نمونه رای مطالبه نفقه از جد پدری

مطالبه نفقه فرزند از جد پدری وقتی پدر توانایی مالی نداره یا فوت کرده، طبق قانون ممکنه. اما مسئله مهم اینه که عدم قدرت به انفاق پدر چی تعریف میشه و چطوری باید ثابت بشه. این رای ها و شرایطش رو اینجا کامل توضیح میدیم تا دیگه ابهامی براتون نمونه و با چشم باز مسیر قانونی رو پیش بگیرید.

زندگی پستی بلندی های زیادی داره، گاهی وقتا شرایطی پیش میاد که پدر خانواده، که ستون اصلی تأمین نیازهای فرزندانش هست، به هر دلیلی نتونه به وظیفه اش عمل کنه. اینجاست که مادر یا قیم بچه، نگران آینده و رفاه بچه ها میشن و دنبال راه چاره میگردن. یکی از این راه ها، مطالبه نفقه از پدربزرگ بچه ها، یعنی جد پدری هست. شاید فکر کنید وقتی پدر هست، دیگه پدربزرگ مسئولیتی نداره، اما همیشه هم اینطوری نیست. قانون ما برای اینجور موقعیت ها هم پیش بینی هایی کرده. ولی خب، مثل هر مسئله حقوقی دیگه ای، اینجا هم ریزه کاری ها و ظرافت هایی وجود داره که اگه ندونیم، ممکنه مسیر اشتباهی بریم و به نتیجه دلخواهمون نرسیم.

هدف ما توی این مقاله، اینه که به زبون ساده و خودمونیش، همه ابعاد این موضوع رو براتون روشن کنیم. از اینکه اصلاً نفقه چیه و کی باید پرداختش کنه، تا شرایط خاصی که میشه از پدربزرگ نفقه گرفت. قراره یه پرونده واقعی رو با هم بررسی کنیم و ببینیم دادگاه بدوی و تجدیدنظر چطور بهش رسیدگی کردن و چه نتیجه ای گرفتن، تا قشنگ بفهمید پیچیدگی کار کجاست. بعد هم قدم به قدم بهتون میگیم که اگه خواستید همچین دعوایی رو مطرح کنید، باید از کجا شروع کنید و چه مدارکی نیاز دارید. پس اگه این موضوع دغدغه شماست، حتماً تا آخر با ما همراه باشید.

اصلاً نفقه فرزند یعنی چی و کی باید پرداختش کنه؟ (سلسله مراتب قانونی نفقه)

خب، اول از همه بیایید ببینیم اصلاً این نفقه که اینقدر ازش حرف میزنیم، یعنی چی. نفقه فرزند، در واقع همون هزینه هایی هست که برای زندگی معمولی و آبرومندانه یه بچه لازم و ضروریه. این هزینه ها شامل خوراک، پوشاک، مسکن، هزینه های تحصیل، درمان و هر چیز دیگه ای میشه که بچه ها برای داشتن یه زندگی طبیعی و متناسب با شأن خانوادگیشون بهش احتیاج دارن. این نفقه فقط تا وقتی که بچه به سن قانونی برسه و بتونه خودش کار کنه و خرج خودشو بده نیست، بلکه اگه حتی بعد از سن قانونی هم به دلایلی مثل بیماری، معلولیت، یا مشغول به تحصیل بودن، نتونه خودش اموراتش رو بگذرونه، نفقه بهش تعلق می گیره.

حالا این سؤال پیش میاد که کی مسئول پرداخت این نفقه هست؟ قانون مدنی ما، که مادر همه قوانین مربوط به خانواده است، توی ماده ۱۱۹۹ خودش به این سؤال جواب داده و یه سلسله مراتب مشخص رو تعیین کرده. طبق این ماده، داستان از این قراره:

