تقاضای تامین چیست؟ | هر آنچه باید درباره آن بدانید
تقاضای تامین یعنی چه؟
تقاضای تامین یا همان «تامین خواسته»، یک ابزار حقوقی مهم برای حفظ حقوق مالی شما در دادگاه است. فرض کنید طلبکارید و نگرانید بدهکارتان اموالش را جابجا کند؛ اینجا تامین خواسته به دادتان می رسد. در واقع با این کار، قبل از اینکه پرونده به نتیجه برسه، از توقیف اموال طرف مقابل مطمئن میشید.
تامین خواسته، مثل یک سپر دفاعی قوی می مونه که در نظام حقوقی ما به کمک آدم ها میاد تا بتونن حقوقشون رو حفظ کنن. فکرش رو بکنید، یه نفر به شما بدهکاره و ممکنه برای اینکه پولتون رو نده، شروع کنه به انتقال اموالش. خب معلومه که اینجاست که شما باید دست به کار بشید و نذارید حقتون پایمال بشه. «تقاضای تامین» دقیقاً برای همین مواقع طراحی شده. این یه راهکار هوشمندانه ست که به شما اجازه میده قبل یا در حین رسیدگی به پرونده، اموال بدهکار رو توقیف کنید تا وقتی حکم دادگاه صادر شد، خیالتون راحت باشه که اون مال سر جاشه و میتونید به حقتون برسید. تو این مطلب می خوایم با هم ببینیم این فرآیند چیه، چطور انجام میشه و چه ریزه کاری هایی داره. پس اگه دنبال این هستید که تو دعواهای حقوقی، دستتون از حقتون کوتاه نشه، این مقاله رو تا آخر بخونید تا با مفهوم تامین خواسته حسابی آشنا بشید.
مقدمه: چرا تقاضای تامین این قدر مهم است؟
میدونید، تو دنیای پر پیچ و خم پرونده های حقوقی، گاهی اوقات اینقدر مسائل مختلف پیش میاد که آدم سردرگم میشه. یکی از مهم ترین نگرانی ها برای هر کسی که یه دعوای مالی داره، اینه که قبل از اینکه دادگاه به نتیجه برسه، طرف مقابل (که بهش میگیم خوانده) اموالش رو جابجا کنه، بفروشه یا به نام یکی دیگه بزنه. خب معلومه که اگه همچین اتفاقی بیفته، حتی اگه دادگاه حق رو به شما بده، دستتون به جایی بند نیست و نمی تونید حقتون رو بگیرید.
اینجاست که یا همون تقاضای تامین وارد بازی میشه. این ابزار قانونی، مثل یک بیمه عمل می کنه؛ یعنی اجازه میده قبل از اینکه خیلی دیر بشه و طرف مقابل اموالش رو از دسترس خارج کنه، شما اونا رو توقیف کنید. هدف اصلی از این کار، جلوگیری از اینه که بدهکار بتونه با کارهایی مثل انتقال اموال، از پرداخت بدهی یا انجام تعهداتش فرار کنه. به این ترتیب، حقتون محفوظ میمونه و خیالتون راحته که حتی اگه پرونده طولانی هم بشه، آخرش میتونید به پول یا مالتون برسید.
حالا از بین انواع تقاضاهای تامین، «تامین خواسته» معروف ترین و پرکاربردترینشونه. این مقاله بیشتر روی همین مفهوم تامین خواسته تمرکز داره، چون دقیقاً همونیه که برای حفظ اموال و جلوگیری از فرار بدهکار از دین به کار میاد.
تامین خواسته یعنی چی؟ یک تعریف ساده و کاربردی
بذارید ساده ش کنیم: تامین خواسته یه دستور فوری از دادگاهه که به شما اجازه میده اموال کسی که ازش شکایت دارید (همون خوانده) رو توقیف کنید. این توقیف میتونه هم قبل از اینکه شما دادخواست اصلی رو بدید اتفاق بیفته، هم همزمان با دادخواست یا حتی در طول رسیدگی به پرونده، یعنی قبل از اینکه دادگاه حکم نهایی و قطعی رو بده.
