لایحه درخواست مرخصی زندانی

وقتی کسی از عزیزانمان در زندان است، طبیعی است که دلمان بخواهد او را برای مدتی هم که شده، در کنار خودمان ببینیم یا برای حل مشکلاتی که پیش می آید، حضورش را حس کنیم. لایحه درخواست مرخصی زندانی دقیقاً ابزاری قانونی است که به زندانی اجازه می دهد با رعایت شرایط و ضوابط خاصی، برای مدتی از زندان خارج شود و دوباره طعم حضور در کنار خانواده را بچشد. این مرخصی نه تنها یک حق انسانی است، بلکه فرصتی برای بازپروری و حفظ پیوندهای خانوادگی به حساب می آید. در این راهنما، همه جزئیات، از انواع مرخصی تا نحوه تنظیم یک درخواست کامل و محکم، به زبان ساده و کاربردی برایتان توضیح می دهیم تا این مسیر برایتان راحت تر شود.

خب، راستش را بخواهید، موضوع درخواست مرخصی زندانی شاید در نگاه اول پیچیده به نظر بیاید، اما اگر با چم و خم کار آشنا باشید و مراحلش را درست و حسابی طی کنید، خیلی هم دور از دسترس نیست. هدف اصلی ما در این مقاله این است که هرچیزی که لازم است درباره این موضوع بدانید، از ریزه کاری های قانونی گرفته تا نکاتی که ممکن است شانس موافقت با درخواستتان را بالاتر ببرد، برایتان روشن کنیم. فرقی نمی کند عضو خانواده یک زندانی باشید که دلواپس عزیزتان هستید، یا یک وکیل حقوقی که می خواهید به بهترین شکل از موکلتان دفاع کنید، این مطلب می تواند یک راهنمای جامع و کاربردی برای شما باشد. بیایید قدم به قدم جلو برویم و ببینیم چطور می توانیم این حق را برای زندانیانمان محقق کنیم.

مفهوم و مبانی قانونی مرخصی زندانیان

قبل از اینکه وارد جزئیات شویم، بد نیست اول تکلیفمان را با مفهوم مرخصی زندانی روشن کنیم. مرخصی در زندان، برخلاف تصور بعضی ها، صرفاً یک لطف نیست؛ بلکه یک حق قانونی است که هدفش کمک به بازپروری زندانی و حفظ ارتباط او با جامعه و خانواده اش است. این حق در قوانین ما ریشه دارد و همین باعث می شود بتوانیم با استناد به آن، درخواست هایمان را پیگیری کنیم.

تفاوت مرخصی با آزادی مشروط و رأی باز

یادتان باشد که مرخصی زندانی با «آزادی مشروط» و «رأی باز» فرق دارد و نباید این ها را با هم اشتباه گرفت.

• مرخصی: این یعنی زندانی برای مدت مشخصی، مثلاً چند روز یا چند هفته، با شرایط خاص (مثل وثیقه) از زندان خارج می شود و بعد از پایان مرخصی باید برگردد.
• آزادی مشروط: این حالت زمانی پیش می آید که زندانی بخش قابل توجهی از محکومیتش را گذرانده، حسن رفتار از خودش نشان داده و دادگاه تشخیص می دهد که می تواند بقیه دوران حبس را خارج از زندان اما تحت نظارت سپری کند. اینجا دیگر زندانی برنمی گردد به زندان، مگر اینکه شرایط آزادی مشروط را نقض کند. (در ادامه مفصل تر در موردش صحبت می کنیم.)
• رأی باز (یا اشتغال به کار خارج از زندان): این یک نوع مرخصی نیست، بلکه شیوه ای برای اجرای حکم حبس است. در این حالت، زندانی روزها برای کار یا حرفه آموزی از زندان خارج می شود و شب ها به زندان برمی گردد. شرایط خاص خودش را دارد و معمولاً برای جرائم سبک تر و زندانیانی با حسن رفتار خیلی خوب در نظر گرفته می شود.

قوانین و مقررات اصلی مرخصی زندانی

مبانی قانونی شرایط مرخصی زندانیان را باید در چند جای مهم جست وجو کرد:

1. قانون مجازات اسلامی: مواد مختلفی از این قانون، مثل ماده ۵۸ که به آزادی مشروط اشاره می کند، یا مواد مربوط به تخفیف مجازات، می توانند به صورت غیرمستقیم روی شرایط مرخصی تاثیرگذار باشند. البته خود مرخصی زندانی بیشتر در آیین نامه ها و بخشنامه های اجرایی توضیح داده شده.
2. آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور: این آیین نامه، اصلی ترین مرجع برای تعیین انواع مرخصی، شرایط، مدت زمان، و مراحل اداری آن است. در این آیین نامه، جزئیات کاملی درباره اینکه چه کسی، تحت چه شرایطی، و برای چه مدت می تواند از مرخصی استفاده کند، آمده است.

نقش قاضی ناظر زندان و دادستان

حتماً اسم «قاضی ناظر زندان» و «دادستان» را زیاد شنیده اید. این دو مقام، نقش حیاتی در تصمیم گیری برای اعطای درخواست مرخصی از زندان دارند:

• قاضی ناظر زندان: وظیفه اصلی این قاضی، نظارت بر وضعیت زندانیان و حسن اجرای احکام در زندان است. تقریباً تمام درخواست های مرخصی باید به تأیید ایشان برسد و ایشان تصمیم نهایی را در مورد اعطای مرخصی می گیرد.
• دادستان: در برخی موارد، به خصوص برای جرائم سنگین تر یا وقتی پای تمدید مرخصی در میان باشد، موافقت دادستان هم ضروری است. دادستان نماینده جامعه و حافظ حقوق عمومی است و نقش مهمی در تأمین امنیت اجتماعی دارد.

