گواهی عدم پرداخت چک | نحوه دریافت، مدارک و قوانین جدید
گواهی عدم پرداخت چک
وقتی چک شما پاس نشد و بانک وجهش رو پرداخت نکرد، برگه رسمی ای که بانک بهتون میده و توش دلیل برگشت خوردن چک رو می نویسه، اسمش گواهی عدم پرداخت چکه. این گواهی کلید اصلی برای پیگیری قانونی طلب تونه، چه از راه حقوقی، چه کیفری و چه ثبتی. داشتنش برای حفظ حق و حقوق شما ضروریه!
ببینید، تو دنیای امروز که همه معاملات با چک و سفته و اینجور چیزاست، خیلی وقت ها پیش میاد که یه چک برگشت می خوره. اینجور وقتا آدم حسابی کلافه میشه، مخصوصاً اگه ندونه باید چیکار کنه. راستش را بخواهید، اولین قدم و مهم ترین مدرکی که به دردتون می خوره، همین گواهی عدم پرداخت چک هست. بدون این گواهی، انگار که دستتون خالیه و خیلی از راه های قانونی به روتون بسته میشه. فرقی هم نداره شما صاحب چک هستید یا صادرکننده اش، یا حتی یه وکیل که می خواد به موکلش کمک کنه؛ باید حسابی با ریزه کاری های این گواهی آشنا باشید.
این مقاله یه راهنمای کامل و جامع برای شماست که می خوایم از سیر تا پیاز گواهی عدم پرداخت چک رو باهاتون در میون بذاریم. از اینکه این گواهی اصلاً چی هست و چرا اینقدر اهمیت داره، تا چطور باید از بانک بگیریدش، چه مهلت هایی برای پیگیریش دارید و حتی اگه خدای نکرده مشکلی پیش اومد، چطور باید اعتراض کنید یا سابقه چک رو پاک کنید. هدفمون اینه که هر سوالی که تو ذهن تون هست، همین جا جوابشو پیدا کنید و با خیال راحت، حق و حقوقتون رو پیگیری کنید.
درک مفاهیم پایه گواهی عدم پرداخت و اهمیت اون
اول از همه، بیایید ببینیم اصلاً این گواهی عدم پرداخت چک که اینقدر ازش حرف می زنیم، چیه و چرا تو نظام حقوقی ما، جایگاه ویژه ای داره. مثل این میمونه که شما می خواید یه قفل رو باز کنید، این گواهی دقیقاً همون کلیده.
گواهی عدم پرداخت چیه و به چه دردی می خوره؟
بگذارید خیلی ساده بگم؛ گواهی عدم پرداخت در واقع یه نامه رسمی از طرف بانکه. وقتی شما یه چک رو به بانک می برید که نقدش کنید، ولی به هر دلیلی بانک نمیتونه پولشو بده (مثلاً حساب خالیه، امضا فرق داره، یا دستور عدم پرداخت صادر شده)، بانک موظفه به شما یه برگه بده. تو این برگه، همه مشخصات چک مثل شماره سریال، مبلغ، تاریخ، اسم و فامیل صادرکننده و دارنده چک، تاریخ و ساعت دقیق مراجعه شما به بانک و از همه مهم تر، دلیل اصلی برگشت خوردن چک به وضوح نوشته میشه. بعدش هم رئیس شعبه یا مسئول مربوطه امضا و مهرش می کنه. این برگه میشه همون گواهی عدم پرداخت چک.
اهمیتش چیه؟ ببینید، تا وقتی این گواهی رو تو دستتون نداشته باشید، نمیتونید ثابت کنید که چک شما برگشت خورده و صادرکننده به تعهدش عمل نکرده. این گواهی، تنها مدرک رسمی و قانونیه که به دردتون می خوره تا بتونید پیگیری های حقوقی، کیفری یا ثبتی رو شروع کنید. اگه اینو نداشته باشید، انگار هیچ اتفاقی نیفتاده و دادگاه یا اداره ثبت حرف شما رو قبول نمی کنه.