فکر کنید به یکی پول قرض دادید و الان نگرانید که پولتون رو پس نده. با ، میتونید از دادگاه بخواهید تا مثلاً ماشین یا خونه اون بنده خدا رو توقیف کنه. اینجوری حتی اگه اون شخص بخواد اموالش رو بفروشه یا به کس دیگه منتقل کنه، نمیتونه چون توقیف شده. هدف اینه که وقتی دادگاه شما رو محق دونست و حکم داد، بتونید از همین اموال توقیف شده، حقتون رو بگیرید.
نکته مهم اینجاست که تامین خواسته خودش «حکم» نیست، بلکه یک «قرار» قضاییه. فرقشون چیه؟ حکم، تصمیم نهایی دادگاه درباره ماهیت دعواست، مثلاً اینکه شما برنده شدید یا بازنده. اما قرار، تصمیمی فرعیه که برای پیش بردن یا نظم دادن به پرونده صادر میشه. قرار تامین خواسته هم دقیقاً همینطوره؛ این فقط یه اقدام موقته برای حفظ حقوق شما تا حکم اصلی صادر بشه. هدف نهایی این کار، اینه که جلوی از بین رفتن اموال (تضییع) یا حیف و میل شدنشون (تفریط) گرفته بشه تا حقتون حفظ بشه.
تامین خواسته، مثل یک چراغ قرمز برای اموال خوانده می مونه که تا پرونده به نتیجه نرسیده، نمی ذاره کسی اون ها رو جابجا کنه و دست شما از حقتون کوتاه بشه.
جایگاه تامین خواسته تو «امور اتفاقی» دادگاه
تو قانون آیین دادرسی مدنی، یه سری مسائل رو داریم که بهشون میگیم «امور اتفاقی». این امور اونایی هستن که تو طول رسیدگی به یه پرونده اصلی، ممکنه یهویی و خارج از روال عادی پیش بیان. مثلاً فکر کنید دارید سر یه موضوع ملکی دعوا می کنید، بعد یه دفعه یکی از طرفین دعوا فوت می کنه. خب این فوت، یه امر اتفاقیه که روی روند پرونده تأثیر میذاره.
تامین خواسته هم یکی از همین امور اتفاقیه. یعنی چی؟ یعنی دادگاه به محض اینکه درخواست تامین خواسته به دستش میرسه، باید خیلی سریع و خارج از نوبت بهش رسیدگی کنه. نباید منتظر بمونه تا نوبت پرونده اصلی برسه یا به طرف مقابل خبر بده و نظرش رو بپرسه. دلیل این فوریت هم کاملاً مشخصه: اگه دادگاه بخواد تو این مورد صبر کنه یا روال عادی رو طی کنه، ممکنه تا اون موقع اموال از دست بره و دیگه تامین خواسته هیچ فایده ای نداشته باشه. برای همینه که قانونگذار تأکید کرده که دادگاه باید در اسرع وقت و بدون معطلی به این درخواست ها رسیدگی کنه.
کی و چطور می تونیم تامین خواسته کنیم؟ (مراحل درخواست)
خب، تا اینجا فهمیدیم تامین خواسته چیه و چرا مهمه. حالا این سوال پیش میاد که اصلاً از کی و چطور میشه این درخواست رو به دادگاه داد؟ خبر خوب اینه که شما تو سه تا مرحله مختلف میتونید برای تامین خواسته اقدام کنید:
۴.۱. قبل از اینکه اصلاً شکایت اصلی رو مطرح کنی
گاهی اوقات شما هنوز دادخواست اصلیتون رو ندادید، اما شدیداً نگرانید که طرف مقابل (خوانده) اموالش رو از دسترس خارج کنه. مثلاً شنیدید که داره قصد داره ماشینش رو بفروشه. تو این حالت، میتونید قبل از اینکه دعوای اصلی رو شروع کنید، درخواست تامین خواسته رو به دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به پرونده اصلی رو داره، بدید. این درخواست روی برگه های مخصوص دادخواست نوشته میشه.
اما یه نکته خیلی مهم: اگه قبل از طرح دعوای اصلی، درخواست تامین خواسته بدید، فقط ۱۰ روز از تاریخ صدور قرار تامین خواسته فرصت دارید که دادخواست اصلیتون رو هم به دادگاه بدید. اگه تو این ۱۰ روز، دادخواست اصلی رو ندی، طرف مقابل (خوانده) میتونه از دادگاه بخواد که قرار تامین خواسته رو لغو کنه. و وقتی لغو بشه، انگار از اول هیچ توقیفی انجام نشده!