پس اگر می خواهید لایحه درخواست مرخصی زندانی تنظیم کنید، باید بدانید که مخاطب اصلی تان (حداقل در بخش پایانی تصمیم گیری) این عزیزان هستند.

انواع مرخصی زندانی و شرایط خاص هر یک

حالا که با کلیات آشنا شدیم، بیایید سر وقت انواع مرخصی زندانی برویم. فکر نکنید مرخصی فقط یک مدل دارد؛ نه، هر کدام شرایط و دلایل خاص خودش را دارد. دانستن این انواع به شما کمک می کند تا دقیقا بدانید برای چه موقعیتی، چه نوع مرخصی و با چه مدارکی باید اقدام کنید. این تقسیم بندی به شما کمک می کند تا درخواستتان هدفمندتر و موثرتر باشد.

مرخصی عادی/ملاقات

این نوع مرخصی، رایج ترین و شناخته شده ترین نوع مرخصی است و معمولاً برای تقویت روحیه زندانی و حفظ ارتباطش با خانواده داده می شود.

شرایط عمومی مرخصی عادی:

• حسن رفتار: مهم ترین شرط، داشتن رفتار مناسب و عدم ارتکاب تخلف در زندان است. گزارش های مسئولین زندان در این زمینه خیلی تعیین کننده است.
• گذراندن بخشی از محکومیت: زندانی باید حداقل یک سوم یا در برخی موارد یک چهارم از دوران محکومیت خود را سپری کرده باشد. این موضوع بسته به نوع جرم و میزان محکومیت می تواند متغیر باشد.
• نداشتن شاکی خصوصی: در بعضی موارد، اگر شاکی خصوصی رضایت نداده باشد، ممکن است اعطای مرخصی دشوارتر شود، به خصوص در جرائم مالی که رد مال هنوز انجام نشده است.
• سوابق قبلی: اگر زندانی قبلاً از مرخصی استفاده کرده و به موقع بازگشته باشد، شانس بیشتری برای مرخصی های بعدی دارد.

مدت زمان و دلایل رایج:

معمولاً مدت زمان این مرخصی بین ۳ تا ۵ روز است، اما با موافقت مقام قضایی و با توجه به شرایط خاص، ممکن است تا ۷ یا ۱۰ روز هم تمدید شود. دلایل رایج برای نمونه درخواست مرخصی از زندان شامل این موارد می شود: دیدار با خانواده، رسیدگی به مشکلات جزئی مالی یا خانوادگی، حضور در مراسم خاص خانوادگی (البته نه در حد اضطراری).

مرخصی استعلاجی

اگر زندانی بیمار باشد و نیاز به درمان یا استراحت خارج از زندان داشته باشد، می تواند از مرخصی استعلاجی زندانی استفاده کند. این نوع مرخصی خیلی حساس است و به مدارک پزشکی دقیق نیاز دارد.

شرایط و مدارک مرخصی استعلاجی:

• تأیید پزشک معتمد زندان: اول از همه، پزشک زندان باید بیماری را تأیید کند و گزارش دقیقی از وضعیت سلامت زندانی ارائه دهد.
• کمیسیون پزشکی: در بسیاری از موارد، به خصوص برای بیماری های جدی، وضعیت زندانی در کمیسیون پزشکی زندان یا حتی کمیسیون پزشکی قانونی بررسی می شود تا نیاز به مرخصی خارج از زندان تأیید شود.
• گواهی پزشک معالج (در صورت لزوم): اگر زندانی قبلاً تحت درمان پزشکی بوده، ارائه گواهی از پزشک معالج خارج از زندان هم می تواند کمک کننده باشد.
• مدت زمان: مدت زمان مرخصی بسته به نوع بیماری و نظر پزشکان تعیین می شود. این مدت می تواند با ارائه مدارک جدید و موافقت قاضی تمدید شود.

مرخصی اضطراری

این نوع مرخصی برای اتفاقات ناگهانی و غیرقابل پیش بینی در نظر گرفته شده که حضور زندانی را ضروری می کند. مثل فوت نزدیکان یا بیماری حاد اعضای خانواده. سرعت رسیدگی به این درخواست ها معمولاً بیشتر است.

انواع و مدارک مرخصی اضطراری:

• فوت بستگان: اگر یکی از بستگان درجه یک یا دو (پدر، مادر، همسر، فرزند، خواهر، برادر) فوت کند، زندانی می تواند درخواست مرخصی اضطراری بدهد. مدارک لازم برای مرخصی زندانی در این مورد شامل گواهی فوت و مدارک اثبات نسبت می شود.
• بیماری حاد خانواده: در صورتی که یکی از بستگان درجه یک زندانی به بیماری حاد و خطرناک دچار شود و نیاز مبرم به حضور زندانی باشد، می توان درخواست مرخصی داد. مدارک پزشکی معتبر اینجا حرف اول را می زند.
• ازدواج فرزند: بله، حتی برای مراسم ازدواج فرزند هم می توان درخواست مرخصی ازدواج فرزند زندانی داد. البته این مورد باید با ارائه عقدنامه یا مدارک مرتبط با مراسم باشد.

در این موارد، معمولاً فوریت در بررسی درخواست اهمیت ویژه ای دارد.

مرخصی پایان حبس

این مرخصی برای زندانیانی است که به انتهای دوران محکومیت خود نزدیک می شوند و هدفش آماده سازی آن ها برای بازگشت به جامعه است.

