اریک برن
اریک برن: راهی برای شناخت خود و دیگران
شاید نام اریک برن رو بارها شنیده باشید یه روانشناس مشهور که نظریه تحلیل تراکنش رو مطرح کرد. اگه هنوز با تحلیل تراکنش آشنا نیستید باید بگم این یه روش برای شناخت الگوهای رفتاری و ارتباطی ما و اطرافیانمون هست. اما سوال اینجاست که چرا باید به این تحلیل اهمیت بدیم؟ خب ما به طور مداوم با افراد مختلف در تعامل هستیم و بدون شناخت این الگوها ممکنه مشکلات زیادی در ارتباطات و زندگیمون به وجود بیاد.
مثلا تصور کنید یه مذاکره مهم دارید. اگه الگوهای رفتاری طرف مقابل رو نمی شناسید ممکنه اشتباه حرف بزنید عصبانی بشید و نتیجه مطلوب رو نگیرید. یا در روابط شخصی بدون شناخت نیازها و الگوهای همسر یا دوستتون ممکنه توقع غیر واقعی داشته باشید و ناامید بشید.
خب حالا تحلیل تراکنش چطور میتونه به حل این مشکلات کمک کنه؟ در ادامه به چشم انداز اریک برن و تکنیک ها و اصول مهم تحلیل تراکنش می پردازیم.
مبانی تحلیل تراکنش
اریک برن معتقد بود که رفتار انسان توسط سه حالت روانی که وضعیت ایگو نامیده می شوند هدایت میشه. این حالت ها والد بزرگسال و کودک هستند.
والد (Parent)
این حالت ارزش ها قوانین و باورهای مختلف رو انعکاس میده. حالت والد از تجربه والدین و اشخاص مهم زندگی ما شکل می گیره و نقش مهمی در تربیت و راهنمایی ما ایفا میکنه.
- والد مراقب: این حالت مهربان حامی و دوست داره. مثلا مثل مادری که نوازش میکنه مشکلات رو حل میکنه و حمایت میکنه.
- والد انتقادی: این حالت انتقاد میکنه قضاوت میکنه و تنبیه میکنه. مثلا مثل پدری که خطاها رو تلقین میکنه محدودیت ایجاد میکنه و دستور میده.
بزرگسال (Adult)
حالت بزرگسال منطقی واقع بین و مستقل عمل میکنه. این حالت اطلاعات رو تحلیل میکنه تصمیم گیری میکنه و با واقعیت کنار میاد.
- تفکر منطقی: این حالت با واقعیت رو در رو میشه اطلاعات رو تحلیل میکنه و تصمیم میکنه.
- حل مشکل: این حالت مشکلات رو شناسایی میکنه راه حل پیدا میکنه و عمل میکنه.
کودک (Child)
این حالت احساسات نیازها و عواطف رو منعکس میکنه. حالت کودک از تجربه کودکی ما شکل می گیره و نقش مهمی در خلاقیت انرژی و احساسات ما ایفا میکنه.
- کودک طبیعی: این حالت شادی کنجکاوی و خلاقیت رو منعکس میکنه. مثلا مثل کودکی که بازی میکنه موضوعات جدید رو اکتشاف میکنه و ایده های جدید رو ارائه میده.
- کودک تطبیقی: این حالت انطباق با محیط و توقع اطرافیان رو منعکس میکنه. مثلا مثل کودکی که چشم به تایید اطرافیان داره مطیع هست و خود رو کنترل میکنه.
تحلیل تراکنش: بازی ها و ارتباطات
حالا به ارتباط بین افراد و الگوهای رفتاری در تحلیل تراکنش بپردازیم. اریک برن معتقد بود که ارتباطات بین افراد مثل بازی هستند. در هر بازی افراد با حالت های ایگو مختلف شرکت میکنند و هدف هر بازی رسیدن به نتیجه خاصی هست.