۴.۲. همون موقع که دادخواست اصلی رو میدی
این یکی از رایج ترین حالت هاست. شما میتونید همزمان که دارید دادخواست اصلیتون رو برای مثلاً مطالبه پول یا هر چیز دیگه ای به دادگاه میدید، تو همون دادخواست، درخواست رو هم مطرح کنید. اینطوری پرونده تامین خواسته و پرونده اصلی با هم پیش میرن و دادگاه به هر دوشون رسیدگی می کنه.
۴.۳. تو طول رسیدگی به پرونده (تا قبل از حکم قطعی)
فرض کنید دادخواست اصلیتون رو دادید و پرونده داره مراحلش رو طی می کنه؛ مثلاً تو مرحله بدوی (اولین دادگاه)، واخواهی یا حتی تجدیدنظر هستید. تو این حالت هم میتونید تا قبل از اینکه حکم نهایی و قطعی صادر بشه، از همون دادگاهی که داره به پرونده اصلیتون رسیدگی می کنه، درخواست تامین خواسته بدید. نکته اینجاست که دیوان عالی کشور چون رسیدگی ماهیتی (یعنی بررسی اصل دعوا) انجام نمیده، نمیتونید اونجا درخواست تامین خواسته بدید.
شرایط صدور قرار تامین خواسته: طبق ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی
خب، حالا که فهمیدیم کی میشه درخواست تامین خواسته داد، لازمه بدونیم چه شرایطی باید وجود داشته باشه تا دادگاه این درخواست رو قبول کنه و دستور توقیف اموال رو بده. ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، دقیقاً همین شرایط رو مشخص کرده. اگه این شرایط فراهم باشه، دادگاه مجبوره که درخواست شما رو قبول کنه.
۵.۱. اگه دعوات سند رسمی داره
اگه شما سند و مدرک معتبری داری که نشون میده حقتون کاملاً واضحه، دادگاه راحت تر درخواستتون رو قبول می کنه. منظور از سند رسمی، سندی هست که تو دفاتر اسناد رسمی یا توسط مأمورین دولتی تو حدود وظایفشون تنظیم شده باشه. مثلاً یه سند مالکیت خونه یا یه سند رهنی که تو دفترخونه ثبت شده، سند رسمی به حساب میاد.
اینجا مهمه که سند رسمی، مبنای اصلی ادعای شما باشه. یعنی اگه مثلاً شما پولی رو طلب دارید و این طلب توی یک سند عادی (مثل یه قولنامه دست نویس) نوشته شده، نمیتونید از این بند استفاده کنید. سند رسمی، خودش به اندازه کافی اعتبار داره و دادگاه با دیدن اون، تو حق شما شک نمی کنه و راحت تر تامین خواسته رو صادر می کنه.
۵.۲. اگه اموال طرف مقابل در خطر از بین رفتن یا حیف و میله
گاهی اوقات شما سند رسمی ندارید، اما میتونید به دادگاه ثابت کنید که اگه سریع اموال طرف مقابل توقیف نشه، اونها از بین میرن (تضییع) یا حیف و میل میشن (تفریط). مثلاً اگه طرف مقابل شما یه تاجر ورشکسته است و داره آخرین اموالش رو میفروشه یا یه خونه داره که هر لحظه ممکنه بسوزه یا خراب بشه، شما باید این رو به دادگاه ثابت کنید. اثبات این موضوع، خیلی مهمه و میتونه دادگاه رو مجاب کنه که بدون نیاز به سند رسمی، فوراً قرار تامین خواسته رو صادر کنه.
۵.۳. اگه دعوات بر اساس چک، سفته یا برات «واخواست شده» است
اسناد تجاری مثل چک، سفته و برات، اعتبار خاص خودشون رو دارن. اگه شما پولی رو از طریق یکی از این اسناد طلب دارید و اون سند «واخواست شده» باشه، میتونید درخواست تامین خواسته بدید. «واخواست» یعنی چی؟ یعنی اینکه شما تو مهلت قانونی (مثلاً برای چک ۱۵ روز از تاریخ صدور)، به بانک مراجعه کردید و بانک گواهی عدم پرداخت (یا همون برگشتی) چک رو بهتون داده. این گواهی، حکم واخواست رو داره.