1. در وهله اول، پدر: اولین و اصلی ترین کسی که وظیفه داره نفقه فرزندش رو بده، خود پدره. یعنی تا وقتی پدر در قید حیات و توانایی مالی داره، اصلاً نوبت به کس دیگه ای نمیرسه.
2. بعد از پدر، اجداد پدری: اگه پدر فوت کرده باشه، یا اینکه زنده است اما به دلایلی که جلوتر مفصل تر در موردشون حرف میزنیم، نتونه یا قادر نباشه نفقه بده، نوبت میرسه به اجداد پدری. یعنی پدربزرگ ها. اینجا قانون به ترتیب اقرب فالاقرب یعنی نزدیکترین فرد رو مسئول میدونه. مثلاً اگه پدرِ پدر (پدربزرگ) هست، مسئولیت با ایشونه. اگه پدربزرگ نباشه، نوبت به پدرِ پدربزرگ (جد اعلی پدری) میرسه و همینطور الی آخر.
3. بعد از اجداد پدری، مادر: اگه نه پدر بود و نه اجداد پدری توانایی پرداخت نفقه رو داشتن، یا کلاً نبودن، نوبت به مادر میرسه. بله، مادر هم در شرایط خاصی ممکنه مسئول پرداخت نفقه فرزندش باشه.
4. بعد از مادر، اجداد و جدات مادری و جدات پدری: اگه مادر هم نبود یا توانایی پرداخت نداشت، این مسئولیت به ترتیب به اجداد و جدات مادری (پدربزرگ و مادربزرگ مادری) و جدات پدری (مادربزرگ پدری) میرسه. و اگه چند نفر در یک درجه اقربیت (نزدیکی) باشن، نفقه رو باید به نسبت مساوی پرداخت کنن.

پس همونطور که میبینید، مطالبه نفقه از جد پدری، یه مرحله بین پدر و مادر قرار میگیره. یعنی فقط در صورتی میشه سراغ پدربزرگ رفت که پدر خودش نتونه نفقه بده. حالا این نتونه نفقه بده خودش یه بحث مفصله که خیلی جاها باعث سردرگمی میشه و دادگاه ها هم گاهی نظرات متفاوتی در موردش دارن.

عدم قدرت به انفاق پدر: قصه پرغصه یا بهونه؟

اینجا دقیقاً همونجاییه که پای وکیل و پیچیدگی های حقوقی به وسط میاد! قانون میگه اگه پدر عدم قدرت به انفاق داشته باشه، مسئولیت نفقه میره سراغ پدربزرگ. اما عدم قدرت به انفاق یعنی چی؟ خیلی ها فکر میکنن اگه پدر زندان باشه یا مثلاً بیکار باشه، یعنی قدرت نداره و تموم. در صورتی که اصلاً اینطور نیست و همین برداشت اشتباه، میتونه پرونده رو به بیراهه ببره.

بیایید یه فرق اساسی رو همینجا روشن کنیم:

• عدم حضور (مثل زندانی بودن): تصور کنید پدری به هر دلیلی، مثلاً به خاطر یه جرمی، زندانی میشه. خب، معلومه که توی زندان نمیتونه کار کنه و درآمد مستقیم داشته باشه. اما آیا این به معنی عدم قدرت به انفاق هست؟ لزوماً نه! ممکنه پدر زندانی، قبل از زندان اموالی داشته که الان هم داره. ممکنه خانواده خودش (پدر و مادرش) ازش حمایت مالی کنن. ممکنه توی زندان کارهایی با درآمد کم انجام بده. در واقع، صرفِ زندانی بودن، نمیتونه دلیل کافی برای انتقال مسئولیت نفقه به جد پدری باشه. دادگاه میگه ممکنه ایشون در دسترس نباشه، اما همچنان توان مالی برای پرداخت نفقه رو داشته باشه یا از طریق اموالش بتونه این کارو انجام بده.
• عدم قدرت به انفاق: این وضعیت خیلی جدی تر از عدم حضوره. عدم قدرت به انفاق به این معنیه که پدر، واقعاً و از ته دلش، هیچ توانایی برای تأمین نفقه فرزندش نداره. مثلاً:
  • بیماری صعب العلاج: پدری که به خاطر یه بیماری شدید و طولانی مدت، بستریه و هیچ درآمدی نداره و توانایی کار کردن هم ازش سلب شده.
  • جنون یا از کارافتادگی کامل: پدری که به دلیل مشکلات روانی شدید یا یک حادثه، برای همیشه از کار افتاده و هیچ منبع درآمدی نداره.
  • فقر شدید و مطلق: پدری که به معنی واقعی کلمه، فقیر مطلقه. یعنی نه شغل داره، نه سرمایه، نه مال و املاکی که بتونه با فروش یا اجاره اونها، نفقه فرزندش رو بده. اینجا دیگه صرف بیکاری نیست، بلکه یه فقر ساختاری و دائمی مطرحه.

پس، نکته کلیدی اینجاست: کسی که داره مطالبه نفقه میکنه (معمولاً مادر بچه)، باید به دادگاه ثابت کنه که پدر بچه، واقعاً قدرت به انفاق نداره. صرف زندانی بودن، یه بهونه خوب نیست و دادگاه ممکنه اون رو نپذیره. باید مدارک و دلایل محکمی ارائه بدید که دادگاه رو قانع کنه که پدر واقعاً از نظر مالی صفر شده و هیچ راهی برای تأمین نفقه نداره.