شرایط مرخصی پایان حبس:

این مرخصی معمولاً برای زندانیانی در نظر گرفته می شود که مدت زمان بسیار کمی از محکومیتشان باقی مانده است (مثلاً یک تا دو ماه). ضوابط مرخصی زندانیان در این مورد بر پایه حسن رفتار و آمادگی روانی و اجتماعی زندانی برای بازگشت به زندگی عادی است. هدف این است که زندانی بتواند قبل از آزادی کامل، خودش را با محیط بیرون تطبیق دهد و مشکلات احتمالی را حل کند.

مرخصی کار و حرفه آموزی (رأی باز)

همان طور که گفتیم، این مورد دقیقاً یک مرخصی به معنای رایج نیست، اما چون شباهت هایی دارد، بد نیست اینجا هم به آن اشاره کنیم. در شرایط رأی باز، زندانی اجازه دارد روزها برای انجام کار یا حرفه آموزی از زندان خارج شود و شب ها به زندان برگردد.

شرایط رأی باز:

برای استفاده از این امکان، زندانی باید حسن رفتار خیلی خوب و طولانی مدت داشته باشد، محکومیتش به دلیل جرائم امنیتی یا خشن نباشد، و تضمین های لازم برای بازگشت به زندان را ارائه دهد. این یک فرصت عالی برای زندانیان است که هم درآمدی کسب کنند و هم مهارتی بیاموزند تا پس از آزادی، زندگی بهتری داشته باشند. اگر به این موضوع علاقه دارید، می توانید مقالات تخصصی تر درباره «رأی باز» و «اشتغال به کار زندانیان» را مطالعه کنید.

یادتان باشد که هر کدام از این مرخصی ها، دریچه ای رو به امید و بازگشت به زندگی عادی است. با شناخت دقیق هر کدام، می توانید بهترین گزینه را برای موقعیت خود یا عزیزتان انتخاب کنید و با یک لایحه درخواست مرخصی زندانی قوی، شانس موافقت را بالا ببرید.

فرایند کامل و گام به گام درخواست مرخصی

حالا که با انواع مرخصی آشنا شدید، وقت آن است که وارد مراحل عملی شویم. همان طور که می دانید، کاغذبازی ها و مراحل اداری همیشه وقت گیر و گاهی گیج کننده هستند. اما نگران نباشید، ما اینجا هستیم تا این مسیر را برایتان روشن کنیم و به شما بگوییم برای تنظیم و ارائه یک نمونه درخواست مرخصی از زندان باید چه کار کنید.

متقاضیان: چه کسانی می توانند درخواست دهند؟

شاید فکر کنید فقط خود زندانی می تواند درخواست مرخصی بدهد، اما همیشه این طور نیست. چند نفر می توانند اقدام به درخواست مرخصی کنند:

• خود زندانی: بله، طبیعی است که خودش هم می تواند درخواست بدهد.
• وکیل دادگستری: وکیل زندانی، با تخصص و دانش حقوقی که دارد، بهترین گزینه برای تنظیم و پیگیری لایحه درخواست مرخصی زندانی است.
• بستگان درجه یک: معمولاً همسر، پدر، مادر، یا فرزندان زندانی می توانند با ارائه مدارک لازم، این درخواست را پیگیری کنند. اینجاست که نقش حمایت خانواده پررنگ می شود.

مرجع ذی صلاح: به چه کسی باید درخواست را ارائه داد؟

یکی از سوالات مهم این است که نامه درخواست را باید به دست چه کسی برسانیم؟

• رئیس زندان: معمولاً اولین مرجعی که درخواست به او تقدیم می شود، رئیس زندان است. ایشان در جریان امور زندانی است و می تواند اولین تأییدیه ها را صادر کند.
• قاضی ناظر زندان: همان طور که قبلاً گفتیم، قاضی ناظر زندان نقش کلیدی دارد. پس از بررسی های اولیه در زندان، درخواست به ایشان ارجاع می شود.
• دادستان: در برخی موارد، به خصوص برای جرائم سنگین تر یا تمدید مرخصی، موافقت دادستان هم ضروری است.

مدارک مورد نیاز (لیست کامل و تفکیک شده)

آماده کردن مدارک کامل و بی نقص، نصف راه را رفته اید! پس به این لیست توجه ویژه داشته باشید:

• کپی شناسنامه و کارت ملی: هم از زندانی و هم از متقاضی (کسی که درخواست می دهد).
• کپی حکم محکومیت: یا همان دادنامه قطعی که نشان می دهد زندانی به چه جرمی و برای چه مدتی محکوم شده است.
• گواهی حسن رفتار از زندان: این گواهی را باید از خود مسئولین زندان بگیرید و تأییدکننده رفتار خوب و عدم تخلف زندانی در طول حبس است.
• مدارک اثبات دلایل مرخصی: این بخش بسته به نوع مرخصی متفاوت است:
  • برای مرخصی استعلاجی: گواهی پزشکی معتبر، گزارش وضعیت سلامت زندانی، و در صورت لزوم، رأی کمیسیون پزشکی.
  • برای مرخصی اضطراری (فوت): گواهی فوت و مدارک اثبات نسبت (مثلاً کپی شناسنامه یا سند ازدواج).
  • برای مرخصی اضطراری (ازدواج فرزند): کپی عقدنامه یا مدارک مرتبط با مراسم ازدواج.
• تعهدنامه و وثیقه/کفالت: این قسمت خیلی مهم است. برای اطمینان از بازگشت زندانی، معمولاً ضمانت هایی از او یا خانواده اش گرفته می شود:
  • وثیقه: می تواند ملک، وجه نقد، یا اوراق بهادار باشد. مبلغ وثیقه بستگی به نوع جرم، مدت محکومیت و تشخیص مقام قضایی دارد.
  • کفالت: یعنی یک شخص معتبر (کفیل) متعهد می شود که زندانی به موقع برمی گردد. کفیل باید خودش اموال یا حقوق کافی برای پوشش مبلغ کفالت را داشته باشد.