برای سفته و برات هم همینطوره؛ یعنی اگه تو مهلت های قانونی، اون ها رو واخواست کرده باشید (اعتراض عدم تأدیه)، میتونید بدون دردسر تامین خواسته بگیرید. این قانون برای اینه که سرعت و اعتبار اسناد تجاری حفظ بشه و حقوق دارنده این اسناد، زودتر بهش برسه.
۵.۴. پرداخت خسارت احتمالی از طرف شما (خواهان)
این یکی از رایج ترین شرایط برای صدور تامین خواسته است، مخصوصاً اگه هیچ کدوم از شرایط بالا (سند رسمی، خطر تضییع و اسناد تجاری واخواست شده) رو نداشته باشید. قانون میگه اگه شما درخواست تامین خواسته میدید، باید یه مبلغی رو به عنوان «خسارت احتمالی» به صندوق دادگستری واریز کنید. این مبلغ در واقع یه وثیقه ست برای این که اگه شما تو دعوای اصلی شکست خوردید و معلوم شد بی حق بودید، اون خسارتی که به طرف مقابل (خوانده) به خاطر توقیف اموالش وارد شده، از همین پول شما جبران بشه.
میزان این خسارت رو دادگاه تعیین می کنه و معمولاً بر اساس میزان خواسته و تشخیص قاضی تعیین میشه. تا وقتی این خسارت رو پرداخت نکنید، دادگاه قرار تامین خواسته رو صادر نمی کنه. پس این پول مثل یک تضمینه که اگه حق با شما نبود، طرف مقابل ضرر نکنه. البته یه خبر خوب اینه که تو بعضی موارد خاص، شما از پرداخت این خسارت احتمالی معافید که در بخش بعدی مفصل توضیح میدیم.
چه وقت هایی لازم نیست خسارت احتمالی (وثیقه) بذاری؟ (موارد استثنا)
همونطور که گفتیم، معمولاً برای تامین خواسته باید خسارت احتمالی (یه جور وثیقه) پرداخت کنید تا اگه تو پرونده شکست خوردید، ضرر طرف مقابل جبران بشه. اما قانون برای بعضی موارد، این شرط رو برداشته تا روند حفظ حقوق مردم راحت تر و سریع تر انجام بشه. این موارد استثنایی شامل ایناست:
- وقتی دعوا بر اساس سند رسمی باشه: اگه شما یه سند رسمی و معتبر داری که نشون میده حقت کاملاً روشنه، دیگه نیازی نیست خسارت احتمالی بذاری. سند رسمی خودش به تنهایی انقدر اعتبار داره که دادگاه رو قانع کنه.
- اگه خواسته (یعنی اون چیزی که طلب داری) واقعاً در خطر از بین رفتن یا حیف و میله: فرض کن به دادگاه ثابت کردی که طرف مقابل داره اموالش رو می فروشه یا هر کاری می کنه که از بین ببره. تو این وضعیت اضطراری، دادگاه برای سرعت بخشیدن به کار، شما رو از پرداخت خسارت احتمالی معاف می کنه.
- وقتی دعوا بر اساس اسناد تجاری واخواست شده باشه: اگه چک، سفته یا برات شما واخواست شده باشه و تمام شرایط قانونی برای اون رعایت شده باشه، همونطور که تو بخش قبل گفتیم، میتونی بدون پرداخت وثیقه، تامین خواسته بگیری.
- اگه بدهکار داره اموالش رو جابجا می کنه تا دینش رو نده (ماده ۲۱۸ مکرر قانون مدنی): این یه مورد خیلی خاص و مهم تو قانون مدنیه. اگه بتونی به دادگاه ثابت کنی که بدهکارت عمداً داره اموالش رو میفروشه تا از پرداخت بدهیش فرار کنه، دادگاه میتونه بدون اینکه شما خسارت احتمالی بدی، اموالش رو توقیف کنه. البته این اثبات، کار راحتی نیست و نیاز به دلیل و مدرک قوی داره.
- تو پرونده های ارث و میراث اگه ترکه تحریر شده باشه: «تحریر ترکه» یعنی اینکه اموال و بدهی های یه متوفی دقیقاً مشخص و صورت برداری شده باشه. تو این حالت، چون وضعیت اموال متوفی کاملاً روشنه، دیگه نیازی به سپردن خسارت احتمالی برای تامین خواسته نیست.