زندانی بودن پدر، به خودی خود به معنی عدم قدرت به انفاق نیست. باید مدارک و ادله محکم ارائه دهید تا دادگاه را متقاعد کنید که پدر، واقعاً از نظر مالی هیچ توانایی برای پرداخت نفقه ندارد.

کی می تونیم از پدربزرگ نفقه بگیریم؟ (شرایط اصلی مطالبه نفقه از جد پدری)

حالا که فرق عدم حضور و عدم قدرت به انفاق رو فهمیدیم، بریم سراغ شرایطی که تحت اونها میشه از پدربزرگ نفقه گرفت. چون همونطور که گفتیم، قانون یه سلسله مراتب داره و الکی نمیشه مسئولیت رو گردن پدربزرگ انداخت. این شرایط خیلی مهمن و اگه یکی از اونها نباشه، دعوای شما ممکنه به نتیجه نرسه.

پدر نباشه یا نتونه نفقه بده (اثبات عدم توانایی یا فوت پدر)

این شرط، همونطور که از سلسله مراتب معلومه، اولین و مهمترین شرطه. باید ثابت بشه که پدرِ فرزند، یا فوت کرده، یا زنده است اما قدرت مالی برای پرداخت نفقه رو نداره.

• فوت پدر: خب، این مورد واضحه. اگه پدر فوت کرده باشه، با ارائه گواهی فوت به دادگاه، این شرط به راحتی اثبات میشه. اینجا دیگه نیازی به اثبات عدم قدرت به انفاق نیست، چون پدر عملاً وجود خارجی نداره.
• عدم قدرت پدر به انفاق: اینجا همونجاییه که کار سخت میشه. اگه پدر زنده است، باید به دادگاه ثابت کنید که ایشون توانایی مالی برای پرداخت نفقه فرزندش رو نداره. این اثبات کردن، نیازمند جمع آوری مدارک و شواهد مختلفیه:
  • مدارک پزشکی: اگه پدر به دلیل بیماری یا از کارافتادگی، قادر به کار کردن و کسب درآمد نیست، گواهی های پزشکی معتبر، مدارک بستری شدن در بیمارستان، یا تأییدیه پزشک قانونی میتونه کمک کننده باشه.
  • تحقیقات محلی و شهادت شهود: گاهی اوقات، وضعیت مالی پدر به قدری واضحه که همسایه ها، اقوام یا دوستان نزدیک میتونن در دادگاه شهادت بدن که ایشون مدت هاست بیکاره، یا هیچ منبع درآمدی نداره. البته شهادت شهود باید با دقت و مستدل باشه.
  • استعلام از ادارات و نهادها: دادگاه میتونه از اداراتی مثل ثبت اسناد (برای استعلام ملک و املاک)، بانک مرکزی (برای استعلام حساب های بانکی و موجودی)، اداره ثبت احوال (برای استعلام شغل و بیمه)، یا حتی سازمان زندان ها (برای تأیید وضعیت زندانی بودن و امکان کار در زندان) استعلام بگیره تا وضعیت مالی پدر رو روشن کنه. این کار معمولاً به درخواست شما یا به تشخیص خود دادگاه انجام میشه.

  اهمیت اثبات این مورد رو دست کم نگیرید. همونطور که تو بخش های قبل گفتیم، صرف اینکه بگید پدر زندانه و نمیتونه کار کنه، برای دادگاه کافی نیست. باید نشون بدید که نه فقط زندانه، بلکه هیچ دارایی و منبع درآمد دیگه ای هم نداره که بتونه از طریق اون نفقه فرزندش رو تأمین کنه.

پدربزرگ پولدار باشه! (تمکن مالی جد پدری)

خب، منطقیه که اگه پدربزرگ خودش فقیر باشه و لنگ نفقه اش باشه، نمیشه ازش انتظار داشت نفقه نوه رو هم بده! این وظیفه نفقه اقارب (بستگان) یه وظیفه متقابله و فقط در صورتی ایجاد میشه که کسی که ازش نفقه مطالبه میشه، توانایی مالی داشته باشه و کسی که نفقه میخواد، به نفقه نیازمند باشه.