مراحل اداری: از تهیه لایحه تا صدور مجوز

حالا که مدارک را آماده کردید، نوبت به طی کردن مراحل اداری می رسد:

1. تهیه لایحه درخواست مرخصی: این مهم ترین قدم است. متن درخواست مرخصی زندانی شما باید کاملاً مشخصات زندانی، دلایل درخواست، و مستندات پیوست را به طور واضح توضیح دهد. یک لایحه خوب، شانستان را برای موافقت خیلی بالا می برد. (در بخش بعدی نمونه هایی را ارائه می دهیم).
2. ارائه به مرجع مربوطه: لایحه و مدارک را به رئیس زندان یا دادیار ناظر زندان تقدیم کنید.
3. فرآیند بررسی و استعلامات: درخواست شما بررسی می شود. ممکن است از زندان درباره حسن رفتار زندانی استعلام بگیرند یا در مورد وثیقه، کارشناسی انجام شود.
4. صدور مجوز و تعیین شرایط: در صورت موافقت، مجوز مرخصی با تعیین مدت زمان و شرایط خاص (مثلاً محل اقامت در طول مرخصی) صادر می شود.
5. نکات مهم در پیگیری درخواست:
   • صبور باشید. این فرآیند ممکن است کمی طول بکشد.
   • با احترام و پیگیری مداوم، اما نه آزاردهنده، درخواستتان را دنبال کنید.
   • اگر سوالی داشتید، از مسئولین زندان یا وکیلتان بپرسید.

یادتان باشد که رعایت تمام این مراحل و آماده سازی دقیق مدارک لازم برای مرخصی زندانی، کلید موفقیت شماست.

نمونه لایحه درخواست مرخصی زندانی

خب، به بخش مهمی رسیدیم. داشتن یک نمونه نامه درخواست مرخصی زندانی قوی و استاندارد، خیلی می تواند به شما کمک کند. ما اینجا چند نمونه لایحه را برای انواع مختلف مرخصی آماده کرده ایم. این ها فقط الگو هستند و شما باید آن ها را با اطلاعات و شرایط خاص خودتان تکمیل کنید. البته، توصیه می کنیم حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کنید تا لایحه شما به بهترین شکل ممکن تنظیم شود.

نمونه ۱: لایحه درخواست مرخصی عادی/ملاقات

این نمونه برای زمانی است که می خواهید برای دیدار با خانواده یا حل مشکلات روزمره، درخواست مرخصی بدهید.

بسمه تعالی
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهر]
یا
ریاست محترم زندان [نام زندان]

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی درخواست کننده]، فرزند [نام پدر درخواست کننده]، به شماره ملی [شماره ملی درخواست کننده]، به نشانی [نشانی کامل درخواست کننده]، به عنوان [نسبت با زندانی، مثلاً: همسر، پدر، مادر، وکیل] زندانی محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی زندانی]، فرزند [نام پدر زندانی]، به شماره پرونده [شماره پرونده زندانی]، که هم اکنون در [نام زندان]، بند [شماره بند]، اتاق [شماره اتاق]، در حال سپری کردن دوران محکومیت خود به مدت [مدت محکومیت] می باشند، با تقدیم این لایحه، دلایل و مستندات خود را جهت تقاضای مرخصی عادی/ملاقات برای ایشان به شرح ذیل معروض می دارم:

مشخصات زندانی:
*   نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی زندانی]
*   شماره پرونده: [شماره پرونده زندانی]
*   شماره شناسنامه/کارت ملی: [شماره ملی زندانی]
*   مدت محکومیت: [مدت محکومیت]
*   مدت زمان سپری شده از محکومیت: [مدت سپری شده]
*   اتهام/عنوان جرم: [عنوان اتهام]

دلایل درخواست مرخصی:
با عنایت به اینکه زندانی فوق الذکر تاکنون [مدت سپری شده] از دوران محکومیت خود را با حسن رفتار و رعایت تمامی قوانین و مقررات زندان سپری نموده و همواره در فعالیت های اصلاحی و تربیتی زندان شرکت فعال داشته است، که این امر مؤید بازپروری و آمادگی ایشان برای استفاده مسئولانه از مرخصی می باشد. همچنین، ایشان نیاز مبرم به [مثلاً: دیدار با خانواده پس از مدت طولانی / پیگیری امور شخصی و خانوادگی که جز با حضور ایشان میسر نیست / دیدار فرزندان خردسال خود جهت تقویت روحیه] دارند. این دیدارها و پیگیری ها برای حفظ روحیه زندانی و جلوگیری از قطع ارتباط با جامعه و خانواده، ضروری به نظر می رسد.

مستندات پیوست:
1.  کپی شناسنامه و کارت ملی زندانی و درخواست کننده.
2.  کپی حکم محکومیت (دادنامه).
3.  گواهی حسن رفتار صادره از سوی مسئولین زندان (در صورت امکان).
4.  [مدارک اثبات نسبت با زندانی، در صورتی که درخواست کننده وکیل یا بستگان باشد].

درخواست:
لذا، با توجه به مراتب فوق، حسن رفتار زندانی در طول حبس، و نیاز ایشان به [تکرار دلیل درخواست، مثلاً: دیدار با خانواده و پیگیری امور شخصی]، از محضر محترم جنابعالی استدعا دارم دستور مقتضی جهت اعطای مرخصی عادی/ملاقات به مدت [مدت زمان درخواستی، مثلاً: ۵ روز] به زندانی محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی زندانی]، با اخذ ضمانت قانونی (وثیقه/کفالت) که توسط اینجانب/خانواده ایشان تأمین خواهد شد، صادر فرمایید.
پیشاپیش از بذل توجه و دستور مساعد جنابعالی کمال تشکر و امتنان را دارم.