- تامین خواسته ای که تو دادگاه کیفری برای جبران خسارت جرم صادر میشه: فرض کنید یه نفر جرمی انجام داده که به شما ضرر مالی وارد کرده (مثلاً دزدی یا تخریب). اگه تو دادگاه کیفری، برای جبران این ضرر، تامین خواسته صادر بشه، لازم نیست خسارت احتمالی پرداخت کنید.
- پرونده هایی که بر اساس قراردادهای بانکی هستن: بانک ها چون شخصیت حقوقی خاصی دارن و تعهداتشون واضحه، معمولاً تو دعاوی مستند به قراردادهای بانکی از پرداخت خسارت احتمالی معاف میشن.
تامین خواسته رو تو چه اموالی میشه انجام داد؟ (مالی، غیرمالی، عین معین، کلی)
یه نکته خیلی مهم درباره تامین خواسته اینه که این قرار فقط و فقط تو پرونده های «مالی» و برای توقیف «اموال» کاربرد داره. یعنی اگه دعوای شما مالی نباشه (مثلاً دعوا بر سر حضانت فرزند باشه)، نمیشه درخواست تامین خواسته داد. حالا این اموال می تونن منقول باشن (مثل ماشین، پول، طلا) یا غیرمنقول (مثل خونه، زمین، مغازه).
اما یه شرط دیگه هم هست: اون چیزی که شما میخواید توقیف کنید باید عین معین باشه یا اگه کلی هست، مقدارش کاملاً مشخص باشه. «عین معین» یعنی چیزی که مشخص و خاصه، مثل «این ماشین پژوی سفید رنگ مدل فلان» یا «این قطعه زمین تو آدرس مشخص». «کلی» هم یعنی چیزی که کلیه اما مقدارش معلومه، مثل «۱۰۰ کیلو برنج ایرانی فلان برند» یا «۱۰ میلیون تومان وجه نقد».
پس تو اینجور موارد میشه تامین خواسته رو اجرا کرد. ولی یه سری چیزا هستن که نمیشه روشون تامین خواسته گرفت. مثلاً اگه شما مهریه همسرتون رو طلب دارید و هنوز مبلغ دقیق «مهرالمثل» (اگه مهریه تعیین نشده باشه) مشخص نشده، نمیتونید درخواست توقیف بدید. یا اگه در مورد «اجرت المثل» (مثلاً اجرت کاری که براتون انجام داده) دعوا دارید و مقدارش هنوز تو دادگاه تعیین نشده، همینطوره. چون تو این موارد، خواسته شما هنوز «عین معین» نیست و مقدار «کلی» اون هم معلوم نشده.
حالا سوال پیش میاد که چطور اموال طرف مقابل رو شناسایی و معرفی کنیم؟ خب، معمولاً این کار به عهده شماست که به عنوان خواهان، اموال طرف رو معرفی کنید. اما اگه خودتون اطلاعی ندارید، میتونید از دادگاه بخواهید تا از مراجع مختلف (مثل اداره ثبت اسناد، بانک ها، اداره راهنمایی و رانندگی) استعلام بگیره و اموال طرف رو پیدا کنه.
اینجاست که مهارت وکیل شما خیلی مهمه. وکیل با تجربه میدونه چطور و از کجا اموال رو شناسایی کنه و چه درخواستی به دادگاه بده تا بهترین نتیجه حاصل بشه.
فرآیند صدور و اجرای قرار تامین خواسته (گام به گام)
خب، درخواست تامین خواسته رو دادید و شرایطش هم مهیاست. حالا ببینیم دادگاه چطور این درخواست رو بررسی و اجرا می کنه:
- رسیدگی فوری دادگاه: همونطور که قبلاً گفتیم، دادگاه باید به محض اینکه درخواست تامین خواسته به دستش رسید، خیلی سریع و خارج از نوبت بهش رسیدگی کنه. این رسیدگی بدون اخطار قبلی به خوانده انجام میشه. یعنی طرف مقابل اصلاً خبر نداره که شما همچین درخواستی دادید تا اینکه قرار صادر و اجرا بشه. دلیلش هم واضحه؛ اگه خبردار بشه، ممکنه سریع اموالش رو جابجا کنه.