از کجا شروع شد؟ جایگاه گواهی عدم پرداخت تو قانون چک
قانون گذار ما از قدیم به چک اهمیت زیادی داده. از قانون تجارت سال ۱۳۱۱ بگیرید تا قانون صدور چک سال ۱۳۵۵ و مخصوصاً اصلاحات سال ۱۳۹۷، همیشه سعی شده از دارنده چک حمایت بشه. ماده ۳ قانون صدور چک (همین قانون آخری که اصلاح شد) میگه: هر وقت پول یه چک، به خاطر اینکه تو حساب نیست یا هر دلیل دیگه ای پرداخت نشد، بانک موظفه سریعاً اطلاعات عدم پرداخت رو تو سامانه بانک مرکزی ثبت کنه و یه گواهی عدم پرداخت که توش دلیل یا دلیل های برگشت خوردن چک نوشته شده، تو دو نسخه صادر کنه و یه نسخه شو به دارنده چک بده.
همین ماده، کلی حرف داره! یعنی بانک نمیتونه بگه حالا بعداً بیا یا سیستم قطعه. باید فوراً این کار رو انجام بده. حتی تو ماده ۵ مکرر همین قانون، گفته شده که با صدور این گواهی، برای صادرکننده چک یه سری محدودیت های بانکی ایجاد میشه که خب این خودش اهرم فشار بزرگیه. پس میبینید که گواهی عدم پرداخت، پایه و اساس همه این ماجراهاست.
چرا گواهی عدم پرداخت اینقدر مهمه؟ فعال شدن اهرم های قانونی
تصور کنید یه چک برگشت خورده تو دستتونه. اگه گواهی عدم پرداخت رو بگیرید، تازه می تونید از اهرم های قانونی زیر استفاده کنید:
- پیگیری کیفری: اگه شرایطش فراهم باشه (مثلاً چک بابت ضمانت نبوده و پول تو حساب نبوده)، میتونید از صادرکننده شکایت کیفری کنید که میتونه مجازات حبس و ممنوعیت از داشتن دسته چک رو براش به دنبال داشته باشه. این یکی خیلی فشار میاره!
- پیگیری حقوقی: میتونید دادخواست بدید و بگید پولتون رو میخواید. این گواهی اینجا میشه قوی ترین مدرکتون.
- اجرای ثبت: این یکی از سریع ترین راه هاست! با گواهی عدم پرداخت میتونید مستقیم برید اداره ثبت و درخواست توقیف اموال صادرکننده رو بدید. دیگه لازم نیست تو دادگاه سال ها بدو بدو کنید.
- محدودیت های بانکی: همونطور که گفتم، به محض ثبت گواهی تو سامانه بانک مرکزی، صادرکننده دیگه نمیتونه دسته چک جدید بگیره، حساب جاری باز کنه یا از تسهیلات بانکی استفاده کنه. کارت هاش هم ممکنه مسدود بشه. این خودش کلی دردسر درست می کنه برای صادرکننده و باعث میشه زودتر دنبال حل مشکل باشه.
پس، گواهی عدم پرداخت مثل یه کلید جادوییه که همه این درها رو به روی شما باز می کنه. اگه نداشته باشید، متاسفانه بیشتر این درها به روتون بسته میمونن.
گواهی عدم پرداخت با بقیه مدارک بانک چه فرقی داره؟
شاید بپرسید: خب من یه پرینت حساب بانکی می گیرم که توش موجودی کمه یا صفره، مگه اون کافی نیست؟ یا یه نامه از بانک میگیرم که موجودی ندارم. راستش را بخواهید، نه! هیچکدوم از اینا جای گواهی عدم پرداخت چک رو نمی گیره. چرا؟
- رسمیت قانونی: گواهی عدم پرداخت یه سند رسمی و قانونیه که با مهر و امضای مسئول بانک و اطلاعات ثبت شده تو سامانه مرکزی، اعتبار بالایی داره. پرینت حساب یا گواهی موجودی عادی، فقط اطلاعات رو نشون میده و جنبه رسمی لازم رو برای پیگیری قضایی نداره.
- ثبت در سامانه: اطلاعات گواهی عدم پرداخت تو سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت میشه. این یعنی بانک نمیتونه بعدها حرفشو عوض کنه یا بگه اشتباه شده.
- ذکر علت دقیق: تو گواهی عدم پرداخت، علت دقیق برگشت (مثلاً کسری موجودی یا عدم تطابق امضا) قید میشه که این موضوع برای مسیرهای قانونی، مخصوصاً شکایت کیفری، خیلی خیلی مهمه. پرینت حساب فقط موجودی رو نشون میده و دلیل برگشت رو نمیگه.
اهمیت گواهی عدم پرداخت اینقدر زیاده که تو رویه دادگاه ها و اداره ثبت، تنها مدرکی که برای اثبات برگشت چک قبول میشه، همینه. هیچ پرینت یا نامه ای از بانک نمیتونه جای این گواهی رو بگیره.