با تجدید احترام،
[نام و نام خانوادگی درخواست کننده]
[شماره تماس درخواست کننده]
[تاریخ]

نمونه ۲: لایحه درخواست مرخصی استعلاجی

این لایحه برای زندانیانی است که نیاز به درمان پزشکی خارج از زندان دارند.

بسمه تعالی
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهر]
یا
ریاست محترم زندان [نام زندان]

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی درخواست کننده]، فرزند [نام پدر درخواست کننده]، به شماره ملی [شماره ملی درخواست کننده]، به نشانی [نشانی کامل درخواست کننده]، به عنوان [نسبت با زندانی، مثلاً: همسر، پدر، مادر، وکیل] زندانی محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی زندانی]، فرزند [نام پدر زندانی]، به شماره پرونده [شماره پرونده زندانی]، که هم اکنون در [نام زندان]، در حال سپری کردن دوران محکومیت خود می باشند، با تقدیم این لایحه، دلایل و مستندات خود را جهت تقاضای مرخصی استعلاجی برای ایشان به شرح ذیل معروض می دارم:

مشخصات زندانی:
*   نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی زندانی]
*   شماره پرونده: [شماره پرونده زندانی]
*   شماره شناسنامه/کارت ملی: [شماره ملی زندانی]
*   مدت محکومیت: [مدت محکومیت]
*   مدت زمان سپری شده از محکومیت: [مدت سپری شده]
*   اتهام/عنوان جرم: [عنوان اتهام]

دلایل درخواست مرخصی استعلاجی:
زندانی محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی زندانی] از بیماری [نام بیماری] رنج می برند. طبق گزارش ها و گواهی های پزشکی پیوست، وضعیت ایشان به گونه ای است که نیاز مبرم به [توضیح نوع درمان، مثلاً: مراجعه به پزشک متخصص خارج از زندان / انجام آزمایش های تخصصی / عمل جراحی / استراحت و مراقبت ویژه در محیط خارج از زندان] دارند. امکانات درمانی موجود در زندان برای [نام بیماری] کافی نبوده و ادامه حبس در شرایط فعلی می تواند سلامت و جان ایشان را به خطر بیندازد. (در صورت لزوم ذکر شود: پزشک معتمد زندان نیز این موضوع را تأیید کرده است.)

مستندات پیوست:
1.  کپی شناسنامه و کارت ملی زندانی و درخواست کننده.
2.  کپی حکم محکومیت (دادنامه).
3.  گواهی پزشکی معتبر از پزشک معالج و یا پزشک معتمد زندان (با ذکر نوع بیماری، ضرورت درمان خارج از زندان و مدت زمان تقریبی مورد نیاز برای بهبودی).
4.  گزارش کمیسیون پزشکی (در صورت وجود و تأیید).
5.  [مدارک اثبات نسبت با زندانی، در صورتی که درخواست کننده وکیل یا بستگان باشد].

درخواست:
با عنایت به وضعیت وخیم سلامت زندانی محترم و با استناد به اصول حقوق بشری و قوانین مربوط به مرخصی استعلاجی زندانیان، از محضر محترم جنابعالی استدعا دارم دستور مقتضی جهت اعطای مرخصی استعلاجی به مدت [مدت زمان درخواستی، مثلاً: ۱۵ روز یا یک ماه] به زندانی فوق الذکر، با اخذ وثیقه/کفالت مناسب، صادر فرمایید. این اقدام در راستای حفظ سلامت و جان یک انسان و تحقق عدالت می باشد.

پیشاپیش از بذل توجه و دستور مساعد جنابعالی کمال تشکر و امتنان را دارم.

با تجدید احترام،
[نام و نام خانوادگی درخواست کننده]
[شماره تماس درخواست کننده]
[تاریخ]

نمونه ۳: لایحه درخواست مرخصی اضطراری (فوت بستگان یا ازدواج فرزند)

این لایحه برای شرایطی است که یک اتفاق ناگهانی و ضروری پیش آمده است.

بسمه تعالی
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهر]
یا
ریاست محترم زندان [نام زندان]

با سلام و احترام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات،

اینجانب [نام و نام خانوادگی درخواست کننده]، فرزند [نام پدر درخواست کننده]، به شماره ملی [شماره ملی درخواست کننده]، به نشانی [نشانی کامل درخواست کننده]، به عنوان [نسبت با زندانی، مثلاً: همسر، پدر، مادر، وکیل] زندانی محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی زندانی]، فرزند [نام پدر زندانی]، به شماره پرونده [شماره پرونده زندانی]، که هم اکنون در [نام زندان]، در حال سپری کردن دوران محکومیت خود می باشند، با تقدیم این لایحه، دلایل و مستندات خود را جهت تقاضای مرخصی اضطراری برای ایشان به شرح ذیل معروض می دارم:

مشخصات زندانی:
*   نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی زندانی]
*   شماره پرونده: [شماره پرونده زندانی]
*   شماره شناسنامه/کارت ملی: [شماره ملی زندانی]
*   مدت محکومیت: [مدت محکومیت]
*   مدت زمان سپری شده از محکومیت: [مدت سپری شده]
*   اتهام/عنوان جرم: [عنوان اتهام]

دلایل درخواست مرخصی اضطراری:
با نهایت تأسف و تأثر، به اطلاع می رساند که [نام و نام خانوادگی متوفی یا فرد نیازمند]، [نسبت متوفی یا فرد نیازمند با زندانی، مثلاً: پدر/مادر/همسر/فرزند/برادر/خواهر] زندانی محترم، در تاریخ [تاریخ فوت/حادثه] دار فانی را وداع گفته اند (یا به دلیل [شرح بیماری حاد] در وضعیت وخیم به سر می برند و نیاز مبرم به حضور زندانی دارند / مراسم عقد/عروسی فرزند ایشان در تاریخ [تاریخ مراسم] برگزار می شود). این اتفاق ناگوار/این رخداد مهم، نیاز فوری به حضور زندانی در کنار خانواده جهت [مثلاً: شرکت در مراسم ترحیم و تدفین و دلجویی از خانواده داغدار / رسیدگی به امور مربوط به بیماری حاد / حضور در مهم ترین رویداد زندگی فرزندشان] را ایجاب می نماید. عدم حضور ایشان در این شرایط دشوار/مهم، می تواند آثار روحی و روانی عمیقی بر زندانی و خانواده ایشان بگذارد.