- صدور قرار: اگه شرایط قانونی (ماده ۱۰۸) وجود داشته باشه، دادگاه قرار تامین خواسته رو صادر می کنه.
- اصل بر ابلاغ و سپس اجرا: معمولاً اینطوریه که اول قرار تامین خواسته به طرف مقابل (خوانده) ابلاغ میشه (یعنی بهش اطلاع داده میشه) و بعدش میرن سراغ توقیف اموال.
- موارد استثنا: اجرای قرار قبل از ابلاغ: اما یه جاهایی هم هست که اگه دادگاه بخواد منتظر ابلاغ بشه، ممکنه کار خراب بشه و اموال از بین بره. ماده ۱۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی میگه تو این موارد (جایی که ترس از تضییع یا تفریط خواسته باشه)، قرار تامین خواسته اول اجرا میشه (یعنی اموال توقیف میشن) و بعدش تازه به طرف مقابل خبر میدن. این برای اینه که جلوی هرگونه سوءاستفاده ای گرفته بشه.
- نقش «دادورز» (مامور اجرا): بعد از صدور و ابلاغ قرار، «دادورز» یا همون مامور اجرا، میره سراغ اجرای قرار. اگه قرار مربوط به توقیف ماشین باشه، دادورز با نامه دادگاه به اداره راهنمایی و رانندگی میره و ماشین توقیف پلاک میشه. اگه مربوط به ملک باشه، به اداره ثبت اسناد میره.
- هزینه دادرسی: هزینه دادرسی برای درخواست تامین خواسته، معمولاً به اندازه هزینه دعاوی «غیرمالی» محاسبه میشه. پس نسبت به دعاوی مالی، هزینه کمتری داره.
اگه به قرار تامین خواسته اعتراض داری: حقوق خوانده چیه؟
خب، شما به عنوان خوانده، یه روز صبح از خواب بیدار میشید و میبینید اموالتون توقیف شده! معلومه که حق دارید اعتراض کنید. اما نحوه اعتراض به قرار تامین خواسته یه خورده فرق داره و باید قوانینش رو بدونید:
اولین نکته ای که باید بدونید، اینه که خودِ قرار «قبول» یا «رد» تامین خواسته، قابلیت «تجدیدنظر» نداره. یعنی شما نمیتونید پرونده رو به دادگاه تجدیدنظر ببرید و بگید به اصل قرار اعتراض دارم. این رو ماده ۱۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی صراحتاً گفته.
اما حق اعتراض خوانده سرجاشه. اگه شما به عنوان خوانده، قرار قبول تامین خواسته رو دریافت کردید و بهش اعتراض دارید، ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ قرار فرصت دارید که اعتراضتون رو به دادگاه صادرکننده همون قرار بگید. یعنی اگه قرار رو شعبه دوم دادگاه صادر کرده، باید به همون شعبه اعتراض کنید.
دادگاه هم موظفه که به این اعتراض شما تو اولین جلسه دادرسی (یا اگه فوریت داشته باشه، خارج از نوبت و تو وقت فوق العاده) رسیدگی کنه و تصمیم نهایی رو بگیره. این اعتراض میتونه بر مبنای این باشه که مثلاً شرایط قانونی ماده ۱۰۸ وجود نداشته، یا مال توقیف شده جزء مستثنیات دین شما بوده (یعنی از اموالی بوده که نمیشده توقیف کرد)، یا خواهان خسارت احتمالی رو پرداخت نکرده و …
پس هرچند خود قرار قابلیت تجدیدنظر نداره، اما حق اعتراض به محتوای اون برای خوانده وجود داره و باید تو همون دادگاه اولیه رسیدگی بشه.
وقتی خواهان ببازه، تکلیف تامین خواسته چی میشه؟ (سرنوشت بعد از حکم قطعی)
یکی از سوالات مهم اینه که اگه خواهان (کسی که درخواست تامین خواسته داده) تو دعوای اصلی شکست بخوره، یعنی دادگاه بگه حق با خوانده بوده و حکم بر بی حقی یا بطلان دعوای خواهان صادر بشه، تکلیف اون اموال توقیف شده و خسارت احتمالی که خواهان سپرده، چی میشه؟
خب، اگه چنین اتفاقی بیفته، قرار تامین خواسته دیگه اعتباری نداره و اموال توقیف شده آزاد میشن. اما به همین سادگی تموم نمیشه! اینجا خوانده (کسی که اموالش توقیف شده بود) حق داره از خواهان خسارت بگیره.