مثلا بازی "قربانی" رو در نظر بگیرید:
| شخص اول | حالت ایگو | شخص دوم | حالت ایگو |
|---|---|---|---|
| قربانی | کودک تطبیقی | نجات دهنده | والد مراقب |
قربانی مشکل رو ایجاد میکنه و انتظار داره که نجات دهنده او رو نجات بده. نجات دهنده با حالت والد مراقب وارد بازی میشه و مشکل رو حل میکنه و انتظار داره که قربانی تشکر کنه و او رو تحسین کنه.
بازی ها الگوهای تکراری هستند که در روابط شخصی و کاری تکرار میشن. هدف از شناخت این بازی ها این هست که بتونیم الگوهای مخرب رو شناسایی کنیم و راه حل های بهتر رو انتخاب کنیم.
مثلا اگه شما قربانی هستید می تونید به جای انتظار برای نجات از دیگران خودتون راه حل پیدا کنید و مسئولیت زندگی خودتون رو به عهده بگیرید.
توصیه هایی برای بهبود ارتباط
خب حالا که با تحلیل تراکنش آشنا شدیم چطور می تونیم از این دانش برای بهبود ارتباطات مون استفاده کنیم؟ در اینجا چند توصیه مهم رو به شما ارائه میدیم:
- شناخت حالت های ایگو: اولین قدم شناخت حالت های ایگو در خودتون و دیگران هست. با تمرکز روی احساسات و افکار تون متوجه بشید که در هر لحظه کدوم حالت ایگو رو فعال کردید.
- ارتباط بزرگسالانه: هدف این هست که با حالت بزرگسال خودتون با دیگران ارتباط برقرار کنید. در این حالت اطلاعات رو بطور منطقی مبادله میکنید و از احساسات و قضاوت خودداری میکنید.
- گوش دادن فعال: یاد بگیرید بطور فعال به دیگران گوش بدید. بدون قضاوت و انتقاد به حرف دیگران گوش بدید و سعی کنید آنها رو درک کنید.
- انتخاب واکنش: در مقابل رفتارهای مخرب دیگران یاد بگیرید واکنش تون رو انتخاب کنید. به جای بازی کردن در بازی آنها حالت بزرگسال خودتون رو فعال کنید و با رفتار منطقی و عقلانی پاسخ بدید.
- تمرین و یادگیری: تحلیل تراکنش یک سیستم پیچیده هست و برای تسلط به آن نیاز به تمرین و یادگیری مستمر دارید. می تونید کتاب بخوانید در کلاس ها شرکت کنید و با افراد با تجربه در این زمینه مشورت کنید.
نتیجه گیری
تحلیل تراکنش یک ابزار مفید برای شناخت خود و دیگران هست. با شناخت حالت های ایگو و الگوهای رفتاری می تونیم ارتباطات مون رو بهبود بدیم و روابط مون رو موفق تر کنیم.
پرسش و پاسخ
سوال 1: من چطور میتونم حالت ایگو خودم رو شناسایی کنم؟
پاسخ: با توجه به احساسات و افکار تون متوجه بشید که در هر لحظه چه احساسی دارید. مثلا اگه عصبانی و انتقادی هستید ممکنه حالت والد انتقادی تون فعال باشه. یا اگه شاد و خلاق هستید ممکنه حالت کودک طبیعی تون فعال باشه.
سوال 2: چگونه می توانم با حالت بزرگسال خود ارتباط برقرار کنم؟
پاسخ: سعی کنید با منطق و واقعیت صحبت کنید. بدون قضاوت و احساسات به اطلاعات گوش بدید و با تفکر منطقی تصمیم گیری کنید.
سوال 3: آیا می توانم به تنهایی تحلیل تراکنش رو یاد بگیرم؟
پاسخ: بله مطالعه کتاب و مطالب مرتبط با تحلیل تراکنش میتونه راه مفیدی برای یادگیری مستقل باشه. اما شرکت در کلاس ها و مشاوره با متخصص این زمینه میتونه به یادگیری شما سرعت و عمق بیشتری بده.