشخص کنید.
- مدل سازی کنید : با استفاده از نمودار ها و نمودار های ذهنی مدل سیستم را ایجاد کنید.
- سناریو های مختلف را بررسی کنید : سناریو های مختلف را با توجه به عوامل مختلف در سیستم بررسی کنید.
- راه حل های مختلف را ارائه کنید : با توجه به سناریو های مختلف راه حل های مختلف را ارائه کنید و مزایا و معایب هر کدام را بررسی کنید.
- راه حل مناسب را انتخاب کنید : با توجه به محدودیت ها و هدف های سیستم راه حل مناسب را انتخاب کنید.
- پیگیری و ارزیابی : پس از اجرای راه حل آن را پیگیری کنید و نتایج را ارزیابی کنید.
- تکرار : در صورت نیاز مراحل را از ابتدا تکرار کنید و راه حل را بهبود بخشید.
تفکر سیستمی را در زندگی خود پیاده سازی کنید!
تفکر سیستمی فقط برای دانشمندان و متخصصان نیست.
شما هم با تمرین و توجه به ارتباط بین عوامل مختلف در زندگی خود می توانید از مزایای تفکر سیستمی بهره مند شوید.
مثال ها :
- مدیریت زمان : به جای فکر کردن به کار های مختلف به طور جداگانه به رابطه بین آنها و تداخل آنها با هم توجه کنید.
- روابط شخصی : به جای توجه به انگیزه های خود به انگیزه ها و احساسات دیگران هم توجه کنید.
- حل مشکل های خانگی : به جای توجه به علائم مشکل به علل ریشه ای آن و ارتباط آن با قسمت های دیگر خانه توجه کنید.
سخن آخر :
تفکر سیستمی یک راه حل برای حل مشکل های پیچیده و مشکل ساز است. این تفکر به شما کمک می کند تا با نگاه کلی به مشکل راه حل های کارآمدتر و بهتر را بیابید.
پرسش و پاسخ :
-
تفکر سیستمی برای چه کسانی مناسب است ؟
تفکر سیستمی برای همه افراد در هر شغلی مناسب است. از دانش آموز تا مدیر از مشتری تا کارآفرین همه می توانند از مزایای تفکر سیستمی بهره مند شوند. -
آیا برای یادگیری تفکر سیستمی نیاز به گذراندن دوره های خاصی هست ؟
یادگیری تفکر سیستمی نیازمند گذراندن دوره های خاصی نیست . با تمرین و مطالعه می توانید به صورت مستقل این تفکر را یاد بگیرید. - تفکر سیستمی چگونه می تواند به ما در حل مشکل های روزمره کمک کند ؟
تفکر سیستمی به ما کمک می کند تا با شناسایی عوامل مختلف در سیستم علل ریشه ای مشکل را شناسایی کنیم و با در نظر گرفتن ارتباط بین آنها راه حل های بهتر و کارآمدتر را بیابیم.
نکته :
فراموش نکنید که تفکر سیستمی یک فرآیند تکرار شونده است. با تمرین و تکرار می توانید به تدریج این تفکر را به زندگی خود اضافه کنید و از مزایای آن بهره مند شوید.