حق خوانده برای مطالبه خسارات ناشی از اجرای قرار تامین خواسته:
اگه شما به عنوان خوانده، به خاطر توقیف اموالتون ضرر کردید (مثلاً از یه معامله جا موندید، یا اموالتون توقیف بوده و نمیتونستید ازش استفاده کنید)، میتونید از خواهان طلب خسارت کنید. برای این کار:
- شما ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ حکم قطعی (همون حکمی که میگه خواهان شکست خورده) فرصت دارید.
- لازم نیست تشریفات پیچیده ای رو طی کنید یا هزینه زیادی پرداخت کنید. فقط کافیه دلایل و مستندات خسارت هایی که بهتون وارد شده رو به همون دادگاهی که قرار تامین خواسته رو صادر کرده، ارائه بدید.
- دادگاه هم باید به این درخواست شما در وقت فوق العاده (یعنی خیلی سریع) رسیدگی کنه و تصمیم بگیره که آیا به شما خسارتی تعلق میگیره یا نه و اگه آره، چقدر.
تکلیف خسارت احتمالی (وثیقه) سپرده شده توسط خواهان:
حالا اون وثیقه ای که خواهان اولش برای تامین خواسته سپرده بود چی میشه؟ اگه خوانده تو اون ۲۰ روز بیاد و خسارتش رو مطالبه کنه و دادگاه هم حق رو به اون بده، خسارت از همون پول وثیقه خواهان پرداخت میشه. اما اگه خوانده هیچ اقدامی برای مطالبه خسارت نکنه یا خسارتی بهش وارد نشده باشه، اون موقع خواهان میتونه از دادگاه بخواد که وثیقه ای که سپرده بود رو به خودش برگردونن.
تفاوت اساسی تامین دلیل و تامین خواسته: رفع یک ابهام رایج
همونطور که قبلاً اشاره کردیم، تو عالم حقوق، اصطلاحات زیادی شبیه به هم هستن و ممکنه آدم رو گیج کنن. «تامین دلیل» و «تامین خواسته» دو تا از این اصطلاحاتن که خیلیا فکر می کنن مثل همن، در صورتی که کلی با هم فرق دارن. بیایید با هم ببینیم تفاوت هاشون چیه:
| ویژگی | تامین خواسته | تامین دلیل |
|---|---|---|
| ۱۱.۱. هدف اصلی | هدفش اینه که اموال طرف مقابل (خوانده) رو حفظ کنه تا وقتی حکم نهایی صادر شد، بشه از همون اموال، حقت رو بگیری و حکم رو اجرا کنی. | هدفش اینه که مدارک، شواهد و دلایل پرونده رو که ممکنه از بین برن یا تغییر کنن، حفظ و صورت برداری کنه. |
| ۱۱.۲. موضوع | فقط مربوط به «اموال» (منقول یا غیرمنقول) و خواسته «مالی» دعواست. | مربوط به «دلایل و مدارک» دعواست؛ مثل اسناد، شواهد، بازدید از محل، شهادت شهود، نظر کارشناس. |
| ۱۱.۳. کاربرد | عمدتاً تو دعاوی «حقوقی» به کار میره. (البته تو دعاوی کیفری هم ممکنه برای جبران ضرر و زیان ناشی از جرم صادر بشه.) | هم تو دعاوی «حقوقی» کاربرد داره و هم تو دعاوی «کیفری». |
| ۱۱.۴. نیاز به وثیقه (خسارت احتمالی) | بله، معمولاً خواهان باید یه مبلغی رو به عنوان خسارت احتمالی واریز کنه (مگر تو موارد استثنا). | خیر، معمولاً برای تامین دلیل نیازی به سپردن وثیقه یا خسارت احتمالی نیست. |
| ۱۱.۵. مثال های عملی |
|
|
پس همونطور که میبینید، این دوتا، با اینکه هر دو با کلمه «تامین» شروع میشن و هر دو به نوعی دنبال حفظ کردن چیزی هستن، اما هدف، موضوع و کاربردشون کاملاً فرق داره. تامین خواسته مربوط به پول و امواله، در حالی که تامین دلیل مربوط به مدارک و شواهده.
