چه چیزهایی را نمی توان در ماشین ظرفشویی شست؟
ماشین ظرفشویی، این ناجی مدرن آشپزخانه‌ها، با قدرتی که در پاکسازی و ضدعفونی ظروف دارد، زندگی را برای ما بسیار آسان‌تر کرده است. با این حال، این تصور که می‌توان هر شیئی را با خیال راحت درون این دستگاه قرار داد، یک اشتباه رایج و پرهزینه است.
حرارت بسیار بالا، فشار آب قدرتمند و مواد شیمیایی موجود در قرص‌ها و پودرهای ماشین ظرفشویی، می‌توانند برای بسیاری از مواد و سطوح خاص، حکم یک تهدید جدی را داشته باشند. آگاهی از چه چیزهایی را نمی‌توان در ماشین ظرفشویی شست؟ نه تنها به حفظ کیفیت و طول عمر وسایل آشپزخانه شما کمک میکند، بلکه از آزاد شدن مواد شیمیایی مضر به داخل ظروف و در نهایت بدن شما جلوگیری می‌نماید.
این مقاله به عنوان یک راهنمای تخصصی و جامع، به بررسی دقیق دسته‌بندی‌های مختلفی می‌پردازد که شستشوی آن‌ها در ماشین ظرفشویی می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر، کدر شدن، تغییر شکل، زنگ‌زدگی و حتی تخریب کامل آن‌ها شود. درک این محدودیت‌ها به شما این امکان را می‌دهد که از سرمایه‌گذاری‌های خود بر روی ظروف باکیفیت محافظت کنید و همیشه از ایمنی و سلامت وسایل غذاخوری خود مطمئن باشید.
ظروف چوبی و بامبو
ظروف چوبی اعم از قاشق‌ک، کفگیر، تخته برش، کاسه و سالادخوری‌ها، به دلیل طبیعی و متخلخل بودن، از جمله آسیب‌پذیرترین وسایل در برابر شستشوی ماشین ظرفشویی هستند. چوب یک ماده زنده است که به تغییرات دما و رطوبت واکنش نشان می‌دهد. حرارت شدید و بخار داخل دستگاه باعث می‌شود الیاف چوب منبسط و سپس به سرعت منقبض شوند.
این فرآیند سریع انبساط و انقباض، منجر به ترک خوردن، تاب برداشتن و از بین رفتن کامل شکل اولیه ظرف می‌شود. علاوه بر این، مواد شوینده قلیایی موجود در ماشین ظرفشویی، روغن‌های طبیعی و محافظ چوب را از بین می‌برند و آن را خشک، شکننده و مستعد جذب باکتری و قارچ می‌کنند. این جذب رطوبت و باقی ماندن آن در منافذ ریز چوب، نه تنها باعث بوی نامطبوع می‌شود، بلکه می‌تواند به یک محیط دائمی برای رشد کپک تبدیل گردد.
وسایل ساخته شده از بامبو نیز دقیقاً با همین چالش‌ها روبرو هستند. بامبو اگرچه سخت به نظر می‌رسد، اما ساختاری فیبری و متخلخل دارد. چسب‌های به کار رفته در اتصالات ظروف بامبو (مانند سبدها یا جا نانی‌ها) تحت تأثیر حرارت بالا ذوب شده و باعث جدا شدن قطعات می‌شوند.
برای شستشوی صحیح ظروف چوبی و بامبو، بهترین روش شستشوی فوری و دستی با آب ولرم و مقدار کمی مایع ظرفشویی ملایم است. بلافاصله پس از شستن، آن‌ها را با یک پارچه نرم خشک کنید و گهگاه با روغن مخصوص ظروف چوبی (مانند روغن معدنی خوراکی) آن‌ها را چرب کنید تا هم رطوبت‌پذیری کاهش یابد و هم جلای طبیعی خود را حفظ کنند. این مراقبت، عمر این ظروف طبیعی و زیبا را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
مطالعه بیشتر: تعمیر ظرفشویی در تبریز
ظروف و وسایل نچسب (تفلون)
لایه نچسب روی تابه‌ها و قابلمه‌ها، یک پوشش پلیمری نازک و حساس است که اگرچه پخت و پز را آسان میکند، اما در برابر سایش و مواد شیمیایی خشن بسیار آسیب‌پذیر است. شستشوی این ظروف در ماشین ظرفشویی، یکی از مطمئن‌ترین راه‌ها برای از بین بردن زودرس این پوشش ارزشمند است.