مستندات پیوست:
1.  کپی شناسنامه و کارت ملی زندانی و درخواست کننده.
2.  کپی حکم محکومیت (دادنامه).
3.  گواهی فوت [نام متوفی] (در صورت فوت).
4.  مدارک پزشکی معتبر و اورژانسی [نام فرد بیمار] (در صورت بیماری حاد).
5.  کپی عقدنامه یا کارت دعوت مراسم ازدواج [نام فرزند] (در صورت ازدواج فرزند).
6.  مدارک اثبات نسبت زندانی با [نام متوفی/بیمار/فرزند].
7.  [مدارک اثبات نسبت با زندانی، در صورتی که درخواست کننده وکیل یا بستگان باشد].

درخواست:
لذا، با عنایت به وضعیت اضطراری پیش آمده و ضرورت حضور فوری زندانی در کنار خانواده، از محضر محترم جنابعالی استدعا دارم دستور مقتضی جهت اعطای مرخصی اضطراری به مدت [مدت زمان درخواستی، مثلاً: ۳ یا ۵ روز] به زندانی محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی زندانی]، با اخذ وثیقه/کفالت مناسب و قید فوریت در رسیدگی، صادر فرمایید.

پیشاپیش از بذل توجه و دستور مساعد جنابعالی کمال تشکر و امتنان را دارم.

با تجدید احترام،
[نام و نام خانوادگی درخواست کننده]
[شماره تماس درخواست کننده]
[تاریخ]

نمونه ۴: لایحه درخواست تمدید مرخصی زندانی

گاهی اوقات، شرایط پیش بینی نشده باعث می شود زندانی نتواند در موعد مقرر به زندان برگردد. در این مواقع، باید درخواست تمدید مرخصی داد.

بسمه تعالی
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهر]
یا
ریاست محترم زندان [نام زندان]

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی درخواست کننده]، فرزند [نام پدر درخواست کننده]، به شماره ملی [شماره ملی درخواست کننده]، به نشانی [نشانی کامل درخواست کننده]، به عنوان [نسبت با زندانی، مثلاً: همسر، پدر، مادر، وکیل] زندانی محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی زندانی]، فرزند [نام پدر زندانی]، به شماره پرونده [شماره پرونده زندانی]، که در حال حاضر با موافقت مقام قضایی محترم از تاریخ [تاریخ شروع مرخصی قبلی] تا تاریخ [تاریخ پایان مرخصی قبلی] در مرخصی به سر می برند، با تقدیم این لایحه، دلایل و مستندات خود را جهت تقاضای تمدید مرخصی برای ایشان به شرح ذیل معروض می دارم:

مشخصات زندانی:
*   نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی زندانی]
*   شماره پرونده: [شماره پرونده زندانی]
*   شماره شناسنامه/کارت ملی: [شماره ملی زندانی]
*   تاریخ شروع مرخصی فعلی: [تاریخ شروع مرخصی قبلی]
*   تاریخ پایان مرخصی فعلی: [تاریخ پایان مرخصی قبلی]

دلایل درخواست تمدید مرخصی:
با احترام به قوانین و تعهدات مربوط به مرخصی، متأسفانه شرایط [قبلی که مرخصی به خاطر آن داده شده بود، مثلاً: بیماری بستگان / درمان خود زندانی / مشکلات خانوادگی] همچنان ادامه دارد و یا [یک مشکل جدید و موجه پیش آمده است، مثلاً: بیماری تشدید شده و نیاز به ادامه بستری دارد / امور اداری و مالی خانواده هنوز به سرانجام نرسیده است].
به طور خاص، [شرح دقیق دلیل تمدید، مثلاً: پزشک معالج آقای/خانم [نام زندانی]، به دلیل پیچیدگی روند درمانی، ادامه بستری ایشان را تا تاریخ [تاریخ جدید] ضروری دانسته است. / مراسم ترحیم متوفی هنوز به پایان نرسیده و حضور زندانی برای [شرح لزوم حضور] الزامی است. / به دلیل [نام مشکل خانوادگی جدید]، حضور ایشان برای حل و فصل مسائل تا تاریخ [تاریخ جدید] بسیار حیاتی است].
با توجه به حسن رفتار و سوابق خوب زندانی در طول مرخصی فعلی و عدم تخلف از شرایط تعیین شده، تقاضا داریم با تمدید مرخصی ایشان موافقت فرمایید.

مستندات پیوست:
1.  کپی کارت ملی زندانی.
2.  کپی برگه مرخصی قبلی.
3.  گواهی پزشکی معتبر و به روز (در صورت ادامه درمان).
4.  مدارک مربوط به مشکلات خانوادگی (در صورت لزوم).
5.  نامه تأیید شورای محل یا معتمدین (در صورت نیاز و امکان).
6.  [مدارک اثبات نسبت با زندانی، در صورتی که درخواست کننده وکیل یا بستگان باشد].