پس، باید ثابت کنید که جد پدری، یعنی پدربزرگ، تمکن مالی داره. یعنی درآمد کافی، مال و املاک، یا سرمایه ای داره که از پس پرداخت نفقه نوه بربیاد. این اثبات هم میتونه از طریق شهادت شهود، استعلام از ادارات مربوطه (مثل ثبت اسناد برای ملک، بانک برای حساب بانکی)، یا حتی ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری برای بررسی وضعیت مالی ایشون انجام بشه. اگه پدربزرگ خودش بگه من ندارم، باید ثابت کنه که واقعاً نداره و اگه شما ادعا کنید داره، باید اثبات کنید.

نوه هم به نفقه نیاز داشته باشه (عدم تمکن مالی و استحقاق نفقه فرزند)

یه شرط دیگه هم هست: خود فرزند باید مستحق نفقه باشه. یعنی چی؟ یعنی فرزند، خودش توانایی تأمین معاش خودش رو نداشته باشه. مثلاً:

• اگه بچه زیر سن قانونی باشه، معمولاً نیازمند نفقه محسوب میشه.
• اگه بچه بالای سن قانونی باشه اما دانشجو باشه و مشغول تحصیل، یا به خاطر بیماری یا معلولیتی نتونه کار کنه، باز هم مستحق نفقه است.
• اما اگه یه فرزند ۱۸ ساله سالم و فارغ التحصیل باشه و عمداً کار نکنه، یا درآمد کافی برای خودش داشته باشه، دیگه نمیتونه از پدربزرگ (یا حتی پدر) نفقه مطالبه کنه.

پس اینم یه نکته مهم دیگه: باید ثابت بشه که فرزند خودش نمیتونه خرج و مخارجش رو تأمین کنه و نیاز به حمایت مالی داره.

نفقه آینده، نه گذشته! (نوع نفقه قابل مطالبه)

یه تفاوت خیلی مهم بین نفقه زن و نفقه فرزند، در مورد نفقه گذشته است. در مورد نفقه زن، میشه نفقه گذشته رو هم مطالبه کرد، حتی برای سال های قبل. اما در مورد نفقه فرزند، معمولاً فقط نفقه آینده قابل مطالبه است. یعنی از تاریخ درخواست نفقه یا تاریخ ثبت دادخواست.

برای نفقه گذشته فرزند، رویه دادگاه ها اینه که نمیشه از جد پدری مطالبه کرد. دلیلش هم اینه که قانونگذار فرض رو بر این گذاشته که پدر یا مسئولین اولیه، اگه تا الان هم نفقه رو ندادن، خب ندادن و نمیشه از پدربزرگ که وظیفه اش در مرتبه بعدی هست، انتظار داشت گذشته رو هم جبران کنه. البته این یه بحث مفصل حقوقیه که تو این مقاله جای گفتنش نیست و فقط همین قدر رو بدونید که بیشتر اوقات، دادگاه ها فقط برای آینده حکم صادر می کنن.

یه پرونده واقعی رو ببینیم: رای دادگاه درباره مطالبه نفقه از جد پدری

خب، حالا که با همه این شرایط و پیچیدگی ها آشنا شدیم، بیایید یه نمونه پرونده رو با هم بررسی کنیم تا ببینیم توی دنیای واقعی دادگاه ها چطور به این جور مسائل نگاه می کنن. این پرونده نشون میده که چقدر اثبات عدم قدرت به انفاق پدر مهمه.

ماجرای اصلی پرونده چی بود؟

یه خانم س.م.، از طرف دختر خردسالش به اسم الف.ب. که متولد ۱۶/۲/۱۳۸۹ بود، یه دعوای مطالبه نفقه علیه جد پدری (پدربزرگ) بچه اش به اسم آقای الف.ب. (هم نام با نوه اما فرزند ه. و پدربزرگ نوه) تو دادگاه خانواده مطرح کرده بود. ادعای خانم این بود که شوهرش (پدر بچه)، توی زندانه و داره حبسش رو می گذرونه و به همین دلیل، قادر به پرداخت هزینه های دخترش نیست. بنابراین، از دادگاه خواسته بود که پدربزرگ رو ملزم به پرداخت نفقه کنه.

پدربزرگ هم در جلسه دادگاه حاضر شده بود، ولی ظاهراً دفاع قابل قبولی ارائه نکرده بود. دادگاه هم با توجه به محتویات پرونده و نظریه کارشناس رسمی دادگستری که میزان نفقه رو تعیین کرده بود و طرفین هم بهش ایرادی وارد نکرده بودن، پرونده رو بررسی کرد.

