مهریه در طلاق از طرف زن | قانون چه می گوید؟ (بررسی حقوقی جامع)

زن که خودش طلاق بگیرد مهریه تعلق میگیرد؟
اینکه زن خودش طلاق بگیرد، آیا مهریه به او تعلق می گیرد یا نه، سوال خیلی مهمیه که ذهن خیلی از خانم ها رو درگیر می کنه. جواب کلی اینه که بله، مهریه به زن تعلق می گیرد و اصل مهریه با اقدام زن برای طلاق از بین نمیره. اما خب یک سری جزئیات و شرایط خاصی هم وجود داره که باید حواسمون بهشون باشه. در واقع، حق مهریه یک حق مستقل و جدا از زندگی مشترکه که با خود عقد به زن تعلق پیدا می کنه. پس بیایید با هم ببینیم این موضوع چقدر پیچیده است و در چه شرایطی مهریه از دست میره یا تغییر می کنه.
طلاق و مسائل مربوط به اون، همیشه جزو حساس ترین و پیچیده ترین مسائل حقوقی خانواده بوده. وقتی پای جدایی وسط میاد، دغدغه های مالی، مخصوصاً مهریه، حسابی خودشون رو نشون میدن. خیلی از خانم ها فکر می کنن اگه خودشون بخوان طلاق بگیرن، ممکنه مهریه شون رو از دست بدن. این تصور، در بیشتر موارد، اشتباهه. مهریه مثل یک سند محکم و شرعی، از لحظه عقد به زن تعلق پیدا می کنه و صرفاً درخواست طلاق از طرف زن، این حق رو از بین نمی بره. اما خب، همونطور که گفتم، دنیای حقوق پیچیدگی های خاص خودش رو داره و انواع مختلف طلاق، می تونه روی دریافت مهریه تاثیر بذاره. تو این مقاله قراره با هم این موضوع رو از تمام ابعادش بررسی کنیم تا یه راهنمای جامع و کاربردی داشته باشیم و بتونیم با دید باز و آگاهی کامل تصمیم بگیریم. پس تا آخر با من همراه باشید تا پرده از این ابهامات برداریم.
مهریه چیه و چرا اینقدر مهمه؟
مهریه رو میشه گفت یه جور ضمانت و پشتوانه مالی برای خانم ها در زندگی مشترک. یه هدیه مالی که مرد هنگام عقد نکاح، قبول می کنه به زن بده. این هدیه می تونه پول نقد باشه، یه خونه، یه قطعه زمین، سکه یا هر چیز دیگه ای که دو طرف سرش توافق کنن. نکته مهم اینجاست که مهریه با جاری شدن صیغه عقد، به
انواع مهریه رو بشناسیم: عندالمطالبه و عندالاستطاعه
حالا که فهمیدیم مهریه چیه، بیاید دو نوع اصلیش رو هم با هم مرور کنیم:
- مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه، همونطور که از اسمش پیداست، یعنی زن هر وقت اراده کنه، می تونه اون رو از شوهرش بخواد. مرد هم موظفه که فورا پرداخت کنه. اینجا دیگه توانایی مالی مرد شرط نیست. اگه مرد پول نداره، دادگاه می تونه حکم بده که اموالش توقیف بشه یا به زندان بره (البته با قوانین جدید، زندان رفتن بابت مهریه خیلی محدودتر شده و بیشتر به سمت تقسیط پیش میره). توی این حالت، زن دستش بازتره و برای گرفتن مهریه کارش راحت تره.
- مهریه عندالاستطاعه: این یکی کمی فرق می کنه. در مهریه عندالاستطاعه، زن وقتی می تونه مهریه اش رو بگیره که مرد
توانایی مالی برای پرداختش رو داشته باشه. یعنی چی؟ یعنی زن باید ثابت کنه که مرد توانایی مالی داره و اگه نتونه، ممکنه نتونه مهریه اش رو بگیره یا مجبور شه منتظر بمونه تا مرد صاحب مالی بشه. این نوع مهریه معمولاً برای خانم ها کمی دردسرسازتره و ممکنه فرآیند گرفتن مهریه رو طولانی تر کنه.
پس در هر حالتی که باشیم، باید بدونیم مهریه یک حق قانونی و شرعیه که از عقد ازدواج به زن تعلق می گیره و جدایی زن از مرد یا درخواست طلاق از سوی زن، این حق رو خود به خود از بین نمی بره. اما نوع طلاق و شرایطی که زن برای جدایی انتخاب می کنه، می تونه روی نحوه و زمان دریافت مهریه تاثیر بذاره.