پس حواستون باشه که اگه خدای نکرده چکتون برگشت خورد، حتماً و حتماً گواهی عدم پرداخت رسمی رو از بانک بگیرید. این یه قدم اساسی برای حفظ حقوق شماست.
قدم به قدم: چطور از بانک گواهی عدم پرداخت بگیریم؟
خب، تا اینجا فهمیدیم گواهی عدم پرداخت چیه و چرا اینقدر مهمه. حالا بیایید بریم سر اصل مطلب: چطور باید این گواهی رو از بانک بگیرید؟ این قسمت رو خوب بخونید که حسابی به دردتون می خوره.
چی لازم داری؟ مدارک و شرایط صدور گواهی عدم پرداخت
برای اینکه بانک بتونه براتون گواهی عدم پرداخت صادر کنه، یه سری مدارک و شرایط لازم دارید که اینجا براتون لیست میکنم:
- اصل چک: مهم ترین چیز خود اصل چکه. بدون اون، بانک هیچ کاری براتون نمیکنه. حواستون باشه که چکتون پاره نشده باشه یا مشکلی نداشته باشه.
- کارت ملی یا معرفی نامه رسمی: اگه خودتون دارنده چک هستید، باید کارت ملیتون رو همراه داشته باشید. اگه شرکت یا سازمان هستید، یه معرفی نامه رسمی روی سربرگ شرکت با امضای مجاز لازم دارید.
- فرم درخواست کتبی: بانک یه فرم مخصوص داره که باید پرش کنید. تو این فرم باید اطلاعاتی مثل شماره حساب، مبلغ چک، تاریخ سررسید، کد ملی شما و آدرس دقیق رو بنویسید و امضاش کنید.
یه نکته مهم: بعضی وقتا کارمند بانک ممکنه ازتون کپی شناسنامه یا کارت ملی صادرکننده چک رو بخواد. طبق قانون، این چیزا لازم نیست و شما میتونید بهشون بگید که طبق دستورالعمل های بانک مرکزی، همین سه قلم جنس کافیه. حواستون باشه که اصل چک باید پشتش مهر گواهی عدم پرداخت صادر شد بخوره. این مهر قانونیه و بدون اون، گواهی ارزش اثباتی نداره.
گاهی اوقات هم چک گم میشه یا دزدیده میشه. تو این حالت نمیشه مستقیم گواهی عدم پرداخت گرفت. اول باید برید دادسرا و دستور عدم پرداخت رو بگیرید، بعدش میشه چک رو مفقودی اعلام کرد و دادستان میتونه به بانک دستور بده که گواهی صادر کنه. خیلی داستان میشه! پس حسابی حواستون به چکتون باشه.
مراحل کار تو بانک: گام به گام تا گرفتن گواهی
حالا که مدارکتون آماده ست، بیایید ببینیم تو بانک باید چیکار کنید:
- مرحله ۱: برید به شعبه ای که چک ازش صادر شده: یعنی همون بانکی که اسمش رو چک نوشته شده. مثلاً اگه چک بانک ملیه، باید برید یکی از شعب بانک ملی.
- مرحله ۲: چک و درخواست رو بدید: به متصدی بگید که میخواید چکتون رو برگشت بزنید و گواهی عدم پرداخت بگیرید. فرم درخواست کتبی رو پر کنید و بهش بدید.
- مرحله ۳: ثبت تو سامانه صیاد: کارمند بانک اطلاعات چک رو تو سامانه صیاد (سامانه یکپارچه بانک مرکزی) وارد می کنه. سامانه یه شماره رهگیری ۱۵ رقمی بهتون میده که خیلی مهمه.
- مرحله ۴: صدور گواهی: بعد از ثبت تو سامانه، بانک گواهی رو چاپ می کنه. دو نسخه ازش صادر میشه. رئیس شعبه باید اون رو امضا و مهر برجسته کنه. حواستون باشه که بانک باید سریع این کار رو انجام بده.
- مرحله ۵: گواهی رو بررسی کنید و بگیرید: وقتی گواهی رو بهتون دادن، اول همه اطلاعاتشو دقیق چک کنید. مخصوصاً علت برگشت (باید دقیقاً نوشته شده باشه مثلاً کسری موجودی). مطمئن بشید که مهر پشت چک هم خورده باشه.