درخواست:
با عنایت به دلایل موجه و مستندات ارائه شده، از محضر محترم جنابعالی استدعا دارم دستور مقتضی جهت تمدید مرخصی زندانی محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی زندانی] به مدت [مدت زمان درخواستی، مثلاً: ۱۰ روز یا یک ماه] دیگر، از تاریخ [تاریخ جدید شروع تمدید]، با حفظ ضمانت قانونی قبلی و یا اخذ وثیقه/کفالت جدید در صورت لزوم، صادر فرمایید.

پیشاپیش از بذل توجه و دستور مساعد جنابعالی کمال تشکر و امتنان را دارم.

با تجدید احترام،
[نام و نام خانوادگی درخواست کننده]
[شماره تماس درخواست کننده]
[تاریخ]

تعهدات و مسئولیت های زندانی در طول مدت مرخصی

گرفتن مرخصی یک فرصت عالی است، اما با مسئولیت هایی هم همراه است. زندانی که مرخصی می گیرد، یک سری تعهدات دارد که حتماً باید به آن ها پایبند باشد. فراموش کردن یا بی توجهی به این تعهدات می تواند عواقب جدی داشته باشد، از جمله از دست دادن مرخصی های بعدی و حتی مشکلات حقوقی بیشتر. پس بیایید ببینیم زندانی در طول مرخصی چه کارهایی باید انجام بدهد و از چه کارهایی باید دوری کند.

بازگشت به موقع و گزارش به زندان

مهم ترین و اولین تعهد، بازگشت به موقع به زندان در پایان مدت مرخصی است. این تاریخ و ساعت دقیق، هنگام اعطای مرخصی به زندانی ابلاغ می شود و تأخیر، حتی چند ساعت، می تواند تبعات بدی داشته باشد.

• ساعت و تاریخ دقیق: زندانی باید دقیقاً در زمان و تاریخ مشخص شده، خودش را به زندان معرفی کند.
• گزارش به مسئولین: پس از ورود به زندان، باید به بخش مربوطه مراجعه و گزارش بازگشت خود را ثبت کند.

رعایت مقررات تعیین شده

در بعضی مرخصی ها، ممکن است مقامات قضایی یا مسئولین زندان، شرایط خاصی را برای زندانی تعیین کنند. مثلاً:

• عدم حضور در اماکن خاص: ممکن است به زندانی گفته شود که در طول مرخصی وارد مناطق خاصی (مثلاً شهرهای مشخص، یا محل های خاصی که مرتبط با جرم او بوده) نشود.
• محدودیت تردد: گاهی اوقات تردد در ساعات خاص شبانه روز ممنوع می شود.
• ملاقات با افراد خاص: ممکن است ملاقات با برخی افراد برای زندانی در طول مرخصی ممنوع باشد.

این شرایط باید به طور کامل رعایت شوند. هرگونه بی توجهی به آن ها، به منزله نقض تعهدات مرخصی است.

عواقب عدم رعایت تعهدات

اگر زندانی به هر دلیلی (مگر با دلایل موجه و تأییدشده قبلی) تعهداتش را رعایت نکند، با عواقب جدی روبه رو می شود:

• ابطال مرخصی: فوراً مرخصی او باطل می شود و ممکن است با مأمورین به زندان برگردانده شود.
• افزایش مجازات یا محرومیت از امتیازات: عدم بازگشت به موقع یا نقض شرایط مرخصی، می تواند باعث افزایش مدت زمان محکومیت (مثلاً در مورد آزادی مشروط) یا محرومیت از سایر امتیازات و تسهیلات زندان در آینده شود.
• ضبط وثیقه/کفالت: اگر وثیقه یا کفالت ارائه شده باشد، در صورت عدم بازگشت یا نقض تعهدات، وثیقه ضبط یا از کفیل مطالبه می شود.
• تشکیل پرونده جدید: در برخی موارد، عدم بازگشت به موقع می تواند به عنوان یک جرم جدید تلقی شده و پرونده قضایی جدیدی برای زندانی تشکیل شود.

به همین دلیل، هم زندانی و هم خانواده اش باید اهمیت این تعهدات را درک کنند و نهایت تلاش خود را برای رعایت آن ها به کار بگیرند. مرخصی، یک فرصت ارزشمند است که نباید به سادگی آن را از دست داد.

نظام آزادی مشروط: فرصتی برای شروع دوباره

همان طور که قبلاً اشاره کردیم، آزادی مشروط با مرخصی زندانی فرق دارد، اما چون هر دو به نوعی به خروج زندانی از زندان مربوط می شوند و در بریف محتوایی هم به آن اشاره شده، بد نیست کمی هم درباره «آزادی مشروط» حرف بزنیم. این نظام، یک فرصت فوق العاده برای زندانیانی است که در طول مدت حبس، نشان داده اند واقعاً پشیمان شده اند و می خواهند به جامعه برگردند و زندگی سالمی را شروع کنند.

تعریف و شرایط آزادی مشروط

آزادی مشروط یعنی زندانی، بعد از گذراندن بخشی از محکومیتش و اثبات حسن رفتارش، می تواند بقیه دوران حبس را در خارج از زندان، اما با رعایت یک سری شرایط و تحت نظارت، سپری کند. اینجا دیگر نیازی به بازگشت به زندان نیست، مگر اینکه زندانی شرایط آزادی مشروط را نقض کند.