زن خودش طلاق بگیرد یعنی چی؟ بررسی انواع طلاق از سوی زن
همونطور که می دونید، توی قانون ما، حق طلاق اصلی با مرده. اما خب، خانم ها هم راه هایی دارن که می تونن خودشون برای طلاق اقدام کنن. وقتی میگیم زن خودش طلاق بگیرد، منظورمون این نیست که زن به تنهایی می تونه بره محضر و خودش رو طلاق بده! نه، بلکه منظور اینه که زن با استفاده از
الف) طلاق از طریق وکالت در طلاق (حق طلاق زن)
یکی از قوی ترین راه ها برای خانم ها اینه که خودشون حق طلاق داشته باشن. این حق رو میشه به چند روش به دست آورد:
- وکالت نامه از مرد: مرد در زمان عقد یا هر زمان دیگه ای، می تونه به همسرش وکالت بده که هر وقت خواست، خودش رو مطلقه کنه. این وکالت نامه باید حتماً
رسمی باشه (تو دفترخانه اسناد رسمی ثبت بشه) و معمولاً از نوعغیرقابل عزل هست که مرد نتونه بعداً پشیمون بشه. - شروط ضمن عقد: توی بعضی از عقدنامه ها، این شرط گنجونده میشه که اگه مرد فلان کار رو کرد (مثلاً زن دیگه گرفت یا شش ماه خونه رو ترک کرد)، زن وکیل و وکیل در توکیل میشه که از طرف مرد، خودش رو طلاق بده.
تاثیر وکالت در طلاق بر مهریه: اگه زن حق طلاق داشته باشه و از این حق استفاده کنه، می تونه همزمان
ب) طلاق به دلیل عسر و حرج (سختی و مشقت غیرقابل تحمل)
اگه زندگی برای زن دیگه قابل تحمل نباشه و با سختی های زیادی روبرو باشه، قانون بهش این اجازه رو میده که درخواست طلاق کنه. به این وضعیت میگن عسر و حرج. این سختی ها باید به حدی باشن که ادامه زندگی رو واقعاً برای زن غیرممکن کنن. مثلاً:
-
سوءرفتار و بدرفتاری مرد: مثلاً کتک زدن، توهین های مکرر، اعتیاد شدید و مضر، یا حبس و زندانی شدن طولانی مدت مرد (مثلاً بیش از شش ماه). اگه مرد معتاد باشه و ترک نکنه یا با بداخلاقی زندگی رو جهنم کنه، زن می تونه به این دلیل درخواست طلاق بده.
-
ترک زندگی مشترک: اگه مرد بدون دلیل موجه، برای مدت طولانی (معمولاً حداقل شش ماه) خونه رو ترک کنه و دیگه برنگرده، زن می تونه به دلیل عسر و حرج طلاق بگیره.
-
عدم پرداخت نفقه: اگه مرد نفقه زن رو نپردازه و نشه اون رو مجبور به پرداخت کرد، این هم می تونه دلیل عسر و حرج باشه.
-
بیماری های صعب العلاج: اگر مرد به بیماری های خیلی سخت و درمان ناپذیری دچار بشه که ادامه زندگی مشترک رو مختل کنه.
-
ازدواج مجدد مرد بدون رضایت همسر اول: این مورد هم اگه در شروط ضمن عقد اومده باشه، زن می تونه به دلیل عسر و حرج طلاق بگیره.
چجوری عسر و حرج رو ثابت کنیم؟ اثبات عسر و حرج توی دادگاه کار آسونی نیست و به مدارک و شواهد قوی مثل شهادت شهود، گزارش پزشکی قانونی، حکم دادگاه های قبلی و… نیاز داره. اینجا نقش وکیل خیلی پررنگ میشه.