یه نکته کاربردی: اگه موجودی حساب کمتر از مبلغ چک بود، شما میتونید همون مقدار موجودی رو بگیرید و بعد برای باقی مانده مبلغ، گواهی عدم پرداخت رو دریافت کنید. این یه حقه که خیلی ها ازش خبر ندارن.
کجا باید بریم؟ مرجع صالح برای انواع چک ها
جایی که برای گرفتن گواهی عدم پرداخت باید برید، بستگی به نوع چکتون داره:
- چک های عادی و صیادی: اینا رو باید ببرید به همون شعبه ای که چک ازش صادر شده (شعبه محالٌ علیه).
- چک های تضمین شده بانکی: این چک ها معمولاً برگشت نمیخورن چون بانک پولشو از قبل بلوکه کرده. اما اگه به هر دلیلی برگشت خورد، فقط باید برید شعبه ای که چک رو صادر کرده.
- چک های بین بانکی (رمزدار/تسویه): این چک ها توسط یه بانک برای یه بانک دیگه صادر میشن. اگه برگشت خورد، باید برید شعبه ای که چک قراره توش نقد بشه (شعبه مقصد).
- چک های ارزی: اینا دیگه یه خورده پیچیده ترن. بانک باید اول از مدیریت خزانه داری ارزی بانک مرکزی استعلام بگیره. پس ممکنه یه خورده طول بکشه. اینجا بهتره که قبلش با بانک هماهنگ کنید.
خلاصه که سردرگم نشید و بدونید هر نوع چکی رو باید کجا ببرید تا وقتتون الکی هدر نره.
چقدر آب می خوره؟ هزینه های قانونی صدور گواهی عدم پرداخت
راستش را بخواهید، صدور گواهی عدم پرداخت یه هزینه خیلی کمی داره. بانک مرکزی هر سال یه مبلغی رو برای کارمزد صدور این گواهی مشخص میکنه. الان (فرض کنیم سال ۱۴۰۴ هستیم) برای چک های ریالی، حدود پنجاه هزار ریال (پنج هزار تومان) و برای چک های ارزی، معادل دو دلار آمریکاست. اگه بانک بیشتر از این مبلغ ازتون خواست، بدونید که تخلف کرده و میتونید به هیئت رسیدگی به تخلفات بانک مرکزی شکایت کنید.
بانک همکاری نکرد؟ راهکارها و پیگیری ها
گاهی وقتا ممکنه بانک یا کارمندش همکاری نکنه، یا به بهونه های مختلف مثل شلوغی، سیستم قطعه یا رئیس نیست، بخواد صدور گواهی رو به تاخیر بندازه. اینجا باید چیکار کنید؟
- رسید کتبی بگیرید: اگه دیدید دارن امروز و فردا میکنن، ازشون بخواید که یه رسید کتبی با مهر و تاریخ از درخواستتون بهتون بدن. این رسید خیلی مهمه، چون اگه کار به شکایت اداری بکشه، شما مدرک دارید که همون روز درخواست دادید.
- شکایت به بانک مرکزی: طبق تبصره ۱ ماده ۳ قانون صدور چک، اگه بانک تو صدور گواهی کوتاهی کنه یا تاخیر بندازه، این یه تخلف اداریه و میتونید به هیئت رسیدگی به تخلفات بانک مرکزی شکایت کنید. این شکایت ممکنه باعث بشه اون کارمند خاطی، مجازات بشه.
حواستون باشه که این رسید کتبی خیلی میتونه به دردتون بخوره، مخصوصاً اگه کار به مهلت های قانونی برسه. چون با این رسید، شما ثابت می کنید که سر وقت اقدام کردید و تقصیر از طرف بانک بوده.
بعد از گرفتن گواهی: مهلت های مهم و تبعات حقوقی
خب، تبریک میگم! شما گواهی عدم پرداخت چک رو گرفتید. حالا تازه بازی شروع شده. بعد از گرفتن این گواهی، یه سری مهلت های قانونی خیلی مهم براتون شروع میشه که اگه حواستون نباشه، ممکنه کلی از حق و حقوقتون رو از دست بدید.
حواست به این مهلت ها باشه! زمان های حیاتی برای پیگیری
اینجا لیستی از مهم ترین مهلت ها رو براتون میگم که باید حسابی تو ذهنتون باشه:
- مهلت شکایت کیفری: اگه میخواید از صادرکننده چک شکایت کیفری کنید، دو تا مهلت ۶ ماهه دارید.
اول: ۶ ماه از تاریخ صدور چک.
دوم: ۶ ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت.