مهم ترین شرایط آزادی مشروط، طبق ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی، شامل موارد زیر است:

1. گذراندن بخشی از محکومیت:
   • برای محکومان به حبس بیش از ۱۰ سال: باید حداقل نصف مدت محکومیت خود را در زندان سپری کرده باشند.
   • برای محکومان به حبس ۱۰ سال و کمتر: باید حداقل یک سوم مدت مجازات حبس را در زندان تحمل کرده باشند.
2. حسن اخلاق و رفتار: زندانی باید در تمام مدت اجرای مجازات، حسن اخلاق و رفتار از خود نشان داده باشد. این موضوع توسط رئیس زندان تأیید و به قاضی اجرای احکام گزارش می شود.
3. عدم ارتکاب مجدد جرم: حالات و رفتار زندانی باید نشان دهنده این باشد که پس از آزادی، دیگر مرتکب جرمی نخواهد شد. این ارزیابی توسط دادگاه و با کمک گزارش های زندان انجام می شود.
4. پرداخت ضرر و زیان (در صورت توان): اگر محکوم به پرداخت ضرر و زیان شاکی خصوصی شده باشد، باید تا جایی که در توان دارد، این ضرر و زیان را بپردازد یا ترتیبی برای پرداخت آن بدهد.
5. عدم استفاده قبلی از آزادی مشروط: زندانی قبلاً نباید از تسهیلات آزادی مشروط استفاده کرده باشد.

قاضی اجرای احکام وظیفه دارد این شرایط را بررسی کرده و در صورت احراز، پیشنهاد آزادی مشروط را به دادگاه صادرکننده حکم ارائه دهد.

مدت و آثار آزادی مشروط

مدت آزادی مشروط برابر با باقی مانده مدت مجازات است، اما دادگاه می تواند این مدت را تغییر دهد. این مدت نمی تواند کمتر از یک سال و بیشتر از پنج سال باشد، مگر اینکه باقی مانده حبس کمتر از یک سال باشد.

تعهدات در دوران آزادی مشروط:

زندانی در مدت آزادی مشروط ملزم به رعایت دستورهایی است که دادگاه تعیین می کند؛ این دستورها می تواند شامل:

• عدم تردد در اماکن خاص.
• ممنوعیت ارتباط با افراد خاص.
• اشتغال به کار یا حرفه آموزی.
• حضور در جلسات مشاوره یا دوره های آموزشی.

اگر زندانی در طول آزادی مشروط، بدون عذر موجه، از این دستورها تبعیت نکند، برای بار اول به مدت آزادی مشروطش یک تا دو سال اضافه می شود. در صورت تکرار یا ارتکاب یک جرم عمدی، علاوه بر مجازات جرم جدید، باقی مانده مدت محکومیت قبلی نیز به اجرا درمی آید.

آزادی مشروط، فرصت دومی است که قانون به زندانیان می دهد تا با اثبات تغییر و بازپروری، دوباره به آغوش جامعه برگردند و یک زندگی جدید و سالم را شروع کنند. این یک پیام امیدبخش است برای همه کسانی که در زندان هستند و خانواده هایشان.

با توجه به اینکه آزادی مشروط فرآیند پیچیده تری دارد و ممکن است با مسائل حقوقی زیادی گره بخورد، کمک گرفتن از یک وکیل متخصص در این زمینه کاملاً منطقی و ضروری است.

نتیجه گیری و توصیه حقوقی

خب، به انتهای مسیر رسیدیم. امیدواریم با اطلاعاتی که در این مقاله به شما دادیم، راه و چاه لایحه درخواست مرخصی زندانی برایتان روشن شده باشد. همان طور که دیدید، مرخصی گرفتن برای زندانی، یک حق قانونی و انسانی است که هم به روحیه خود زندانی کمک می کند و هم پیوندهای خانوادگی اش را حفظ می کند. انواع مختلفی از مرخصی وجود دارد، از مرخصی عادی و استعلاجی گرفته تا اضطراری و پایان حبس، که هر کدام شرایط و مدارک خاص خودشان را دارند.

مسیر درخواست مرخصی شاید در نگاه اول پر از مراحل اداری و قانونی به نظر بیاید، اما با شناخت دقیق این مراحل، آماده سازی مدارک لازم، و تنظیم یک متن درخواست مرخصی زندانی جامع و محکم، شانس موافقت با درخواست شما خیلی بیشتر می شود. یادتان باشد که رعایت تعهدات در طول مرخصی، برای خود زندانی از نان شب واجب تر است، چون بی توجهی به آن می تواند عواقب جبران ناپذیری داشته باشد.

توصیه مهم: مشورت با وکیل متخصص

اگرچه ما تمام تلاشمان را کردیم تا یک راهنمای کامل و کاربردی برای شما ارائه دهیم، اما فراموش نکنید که هر پرونده ای شرایط خاص خودش را دارد. جزئیات قانونی ممکن است پیچیده باشد و تغییر کند. اینجاست که پای یک وکیل متخصص به میان می آید. یک وکیل کاربلد با دانش عمیق حقوقی و تجربه فراوان:

• می تواند پرونده شما را به دقت بررسی کند و بهترین نوع مرخصی را برایتان پیشنهاد دهد.
• در تنظیم لایحه درخواست مرخصی زندانی یا حتی تمدید مرخصی زندانی، کمک بزرگی به شما خواهد کرد تا متن شما کامل و بی نقص باشد.
• در جمع آوری مدارک لازم برای مرخصی زندانی شما را راهنمایی می کند و از اتلاف وقت و انرژی جلوگیری می کند.
• در مراحل پیگیری درخواست در مراجع قضایی و زندان، به نمایندگی از شما اقدام می کند و جلوی اشتباهات احتمالی را می گیرد.

خلاصه اینکه، برای اینکه این مسیر را با اطمینان خاطر بیشتری طی کنید و بهترین نتیجه را بگیرید، استفاده از مشاوره و کمک یک وکیل متخصص می تواند سرمایه گذاری هوشمندانه ای باشد.

امیدواریم این راهنما برایتان مفید بوده باشد و بتوانید با کمک آن، قدمی مثبت برای عزیزانتان بردارید.