وضعیت مهریه در این نوع طلاق: خبر خوب اینه که اگه زن بتونه عسر و حرج رو در دادگاه ثابت کنه و حکم طلاق بگیره،
ج) طلاق بر اساس شروط دوازده گانه ضمن عقد (و سایر شروط توافقی)
توی عقدنامه ها، معمولاً یک سری شروط از پیش تعیین شده هست که بهشون میگن شروط دوازده گانه. اگه مرد این شروط رو زیر پا بذاره، زن می تونه با استناد به اون ها، درخواست طلاق کنه. این شروط برای حمایت از خانم هاست و می تونن خیلی کمک کننده باشن. مهم ترین این شروط رو در جدول زیر آورده ام:
ردیف | شرط | توضیح مختصر |
---|---|---|
۱ | عدم پرداخت نفقه | مرد ۶ ماه تمام نفقه ندهد و امکان الزام او هم نباشد. |
۲ | سوءرفتار یا سوءمعاشرت | رفتار مرد به حدی باشد که ادامه زندگی را برای زن غیرقابل تحمل کند. |
۳ | ابتلا به بیماری صعب العلاج | بیماری مرد طوری باشد که ادامه زندگی مشترک را مختل کند. |
۴ | جنون یا بیماری روانی | مرد بعد از عقد به جنون یا بیماری روانی مبتلا شود. |
۵ | محکومیت به حبس طولانی | مرد به حبس ۵ سال یا بیشتر محکوم شود. |
۶ | اعتیاد مضر | اعتیاد مرد به مواد مخدر یا الکل که به زندگی خانوادگی ضرر بزند و ترک نکند. |
۷ | غیبت طولانی مدت | مرد ۶ ماه متوالی زندگی مشترک را ترک کند و برنگردد. |
۸ | ازدواج مجدد بدون رضایت | مرد بدون اجازه همسر اول، زن دیگری بگیرد. |
۹ | عدم تمکین خاص (ناتوانی در روابط) | مرد به دلیل بیماری یا مشکلات جسمی، نتواند وظایف زناشویی را انجام دهد. |
۱۰ | عقیم بودن یا عدم قدرت باروری | اگر پس از ۵ سال زندگی مشترک زن صاحب فرزند نشود و مرد به دلیل عقیم بودن یا عوارض جسمی قادر به فرزندآوری نباشد. |
۱۱ | عدم تهیه مسکن مناسب | مرد نتواند مسکن مناسب و مستقل برای زندگی مشترک فراهم کند. |
۱۲ | هر شرط توافقی دیگر | هر شرط دیگری که زوجین در عقدنامه قید کنند و مرد آن را نقض کند. |
وضعیت مهریه در این نوع طلاق: اگه زن بتونه ثابت کنه که یکی از این شروط اتفاق افتاده، می تونه هم طلاق بگیره و هم
د) طلاق توافقی
طلاق توافقی، همونطور که از اسمش پیداست، وقتیه که زن و مرد هر دو به این نتیجه می رسن که دیگه نمی تونن با هم زندگی کنن و با هم به دادگاه مراجعه می کنن. توی این نوع طلاق، همه چیز بستگی به
نحوه تعیین تکلیف مهریه: در طلاق توافقی، زن و مرد روی تمام مسائل مثل مهریه، نفقه، حضانت فرزندان، اجرت المثل و… با هم به توافق می رسن. این توافقنامه رو به دادگاه ارائه میدن. در مورد مهریه، زن می تونه:
- کل مهریه رو ببخشه: این کار معمولاً برای اینه که مرد به طلاق رضایت بده و روند جدایی سریع تر پیش بره.
- بخشی از مهریه رو ببخشه: مثلاً توافق کنن که زن ۲۰ سکه رو بگیره و مابقی رو ببخشه.
- کل مهریه رو دریافت کنه: اگه مرد با پرداخت کامل مهریه موافق باشه.
نکته مهم: توی طلاق توافقی،
ه) طلاق خلع و مبارات (طلاق مبتنی بر کراهت زن)
این دو نوع طلاق، کمی با بقیه فرق دارن و در اینجا،
-
طلاق خلع: وقتی زن از شوهرش
کراهت داره، یعنی دیگه نمی تونه باهاش زندگی کنه و اینقدر ازش متنفره که حاضره چیزی رو به مرد بده تا طلاق بگیره. این چیز معمولاًتمام یا بخشی از مهریه اش هست. به این کار میگن بذل مهریه. یعنی زن مهریه اش رو می بخشه تا مرد راضی به طلاق بشه. پس اینجا اگه زن بخواد طلاق خلع بگیره، باید از بخشی از مهریه اش بگذره. -
طلاق مبارات: این نوع طلاق وقتیه که
کراهت متقابل باشه؛ یعنی هم زن از مرد بدش میاد و هم مرد از زن. اینجا هم زن برای طلاق، باید مالی رو به مرد بده (فدیه)، اما این مالنباید بیشتر از مهریه اش باشه . معمولاً توی طلاق مبارات، مبلغ فدیه کمتر از مهریه است.