هر کدوم دیرتر باشه، اون ملاکه. اگه این مهلت رو از دست بدید، دیگه نمیتونید شکایت کیفری کنید و فقط راه حقوقی براتون میمونه که طولانی تره. مثلاً اگه یه چک ۲۰ فروردین صادر شده و شما ۲۵ فروردین رفتید بانک و گواهی گرفتید، تا ۲۵ مهر فرصت شکایت کیفری دارید. - مهلت اقدام از طریق اجرای ثبت: این روش مهلت مشخص و سفت و سختی نداره، اما هرچی سریع تر اقدام کنید، بهتره. چون ممکنه صادرکننده اموالش رو جابجا کنه و شما دیگه نتونید به راحتی پولتون رو وصول کنید.
- مهلت طرح دعوای حقوقی: برای طرح دعوای حقوقی هم مهلت خاصی وجود نداره. یعنی هر وقت که خواستید میتونید این کار رو بکنید، ولی بازم میگم، هرچی زودتر بهتر!
این مهلت ها رو دست کم نگیرید، چون از دست دادنشون میتونه ضربه بزرگی به پرونده تون بزنه. یه جورایی مثل این میمونه که تو یه بازی شطرنج، اگه حواست به زمان نباشه، زمانت تموم میشه و بازی رو میبازی!
چه بلایی سر صادرکننده چک میاد؟ محدودیت ها و مجازات ها
فکر نکنید گواهی عدم پرداخت فقط به نفع دارنده چکه. نه! برای صادرکننده چک هم کلی دردسر درست می کنه:
- محدودیت های بانکی: اینا خیلی مهمن و تو ماده ۵ مکرر قانون چک اومده:
- دیگه نمیتونه دسته چک جدید بگیره.
- حساب جاری جدید باز کنه.
- کارت های بانکیش (تو همه بانک ها) ممکنه مسدود بشه، تا مبلغ چک از حساب هاش کسر بشه.
- از هیچ خدمت اعتباری بانکی (مثل وام و تسهیلات) نمیتونه استفاده کنه.
- سابقه بدحسابی تو سامانه بانک مرکزی براش ثبت میشه.
- مجازات کیفری: اگه شرایطش محرز بشه، ممکنه به حبس محکوم بشه و برای همیشه از داشتن دسته چک محروم بشه.
- توقیف اموال: با گواهی عدم پرداخت، میتونید از طریق دادگاه یا اداره ثبت، اموال صادرکننده رو توقیف کنید. ماشین، خونه، حساب بانکی، هرچی که باشه.
پس میبینید که برگشت خوردن چک و صدور گواهی عدم پرداخت، برای صادرکننده میتونه حسابی دردسرساز بشه و به قول معروف، زندگیشو مختل کنه.
گواهی عدم پرداخت و ۳ مسیر وصول چک
با داشتن گواهی عدم پرداخت، شما سه راه اصلی برای وصول پولتون دارید. هر کدوم مزایا و معایب خودشو داره و انتخاب بینشون بستگی به شرایط شما و صادرکننده داره:
راه کیفری: فشار زیاد و سرعت بالا
این راه، سریع ترین و پرفشارترین راهه. اگه چکتون شرایط کیفری رو داشته باشه (که مهم ترینش اینه که بابت تضمین نبوده باشه و پول تو حساب صادرکننده نباشه)، میتونید شکایت کیفری کنید. مزیتش اینه که:
- فشار روانی بالا: صادرکننده رو حسابی تحت فشار میذاره.
- قرار تأمین خواسته: دادگاه میتونه سریعاً اموال صادرکننده رو توقیف کنه.
- منع خروج از کشور: حتی ممکنه صادرکننده رو ممنوع الخروج کنن.
- حبس: تو بعضی موارد، مجازات حبس داره.
مسیرش اینه که اول تو دفاتر خدمات قضایی شکایتتون رو ثبت می کنید و بعد میره دادسرا و دادگاه. حواستون به مهلت ۶ ماهه که بالا گفتم، باشه.
راه حقوقی: مطالبه پول و خسارت
اگه چکتون شرایط کیفری رو نداشت یا مهلت کیفری از دست رفت، میتونید از راه حقوقی اقدام کنید. اینجا دیگه پای مجازات حبس در میون نیست، ولی میتونید پول چک و خسارات تاخیر تادیه (جریمه دیرکرد) رو هم مطالبه کنید. گواهی عدم پرداخت اینجا میشه برگ برنده شما و دادگاه به راحتی حرفتون رو قبول می کنه. میتونید همزمان درخواست توقیف اموال هم بدید.