دادگاه بدوی چی گفت؟ (رای اولی)

شعبه ۲۶۶ دادگاه عمومی حقوقی تهران، به ریاست آقای محمدی، بعد از بررسی پرونده، دعوای خانم س.م. رو وارد و ثابت دونست. دادگاه با استناد به ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی و مواد ۱۱۹۷، ۱۱۹۹ و ۱۲۰۴ قانون مدنی، حکم به محکومیت پدربزرگ (آقای الف.ب.) داد. طبق این حکم، پدربزرگ باید از تاریخ تقدیم دادخواست (یعنی ۱۹/۱۲/۹۲) به صورت ماهیانه مبلغ ۴,۳۰۰,۰۰۰ ریال بابت نفقه الف.ب. به مادرش پرداخت می کرد. علاوه بر این، هزینه های دادرسی هم به مبلغ ۲۶۹,۰۰۰ ریال به عهده پدربزرگ افتاده بود. این رای حضوری بود و ظرف بیست روز قابلیت تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان تهران رو داشت.

خب، اینجا دادگاه بدوی عملاً زندانی بودن پدر رو به معنی عدم قدرت به انفاق تلقی کرده و مسئولیت رو به گردن پدربزرگ انداخته بود. اما آیا این نظر قطعی بود؟ نه، چون پدربزرگ حق اعتراض داشت.

دادگاه تجدیدنظر چی گفت؟ (رای دومی که فرق داشت!)

پدربزرگ هم از حقش استفاده کرد و به این رای اعتراض کرد و پرونده به شعبه ۲ دادگاه تجدیدنظر استان تهران رفت. دادگاه تجدیدنظر، بعد از بررسی اعتراض پدربزرگ و مدارک و ادله جدید، رای دادگاه بدوی رو نقض کرد!

استدلال دادگاه تجدیدنظر این بود:

1. دعوا علیه جد پدری مطرح شده بود.
2. طبق محتویات پرونده و مدارک، پدرِ الف.ب. (یعنی پسر پدربزرگ) زنده بود و فقط در زندان به سر می برد.
3. دادگاه بدوی به ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی استناد کرده بود که میگه نفقه اولاد بر عهده پدره و پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به انفاق به عهده اجداد پدریه.
4. اما، عدم قدرت و توان مالی پدر یه امر ثابت شده نیست و نیاز به اثبات داره. بار اثبات این موضوع هم به عهده مدعی (همون مادر بچه) هست.
5. فقط زندانی بودن پدر، نمیتونه دلیل کافی برای انتقال مسئولیت و تعهدات مالی به جد پدری باشه.

به همین خاطر، دادگاه تجدیدنظر، اعتراض پدربزرگ رو وارد دونست و با استناد به صدر ماده ۳۵۸ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، رای دادگاه بدوی رو نقض کرد. سپس با استناد به ماده ۱۲۵۷ قانون مدنی، حکم به رد دعوای مطالبه نفقه از جد پدری صادر کرد. این رای دادگاه تجدیدنظر هم قطعی بود و دیگه نمیشد بهش اعتراض کرد.

این رای ها به ما چی یاد میدن؟ (تحلیل و درس های حقوقی)

خب، این نمونه رای، دقیقاً همون چیزیه که نشون میده چرا عدم قدرت به انفاق اینقدر مهمه و چقدر باید برای اثباتش تلاش کرد. درس هایی که میشه از این پرونده گرفت:

• زندان، لزوماً به معنی فقر نیست: این مهمترین درس این پرونده است. دادگاه تجدیدنظر به خوبی نشون داد که پدر حتی اگر زندان هم باشه، ممکن است هنوز اموال یا دارایی هایی داشته باشد که بتواند از طریق آنها نفقه فرزندش را تأمین کند. یا اینکه امکان کار در زندان یا حمایت مالی از طرف خانواده خودش (نه پدربزرگ) برای او فراهم باشد.
• بار اثبات با مدعی است: کسی که ادعا میکنه پدر توانایی پرداخت نفقه رو نداره، باید این موضوع رو به طور کامل و با مدارک کافی اثبات کنه. صرف گفتن پدر زندانه کافی نیست.
• اهمیت تفکیک مفاهیم: بین عدم حضور (مثل زندانی بودن) و عدم قدرت به انفاق (مثل فقر مطلق یا بیماری لاعلاج) تفاوت حقوقی بزرگی وجود داره که میتونه سرنوشت پرونده رو عوض کنه.
• برای مادران و قیم ها: اگه میخواهید از جد پدری نفقه مطالبه کنید، حتماً روی جمع آوری مدارک مستدل برای اثبات عدم قدرت پدر تمرکز کنید. باید نشون بدید که پدر از هیچ طریقی (نه از طریق کار، نه از طریق اموالش) نمیتونه نفقه بده.
• برای اجداد پدری: اگه شما خوانده چنین پرونده ای هستید و پدرِ نوه در قید حیات است، باید به دادگاه این موضوع رو یادآوری کنید و بگید که مسئولیت نفقه با پدره و ایشون باید عدم توانایی مالی خودش رو ثابت کنه.