تفاوت کلیدی: توی طلاق خلع و مبارات، این زن هست که مهریه یا بخشی از اون رو
شرایط خاص: چه زمانی مهریه به زن تعلق نمی گیرد یا کاهش می یابد؟
درسته که گفتیم مهریه یه حق مستقل و پابرجا برای زن هست، اما خب استثنائاتی هم وجود داره که ممکنه مهریه به زن تعلق نگیره یا مقدارش کم بشه. بیایید این شرایط خاص رو با هم بررسی کنیم:
۱. بخشش داوطلبانه و رسمی مهریه
مهمترین حالتی که مهریه به زن تعلق نمی گیره، وقتیه که خود زن با
- توی دفترخانه اسناد رسمی ثبت بشه.
- در دادگاه و در حضور قاضی و به صورت رسمی اظهار بشه.
- یا به صورت یه توافق نامه کتبی و امضا شده با وکیل و شهود باشه.
اگه زن تحت فشار، تهدید یا بدون اطلاع از عواقب کارش، مهریه رو ببخشه، ممکنه بشه بعداً این بخشش رو ابطال کرد، اما این کار خیلی سخت و زمان بره. پس قبل از هرگونه بخششی، حسابی فکر کنید و حتماً با یک وکیل مشورت کنید. این یه تصمیمی نیست که سرسری گرفته بشه!
۲. مهریه در عقد موقت (متعه)
مهریه توی عقد موقت (صیغه) با عقد دائم کمی فرق می کنه:
- اگه توی عقد موقت، نزدیکی صورت نگیره و زن و مرد قبل از نزدیکی از هم جدا بشن، زن فقط
نصف مهریه تعیین شده رو می تونه بگیره. - اگه نزدیکی صورت بگیره، زن مستحق
کل مهریه میشه.
این تفاوت کوچیک ولی مهم رو باید در نظر داشت.
۳. فوت یکی از زوجین قبل از نزدیکی
این مورد بیشتر یه حکم شرعیه. اگه یکی از زوجین، چه زن و چه مرد،
- اگه مرد فوت کنه، زن مستحق
کل مهریه میشه. - اگه زن فوت کنه و مهریه تعیین شده باشه، ورثه زن مستحق
نصف مهریه میشن. - اگه مهریه اصلاً تعیین نشده باشه و زن قبل از نزدیکی فوت کنه، هیچ مهریه ای به ورثه زن تعلق نمی گیره.
البته این مورد خیلی رایج نیست و بیشتر در مباحث فقهی مطرح میشه.
۴. نشوز زن (تمکین نکردن)
نشوز یعنی وقتی زن بدون دلیل موجه، از انجام وظایف زناشویی خودش (مثل تمکین خاص یا زندگی در منزل شوهر) خودداری می کنه. خیلی ها فکر می کنن اگه زن ناشزه باشه، مهریه بهش تعلق نمی گیره. اما این یک
یادتون باشه، مهریه یک حق مالی مستقل و از بدو عقد به زن تعلق می گیره. بخشش مهریه فقط و فقط با رضایت کامل و آگاهانه خود زن و به صورت رسمی معتبره و هیچ کسی نمی تونه بدون اجازه زن، مهریه رو ازش سلب کنه.
گام های عملی برای زن متقاضی طلاق و مطالبه مهریه
حالا که با شرایط و انواع طلاق و مهریه آشنا شدیم، بیایید ببینیم اگه خدای نکرده مجبور به اقدام شدیم، چه کارهایی باید انجام بدیم. این گام ها می تونن راهنمای خوبی باشن:
۱. اهمیت مشاوره با وکیل متخصص خانواده
قبل از هر اقدامی،
- وکیل می تونه با بررسی دقیق پرونده شما، بهترین راه حل رو پیشنهاد بده.
- به شما کمک می کنه تا از تمام حقوق قانونی تون باخبر بشید و چیزی رو از دست ندید.
- مدارک لازم رو بهتون میگه و در جمع آوری شون کمکتون می کنه.
- در طول فرآیند دادگاه، از شما دفاع می کنه و اجازه نمیده حقتون پایمال بشه.
- مشورت با وکیل، خیال شما رو از بابت درست بودن قدم هاتون راحت می کنه.