راه ثبت: سریع ترین روش ممکن؟
خیلی ها این راهو ترجیح میدن، چون معمولاً از دادگاه سریع تره. با گواهی عدم پرداخت و خود اصل چک، مستقیم میرید اداره ثبت اسناد و املاک و درخواست صدور اجراییه میدید. اداره ثبت هم سریعاً دستور توقیف اموال صادرکننده رو میده. این روش دیگه نیازی به طی کردن مراحل طولانی دادگاه نداره و میتونه پولتونو زودتر برگردونه.
بهترین راه اینه که با یه وکیل متخصص مشورت کنید تا با توجه به شرایط خاص چکتون، بهترین و سریع ترین راه رو براتون انتخاب کنه.
تفاوت چک ها تو صدور گواهی عدم پرداخت (صیادی، پشت نویس و…)
همه چک ها یه جور نیستن و ممکنه تو صدور گواهی عدم پرداخت یه خورده فرق داشته باشن:
- چک های صیادی: اینا جدیدترین مدل چک ها هستن. وقتی برگشت می خورن، فرآیندش کاملاً الکترونیکیه و تو سامانه صیاد ثبت میشه. این باعث میشه خطا کمتر بشه و اطلاعات دقیق تر باشه.
- چک های پشت نویسی شده: اگه چکی رو پشت نویسی کرده باشید (یعنی به کس دیگه ای منتقل کرده باشید)، باید حواستون به مهلت های ۱۵ و ۴۵ روزه باشه. اگه تو این مهلت ها گواهی عدم پرداخت رو نگیرید، ممکنه دیگه نتونید از پشت نویس (انتقال دهنده) پول رو مطالبه کنید و فقط صادرکننده مسئول باقی بمونه. این یه نکته حقوقی خیلی ظریفه که خیلیا نمیدونن و ضرر می کنن!
- چک های تضمینی: این چک ها خیلی معتبرن و بانک خودش پرداختشو تضمین کرده. برگشت خوردنشون خیلی کمه، مگر اینکه تو ظاهرش مشکلی باشه (مثلاً خط خوردگی یا دست کاری). اگه اینا برگشت بخورن، بازم باید گواهی عدم پرداخت صادر بشه، ولی دلیلش دیگه کسری موجودی نیست.
- چک های بین بانکی (رمزدار): این چک ها هم داستان خودشونو دارن. وقتی برگشت می خورن، بانک مقصد باید گواهی عدم پرداخت رو صادر کنه. اینجا هم اگه عجله نکنید، ممکنه تو مسیر کیفری به مشکل بخورید.
اگه چکتون از این مدل های خاصه، حتماً قبل از هر اقدامی، یه تحقیق حسابی بکنید یا با یه وکیل حرفه ای مشورت کنید.
اعتراض، باطل کردن و رفع سوءاثر گواهی عدم پرداخت
تا اینجا گفتیم گواهی عدم پرداخت چه سندی قویه. اما آیا این گواهی همیشه حرف آخر رو می زنه؟ نه! گاهی ممکنه اشتباهی توش پیش بیاد یا صادرکننده ادعایی داشته باشه. اینجا هم راه هایی برای اعتراض و اصلاح وجود داره.
اگه گواهی اشتباه بود چی؟ چطور اعتراض کنیم یا باطلش کنیم؟
ممکنه صادرکننده چک معتقد باشه که گواهی اشتباه صادر شده. مثلاً میگه:
- من تو اون تاریخ، پول تو حسابم داشتم، ولی بانک اشتباه کرده.
- امضای من با نمونه بانکی فرق نداره، ولی بانک الکی زده عدم تطابق امضا.
- چک من تقلبی بوده یا یه مشکلی داشته که نباید برگشت می خورد.
تو اینجور مواقع، هم صادرکننده و هم دارنده میتونن اعتراض کنن. دو راه کلی برای اعتراض هست:
- اعتراض اداری: اول میتونید برید همون شعبه بانک و بگید که گواهی رو اصلاح کنه. اگه قبول نکرد، میتونید به هیئت رسیدگی به تخلفات بانک مرکزی شکایت کنید. اونجا بررسی میشه و اگه حق با شما باشه، بانک رو مجبور به اصلاح گواهی میکنن.