مهمترین نکته این پرونده، تفاوت حیاتی بین زندانی بودن و عدم قدرت به انفاق بود. دادگاه تجدیدنظر تاکید کرد که صرف زندانی شدن پدر، دلیل بر انتقال مسئولیت نفقه به پدربزرگ نیست و باید عدم توانایی مالی پدر، به طور جداگانه و با مدارک قوی اثبات شود.

اگه خواستیم شکایت کنیم، از کجا شروع کنیم؟ (مراحل قانونی مطالبه نفقه)

حالا که می دونیم اوضاع از چه قراره، بیایید ببینیم اگه واقعاً تصمیم گرفتید برای مطالبه نفقه از پدربزرگ اقدام کنید، باید چه مراحلی رو طی کنید. این مراحل، گام به گام شما رو به سمت دادگاه و گرفتن حقتون راهنمایی می کنه.

کجا بریم؟ (دادگاه صالح)

برای طرح دعوای مطالبه نفقه از جد پدری، باید به دادگاه خانواده مراجعه کنید. این دادگاه، مرجع تخصصی رسیدگی به دعاوی خانوادگیه و پرونده شما هم توی همین دادگاه بررسی میشه. اما کدوم دادگاه خانواده؟ دادگاه خانواده ای که:

• محل اقامت خوانده (یعنی پدربزرگ) باشه.
• یا محل اقامت خواهان (یعنی شما که مادر یا قیم هستید) باشه.

یعنی شما میتونید یکی از این دو جا رو انتخاب کنید. مثلاً اگه پدربزرگ توی شیراز زندگی میکنه و شما توی تهران، میتونید هم تو دادگاه خانواده شیراز طرح دعوا کنید، هم تو دادگاه خانواده تهران. انتخاب با شماست که کدوم راحت تره.

دادخواست رو چطوری بنویسیم؟

برای شروع کار، باید یه دادخواست تنظیم کنید. دادخواست همون درخواست کتبی شما از دادگاهه. میتونید فرم های دادخواست رو از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی بگیرید. توی دادخواست باید این موارد رو به وضوح مشخص کنید:

• خواسته: اینجا خواسته شما مطالبه نفقه فرزند از جد پدری هست.
• مشخصات خواهان و خوانده: اسم، فامیل، کد ملی، آدرس کامل خودتون (خواهان) و پدربزرگ (خوانده).
• شرح ماجرا: توی این قسمت باید توضیح بدید که چرا دارید این دعوا رو مطرح می کنید. مثلاً بگید که پدر بچه فوت کرده، یا زندانیه و هیچ توان مالی نداره، یا بیمار و از کار افتاده است و غیره. اینجا باید اون دلایلی که برای عدم قدرت به انفاق پدر دارید رو بنویسید و توضیح بدید که چرا پدربزرگ باید نفقه بده.
• ادله و مستندات: مدارکی که برای اثبات ادعاهاتون دارید رو باید اینجا بنویسید و ضمیمه دادخواست کنید.

سعی کنید دادخواست رو واضح، مختصر و مفید بنویسید. اگه هم خودتون نتونستید، حتماً از یه وکیل یا کارشناس حقوقی کمک بگیرید تا دادخواست رو درست و اصولی تنظیم کنه.

چه مدارکی لازمه؟

مدارک، همون اسلحه های شما توی دادگاهن! هرچی مدارک مستدل و کامل تری داشته باشید، شانس موفقیتتون بیشتره. مدارک لازم میتونه شامل اینها باشه:

• مدارک هویتی: کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی فرزند، مادر و پدر.
• سند ازدواج و طلاق (در صورت وجود): اگه پدر و مادر از هم جدا شدن.
• گواهی فوت پدر: اگه پدر فوت کرده.
• مدارک اثبات عدم قدرت به انفاق پدر: این بخش خیلی مهمه. مثل:
  • گواهی پزشکی (برای بیماری یا از کارافتادگی پدر).
  • کپی حکم زندان یا گواهی از سازمان زندان ها (اگه پدر زندانیه).
  • مدارک مربوط به بیکاری طولانی مدت یا فقر مطلق پدر (اگه میتونید ثابت کنید).
  • شهادت نامه کتبی از شهود معتبر که وضعیت مالی پدر رو تأیید کنن (البته شهود باید در دادگاه حاضر بشن).
• مدارک احتمالی تمکن مالی جد پدری: اگه اطلاعاتی از اموال یا درآمد پدربزرگ دارید، مثلاً کپی سند ملک، میتونید ضمیمه کنید. البته دادگاه خودش میتونه استعلام بگیره.
• هر مدرک دیگه: هر مدرکی که فکر میکنید میتونه به اثبات حقانیت شما کمک کنه.