۲. جمع آوری و آماده سازی مدارک لازم
هر پرونده ای به مدارک خاص خودش نیاز داره، اما مدارک کلی که معمولاً برای درخواست طلاق و مطالبه مهریه لازمه، این ها هستن:
- اصل سند ازدواج: این مهمترین مدرکه، چون مهریه و شروط ضمن عقد توش ثبت شده.
- کارت ملی و شناسنامه زن: برای احراز هویت.
- مدارک اثبات عسر و حرج یا تحقق شروط (در صورت لزوم): مثلاً گواهی پزشکی قانونی برای اثبات کتک کاری، شهادت شهود برای ترک منزل، احکام حبس مرد، یا هر مدرکی که نشون بده یکی از شروط دوازده گانه یا شروط توافقی شما محقق شده.
- اسناد مالی مربوط به مهریه (در صورت نیاز): مثلاً اگه بخشی از مهریه به صورت ملک یا مال خاصیه، مدارک مربوط به اون.
۳. روش های قانونی مطالبه مهریه
برای گرفتن مهریه دو تا راه اصلی وجود داره:
- از طریق دادگاه خانواده: زن می تونه مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کنه و درخواست مطالبه مهریه بده. دادگاه بعد از بررسی، حکم به پرداخت مهریه میده.
- از طریق اجرای ثبت: اگه سند ازدواج شما رسمی باشه (که معمولاً هست)، می تونید به دفترخانه ای که عقد کردید مراجعه کنید و درخواست صدور اجراییه برای مهریه رو بدید. بعد از اون، به اداره ثبت اسناد و املاک مراجعه می کنید و از طریق اجرای ثبت، مهریه تون رو مطالبه می کنید. مزیت این روش اینه که سرعتش معمولاً بالاتره و نیازی به تشکیل پرونده قضایی اولیه نیست.
توقیف اموال مرد: همزمان با مطالبه مهریه، زن می تونه از دادگاه یا اجرای ثبت درخواست
- مسکن مورد نیاز و مناسب شان مرد و خانواده اش.
- لوازم زندگی ضروری.
- ابزار کار یا تحصیل.
- مقدار معینی از پول نقد برای تامین حداقل زندگی.
پس نمیشه همه چیز مرد رو توقیف کرد. وکیل می تونه به شما در شناسایی اموال قابل توقیف کمک کنه.
۴. آمادگی برای مراحل دادرسی، جلسات مشاوره و مذاکرات
پرونده های طلاق و مهریه معمولاً زمان بر هستن و نیاز به صبر و پیگیری دارن. شما باید آماده باشید برای:
- شرکت در جلسات دادگاه: قاضی به صحبت های شما و همسرتون گوش میده.
- جلسات مشاوره: معمولاً دادگاه ها قبل از صدور حکم طلاق، زوجین رو به مراکز مشاوره ارجاع میدن تا شاید راهی برای آشتی پیدا بشه.
- مذاکره: ممکنه در طول فرآیند، امکان مذاکره برای توافق روی شرایط طلاق و مهریه پیش بیاد.
حضور یک وکیل متخصص کنار شما، این مراحل رو خیلی آسون تر می کنه و استرس شما رو هم کاهش میده.
نتیجه گیری
خب، رسیدیم به آخر بحثمون. فکر می کنم حالا دیگه جواب سوال اصلیمون، یعنی زن که خودش طلاق بگیرد مهریه تعلق میگیرد، کاملاً براتون روشن شده باشه. در اکثر موارد، مهریه یک
همونطور که دیدیم، انواع مختلف طلاق از سوی زن (مثل وکالت در طلاق، عسر و حرج، شروط ضمن عقد و طلاق توافقی) هر کدوم شرایط و تبعات خاص خودشون رو روی مهریه دارن. چیزی که اینجا خیلی مهمه و می خوام دوباره روش تاکید کنم،
پس اگه توی این شرایط قرار گرفتید،
یادتان باشد، در مسیر پرفراز و نشیب طلاق، تنها نیستید. با آگاهی از حقوق خود و همراهی با یک وکیل متخصص، می توانید با اطمینان خاطر بیشتری گام بردارید و از تضییع حقوق تان جلوگیری کنید.
برای دریافت مشاوره تخصصی و اطمینان از حفظ حقوق خود در مراحل طلاق و مطالبه مهریه، همین امروز با وکلای متخصص ما تماس بگیرید و وقت مشاوره رزرو کنید. آینده شما مهمترین چیزه!