- اعتراض قضایی: اگه با راه اداری به جایی نرسیدید، میتونید تو دادگاه حقوقی (همون دادگاهی که شعبه بانک تو اون منطقه هست) دادخواست ابطال گواهی عدم پرداخت بدید. البته باید ظرف ۱۰ روز از وقتی که فهمیدید گواهی اشتباهه، این کارو بکنید. دادگاه ممکنه ازتون بخواد یه وثیقه (تأمین خواسته) بذارید تا جلوی آثار گواهی (مثل مسدودی حساب) گرفته بشه تا به پرونده رسیدگی کنه. اینجا ممکنه نیاز به کارشناس خط و امضا هم باشه.
پس حتی گواهی هم قابل اعتراضه، ولی باید سریع و با مدارک محکم اقدام کنید وگرنه ممکنه دیگه نتونید کاری از پیش ببرید.
پاک کردن سابقه: چطور سوءاثر چک برگشتی رو برطرف کنیم؟
همونطور که گفتیم، وقتی یه چک برگشت می خوره و گواهی عدم پرداخت صادر میشه، اسم صادرکننده میره تو لیست سیاه بانک مرکزی و کلی محدودیت براش ایجاد میشه. حالا اگه صادرکننده پول چک رو پرداخت کرد، چطور میتونه سابقه بدحسابیش رو پاک کنه و دوباره دسته چک بگیره؟ ماده ۵ مکرر قانون صدور چک، ۵ راه برای رفع سوءاثر رو گفته:
- تأمین موجودی: صادرکننده پول رو به حسابش واریز می کنه و دارنده چک میره بانک و پول رو میگیره.
- استرداد لاشه چک به بانک: یعنی دارنده چک، خود اصل چک رو به بانک میده.
- ارائه رضایت نامه رسمی دارنده: اگه دارنده چک پولشو گرفت و راضی شد، میتونه یه رضایت نامه رسمی (مثلاً تو دفترخونه) بده و صادرکننده اون رضایت نامه رو به بانک میبره.
- واریز وجه چک به حساب مسدود و ارائه گواهی: اگه دارنده همکاری نکنه، صادرکننده میتونه پول چک رو به یه حساب مخصوص واریز کنه و گواهی واریز رو به بانک بده.
- گذشت ۳ سال: اگه هیچ کدوم از این راه ها نشد، بعد از ۳ سال از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، سابقه چک خود به خود پاک میشه. البته باید کارمزدشو به بانک بدید.
بانک هم موظفه بعد از اینکه این مدارک رو از شما گرفت، ظرف دو روز کاری سابقه منفی رو از سامانه بانک مرکزی پاک کنه. اگه تاخیر کرد، بازم میتونید به بانک مرکزی شکایت کنید.
هزینه های دادگاه و پیگیری چک برگشتی
پیگیری چک برگشتی، ممکنه یه سری هزینه های دیگه هم داشته باشه که خوبه ازشون خبر داشته باشید:
- هزینه ثبت شکوائیه کیفری: این هزینه تو دفاتر خدمات قضایی گرفته میشه و یه مبلغ ثابت داره (حدود دویست هزار تومان).
- هزینه دادخواست حقوقی: این هزینه بستگی به مبلغ چک داره و معمولاً یه درصد مشخصی از مبلغ چک رو باید پرداخت کنید. مثلاً به ازای هر ۱۰ میلیون تومان، ۱ درصد.
- هزینه های اجرای ثبت: شامل حق الزحمه کارشناس برای قیمت گذاری اموال توقیفی و هزینه های نگهداری اموال میشه. اینا معمولاً از بدهکار گرفته میشن، ولی اگه توقیف اموال به نتیجه نرسه، ممکنه از طلبکار بخوان که پیش پرداخت کنه.
خلاصه که قبل از اینکه وارد این مسیر بشید، یه حساب و کتابی از هزینه ها داشته باشید تا غافلگیر نشید.
چند تا نکته طلایی برای پیشگیری و پیگیری بهتر
حالا که حسابی با گواهی عدم پرداخت چک و ریزه کاری هاش آشنا شدید، بذارید چند تا نکته مهم و کاربردی رو بهتون بگم که تو این مسیر حسابی به دردتون می خوره و کمکتون می کنه هم پیشگیری کنید و هم پیگیری مؤثرتری داشته باشید.