تمام این مدارک رو باید کپی بگیرید و کپی ها رو در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا دادگاه، برابر اصل کنید و همراه با دادخواست به دادگاه ارائه بدید.

هزینه ها و مراحل بعدی

بعد از تنظیم و ثبت دادخواست، باید هزینه های دادرسی رو پرداخت کنید. این هزینه ها شامل هزینه ثبت دادخواست و برخی هزینه های جانبی میشه. بعد از ثبت، دادگاه پرونده رو بررسی میکنه و برای جلسه رسیدگی، به طرفین (شما و پدربزرگ) ابلاغیه میفرسته.

توی جلسات رسیدگی، طرفین دعوا و وکلای اونها حاضر میشن و به دفاع از خودشون میپردازن. اگه لازم باشه، دادگاه میتونه پرونده رو به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع بده تا میزان نفقه فرزند رو با توجه به وضعیت مالی پدربزرگ (در صورت اثبات تمکن مالی)، سن و نیازهای فرزند و شأن خانوادگی، تعیین کنه. بعد از همه این مراحل و بررسی ادله، دادگاه رای نهایی رو صادر میکنه.

یه نکته مهم دیگه اینه که میتونید همزمان با دادخواست اصلی، قرار تأمین خواسته رو هم درخواست کنید. این قرار به این معنیه که دادگاه میتونه برای اطمینان از اینکه پدربزرگ بعداً از پرداخت نفقه شونه خالی نکنه، اموال ایشون رو توقیف کنه یا جلوی نقل و انتقالش رو بگیره. اینجوری اگه پدربزرگ محکوم به پرداخت نفقه شد، شما میتونید از اون اموال برای گرفتن نفقه استفاده کنید.

نکته های مهم دیگه که باید بدونیم

علاوه بر همه اون چیزایی که تا اینجا گفتیم، یه سری نکات دیگه هم هست که دونستنشون میتونه براتون مفید باشه و بهتون کمک کنه با دید بازتری وارد این مسیر بشید.

ترک انفاق، شامل پدربزرگ هم میشه؟

شاید شنیده باشید که اگه کسی نفقه نده، ممکنه مجازات زندان داشته باشه. این جرم ترک انفاق نامیده میشه و معمولاً مربوط به پدر یا شوهر میشه که عمداً و با وجود توانایی مالی، از پرداخت نفقه همسر یا فرزند خودشون خودداری میکنن.

حالا سؤال اینجاست که آیا جرم ترک انفاق شامل جد پدری هم میشه؟ طبق ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده، جرم ترک انفاق بیشتر متوجه کسانی است که وظیفه اصلی و اولیه پرداخت نفقه رو دارن. یعنی پدر و شوهر. در مورد جد پدری، معمولاً رویه دادگاه ها اینه که اگه ایشون نفقه نوه رو پرداخت نکنه، این یک دعوای حقوقی محسوب میشه و نه کیفری. یعنی نمیتونید از پدربزرگ شکایت کیفری کنید و بفرستیدش زندان به خاطر ترک انفاق نوه. بلکه فقط میتونید از طریق دادگاه خانواده، به صورت حقوقی مطالبه نفقه کنید و حکم بگیرید و بعد از طریق اجرای احکام، نفقه رو وصول کنید. این یه تفاوت خیلی مهمه که باید حواستون بهش باشه.

نفقه رو چقدر تعیین می کنن؟

میزان نفقه فرزند یه عدد ثابت نیست و به چند تا عامل بستگی داره. قاضی دادگاه، معمولاً پرونده رو به یه کارشناس رسمی دادگستری ارجاع میده. این کارشناس با بررسی دقیق شرایط، میزان نفقه رو تعیین میکنه. عواملی که کارشناس برای تعیین نفقه در نظر میگیره، شامل این موارد میشه:

• سن فرزند: نیازهای یه نوزاد با یه نوجوان فرق میکنه.
• شأن خانوادگی: میزان نفقه باید با شأن خانواده و شرایط زندگی قبلی فرزند متناسب باشه.
• نیازهای ضروری فرزند: هزینه های خوراک، پوشاک، مسکن، تحصیل، درمان و…
• توانایی مالی پدربزرگ: مهمترین عامل اینجاست. اگه پدربزرگ توانایی مالی بالایی داشته باشه، نفقه بیشتری هم تعیین میشه و برعکس. البته باید حد و حدودش هم رعایت بشه.