سوالات متداول
آیا برای هر نوع دعوایی می توان تامین خواسته درخواست کرد؟
خیر، تامین خواسته عمدتاً برای دعاوی «مالی» کاربرد داره. یعنی دعوایی که موضوعش پول، مال یا چیزی باشه که ارزش مالی داره. برای دعاوی غیرمالی مثل طلاق، حضانت فرزند یا اثبات نسب، نمیشه درخواست تامین خواسته داد.
اگر خواهان پس از صدور قرار تامین، دعوای اصلی را مطرح نکند چه می شود؟
همونطور که گفتیم، اگه خواهان قبل از طرح دعوای اصلی، درخواست تامین خواسته بده، فقط ۱۰ روز فرصت داره که دعوای اصلی رو هم مطرح کنه. اگه تو این مدت، دعوای اصلی رو مطرح نکنه، خوانده میتونه از دادگاه بخواد که قرار تامین خواسته لغو بشه. با لغو قرار، اموال توقیف شده هم آزاد میشن.
آیا می توان به جای توقیف اموال، وجه نقد به عنوان تامین گذاشت؟
بله، قانون این اجازه رو داده که خوانده، به جای اینکه اموالش توقیف بمونه، معادل همون اموال توقیف شده یا معادل مبلغ خواسته، «وجه نقد» یا «ضمانت نامه بانکی» یا «اموال دیگری» رو به دادگاه بسپره تا اموال اصلیش آزاد بشه. به این کار «تبدیل تامین» میگن.
اگر خوانده پس از ابلاغ قرار تامین، اموالش را منتقل کند، چه می شود؟
در صورتی که قرار تامین خواسته به صورت قانونی به خوانده ابلاغ شده باشه و او با وجود ابلاغ، اموال توقیف شده رو منتقل کنه، این انتقال از نظر قانونی باطل و بی اعتباره. یعنی اون معامله ای که کرده، اثری نداره و شما همچنان میتونید از اون مال توقیف شده حقتون رو بگیرید. البته اثبات سوءنیت خوانده در این موارد مهم است و دادگاه به آن رسیدگی خواهد کرد.
تامین خواسته چقدر طول می کشد؟
معمولاً رسیدگی به درخواست تامین خواسته خیلی سریع انجام میشه، چون ماهیتش فوریه. دادگاه باید بدون اخطار به خوانده و در وقت فوق العاده بهش رسیدگی کنه و قرار رو صادر کنه. خود فرآیند صدور قرار ممکنه در عرض یک تا چند روز انجام بشه. اما اجرای قرار و توقیف عملی اموال بسته به نوع مال و همکاری مراجع مربوطه (مثلاً اداره ثبت یا راهنمایی و رانندگی) ممکنه کمی بیشتر زمان ببره، ولی باز هم نسبتاً سریعه.
نتیجه گیری: سپر حقوقی شما در مسیر عدالت
همونطور که با هم بررسی کردیم، تقاضای تامین و به خصوص ، یه ابزار قانونی بسیار قدرتمند و حیاتیه که می تونه مثل یک سپر محکم، از حقوق مالی شما تو پیچ و خم های پرونده های قضایی حفاظت کنه. این ابزار، وقتی طرف مقابل شما قصد داره از زیر بار مسئولیتش شونه خالی کنه یا اموالش رو جابجا کنه، به دادتون میرسه و اجازه نمیده حقتون پایمال بشه.
درسته که تامین خواسته یه راهکار مؤثره، اما همونطور که دیدید، ریزه کاری ها و شرایط قانونی خودش رو داره. از نحوه درخواست و مراحلش گرفته تا شرایط صدور قرار، موارد معافیت از خسارت احتمالی و حتی تفاوتش با تامین دلیل، هر کدوم نکات خاص خودشون رو دارن که اگه ندونید، ممکنه به مشکل بخورید. برای همین، بهتره همیشه تو پرونده های این چنینی، مخصوصاً اگه پیچیده باشن، حتماً از یه وکیل یا مشاور حقوقی باتجربه کمک بگیرید. یه وکیل خوب میتونه شما رو تو این مسیر راهنمایی کنه تا بهترین تصمیم رو بگیرید و از حقوق قانونی خودتون به بهترین شکل دفاع کنید. یادتون باشه، دانش حقوقی، قوی ترین ابزار شماست.