ترفندهای عملی که کارتو راه میندازه
تجربه به من نشون داده که دونستن این نکات کوچیک، میتونه جلوی کلی دردسر و اتلاف وقت رو بگیره:
- قبل از سررسید، استعلام بگیرید: اگه چکتون صیادیه، قبل از تاریخ سررسید میتونید از سامانه صیاد استعلام بگیرید و از وضعیت حساب صادرکننده باخبر بشید. اینجوری اگه حسابش خالیه، آماده باشید.
- روز برگشت، سریعاً اقدام کنید: به محض اینکه فهمیدید چک برگشت خورده، معطل نکنید! همون روز برید بانک و درخواست گواهی عدم پرداخت بدید. هر ساعت تاخیر، ممکنه فرصت های قانونی رو ازتون بگیره.
- با رئیس شعبه صحبت کنید: اگه کارمند بانک همکاری نکرد یا خواست بهونه بیاره، مودبانه درخواست کنید با رئیس شعبه صحبت کنید. معمولاً رئیس شعبه به قانون آشناتره و بهتر راهنمایی می کنه.
- پافشاری روی کسری/فقدان موجودی: هنگام صدور گواهی عدم پرداخت، حتماً اصرار کنید که دلیل برگشت، دقیقاً کسری موجودی یا فقدان موجودی ذکر بشه. این عبارت برای شکایت کیفری و اجرای ثبت خیلی مهمه. اگه بانک دلیل دیگه ای مثل عدم تطابق امضا ذکر کنه، کارتون سخت تر میشه.
- از همه مدارک، کپی و عکس بگیرید: از اصل چک، گواهی عدم پرداخت و هر رسید دیگه که از بانک می گیرید، یه کپی بگیرید و یه عکس هم با موبایلتون بگیرید و تو یه جای امن (مثل ایمیل یا فضای ابری) ذخیره کنید. ممکنه اصل مدارک گم بشه، این کپی ها خیلی به دردتون می خورن.
- مشاوره با وکیل متخصص: راستش را بخواهید، مسائل حقوقی چک پیچیدگی های خاص خودش رو داره. اگه مبلغ چک بالاست یا شک دارید که چطور باید اقدام کنید، حتماً از یه وکیل متخصص تو این زمینه مشاوره بگیرید. یه مشاوره کوچیک میتونه از کلی ضرر بزرگ جلوگیری کنه.
گواهی عدم پرداخت تو قراردادها: چطور حقوقمونو محکم تر کنیم؟
یه راه هوشمندانه برای اینکه قبل از وقوع مشکل، حق و حقوقتون رو حسابی محکم کنید، اینه که تو قراردادهایی که با چک سروکار دارید، یه سری بندهای خاص رو اضافه کنید. مثلاً:
- شرط جزایی برای برگشت چک: میتونید تو قرارداد بنویسید که اگه چک برگشت خورد، صادرکننده علاوه بر مبلغ چک، باید یه جریمه مشخص (مثلاً ۱۰ یا ۲۰ درصد مبلغ چک) رو هم پرداخت کنه.
- الزام به پیگیری ثبتی: میتونید تو قرارداد شرط کنید که در صورت برگشت چک، دارنده حق داره بلافاصله از طریق اداره ثبت اقدام کنه و صادرکننده حق اعتراض به این روش رو نداره. اینجوری دیگه کارتون تو دادگاه طولانی نمیشه.
این بندها، به قول معروف، چکش رو محکم تر میکنه و به صادرکننده هم یه هشدار جدی میده که حواسش به چکاش باشه.
به طور کلی، گواهی عدم پرداخت چک چیزی نیست که بشه سرسری ازش گذشت. این سند، قلب تپنده پیگیری های قانونی برای وصول مطالبات چکه. از تعریفش گرفته تا مراحل گرفتن و مهلت های قانونی پیگیری، هر کدوم اهمیت خودش رو داره. دونستن این نکات به شما کمک می کنه که هم از ضررهای احتمالی جلوگیری کنید و هم اگه مشکلی پیش اومد، با آگاهی کامل و هوشمندانه، حق و حقوقتون رو پیگیری کنید.
پس، اگه با چک سروکار دارید، چه به عنوان دارنده و چه صادرکننده، حسابی این مطالب رو به خاطر بسپارید. آگاهی، بهترین ابزار شما برای حفظ سرمایه و آرامشتونه.
برای اطمینان از صحت و سرعت پیگیری مطالبات چک و حفظ حقوق خود، همین حالا با کارشناسان و وکلای متخصص ما در حوزه اسناد تجاری تماس بگیرید. مشاوره تخصصی ما، چراغ راه شما در پیچ و خم های قانونی است.