پس انتظار نداشته باشید که یه مبلغ ثابت برای همه تعیین بشه. هر پرونده ای، شرایط خاص خودش رو داره.

اگه پدربزرگ هم فوت کنه، چی میشه؟

اینم یه سؤال مهم و البته ناراحت کننده. اگه خدایی نکرده بعد از فوت پدر، پدربزرگ هم فوت کنه، تکلیف نفقه نوه چی میشه؟ خب، همونطور که از سلسله مراتب قانونی که اول مقاله گفتیم مشخصه، مسئولیت به مرحله بعدی منتقل میشه. یعنی اگه پدر و پدربزرگ نبودن یا توانایی نداشتن، نوبت به مادر میرسه. و اگه مادر هم نبود یا نتونست، اون وقت نوبت به اجداد و جدات مادری و جدات پدری میرسه. البته اگه پدربزرگ قبل از فوتش محکوم به پرداخت نفقه بوده باشه، این بدهی از اموال ایشون قابل برداشت هست، مثل بقیه بدهی ها.

سازش بهتر از دعوا نیست؟

همیشه این نکته رو یادتون باشه که دعوا و کشمکش قضایی، هم زمان بره، هم هزینه بر و هم میتونه روابط خانوادگی رو خیلی بدتر کنه. اگه امکانش هست و میتونید با جد پدری به توافق برسید و نفقه رو به صورت توافقی تعیین کنید، حتماً این راه رو امتحان کنید. سازش نه تنها از فرسایش روحی و مالی جلوگیری میکنه، بلکه میتونه به حفظ حرمت ها و روابط خانوادگی هم کمک کنه. حتی اگه پرونده به دادگاه هم رفت، همیشه امکان صلح و سازش بین طرفین وجود داره.

چرا باید با یه وکیل مشورت کنیم؟

همونطور که دیدید، موضوع مطالبه نفقه از جد پدری، پر از ریزه کاری ها و ظرافت های حقوقیه. یه اشتباه کوچیک در تنظیم دادخواست، جمع آوری مدارک، یا حتی دفاع در دادگاه، میتونه نتیجه پرونده رو کاملاً عوض کنه. به خصوص وقتی پای اثبات عدم قدرت به انفاق پدر در میونه، این موضوع پیچیده تر هم میشه.

یه وکیل متخصص در امور خانواده، تجربه و دانش کافی رو داره که میتونه شما رو توی این مسیر راهنمایی کنه. از جمع آوری مدارک و تنظیم صحیح دادخواست گرفته، تا دفاع در جلسات دادگاه و پیگیری مراحل مختلف پرونده. مشاوره با وکیل، میتونه نه تنها شانس موفقیت شما رو بالا ببره، بلکه از هدر رفتن وقت و انرژی و هزینه های اضافی هم جلوگیری کنه. پس اگه با این مسئله روبرو هستید، از مشورت با یه وکیل خوب غافل نشید.

نتیجه گیری

خب، به انتهای مسیر رسیدیم. امیدوارم با همه توضیحاتی که دادیم، ابهامات شما در مورد مطالبه نفقه از جد پدری تا حد زیادی برطرف شده باشه. همونطور که با هم دیدیم، گرفتن نفقه از پدربزرگ، یه مسیر آسون و سرراست نیست و نیازمند رعایت یه سری شرایط قانونی و اثبات های محکمه پسنده. مهمترین نکته ای که باید همیشه تو ذهنتون باشه، اینه که صرفِ زندانی بودن پدر، دلیل کافی برای انتقال مسئولیت نفقه به پدربزرگ نیست و باید ثابت بشه که پدر واقعاً هیچ توانایی مالی برای پرداخت نفقه نداره.

این پرونده ای که با هم بررسی کردیم، یه مثال خوب بود که نشون بده چطور دادگاه ها به این موضوع نگاه می کنن و چقدر اهمیت داره که ادله محکم و کاملی برای اثبات ادعاتون داشته باشید. پس اگه شما هم درگیر این موضوعید، با چشم باز و با جمع آوری مدارک کافی و البته، با مشورت با یه وکیل کاربلد، قدم توی این راه بذارید. حقتون رو بشناسید و برای گرفتنش تلاش کنید.