مواد شوینده قوی و دماهای بسیار بالا در طول چرخه شستشو، به تدریج باعث تجزیه و سست شدن پیوندهای لایه نچسب با بدنه فلزی ظرف می‌شوند. این فرآیند منجر به پوسته پوسته شدن، ایجاد خراش‌های ریز و در نهایت جدا شدن کامل لایه می‌گردد. حتی اگر آسیب به صورت فوری و واضح دیده نشود، خراش‌های میکروسکوپی ایجادشده، راه را برای آزاد شدن مواد شیمیایی به داخل غذا و همچنین کاهش یکنواختی پخت در آینده باز می‌کنند.
علاوه بر این، پاشیده شدن مواد شوینده و براق‌کننده به دیگر قسمت‌های ماشین ظرفشویی می‌تواند به طور ثانویه به کف تابه‌های نچسب آسیب برساند. برای حفظ این ظروف، همیشه شستشوی دستی با اسفنج نرم و مایع ظرفشویی ملایم توصیه می‌شود.
از به کار بردن وسایل سخت یا فلزی برای تمیز کردن آن‌ها خودداری کنید. اگر رسوبات غذایی سخت شده‌اند، اجازه دهید ظرف برای مدتی در آب گرم و صابون خیس بخورد تا خودبه‌خود جدا شوند. با رعایت این نکات ساده، می‌توانید سال‌ها از عملکرد بهینه ظروف نچسب خود لذت ببرید و از ورود احتمالی ذرات پلیمری به غذای خود جلوگیری کنید.
مطالعه بیشتر: نمایندگی ماشین ظرفشویی ال جی در تبریز
ظروف و تزئینات کریستال و شیشه‌های ظریف
کریستال، برخلاف شیشه معمولی، حاوی درصد بالایی از اکسید سرب (یا در نمونه‌های جدید، اکسید منیزیم یا پتاسیم) است که به آن درخشش، وزن و خاصیت تراش‌پذیری منحصر به فردی می‌بخشد. همین ترکیب، کریستال را در برابر مواد شیمیایی قوی موجود در ماشین ظرفشویی بسیار حساس میکند. مواد شوینده قلیایی به مرور زمان باعث کدر شدن، مات شدن و از بین رفتن درخشش الماس‌گونه کریستال می‌شوند. این فرآیند شیمیایی، زیبایی ذاتی کریستال را به طور دائم از بین میبرد. از طرفی، فشار بالای آب در ماشین ظرفشویی، به ویژه برای ظروف کریستال با لبه‌های نازک و تراش‌های ظریف، یک خطر فیزیکی جدی محسوب می‌شود و می‌تواند منجر به ترک خوردن یا پریدن قطعات ریز از بدنه آن شود.
شیشه‌های ظریف و تزئینی، مانند آن‌هایی که دارای چاپ، نقاشی یا لعاب‌های رنگی هستند نیز در معرض خطرند. حرارت بالا و مواد شیمیایی می‌توانند باعث محو شدن، ترک خوردن یا جدا شدن کامل این تزئینات شوند. حتی شیشه‌های ساده اما نازک نیز ممکن است در برخورد با دیگر ظروف در سبد ماشین ظرفشویی، ترک بردارند.
روش صحیح شستشوی این گنجینه‌های ظریف، شستن دستی آن‌ها در آب ولرم با استفاده از مایع ظرفشویی ملایم و یک پارچه نرم است. برای خشک کردن نیز از یک پارچه لطیف بدون پرز استفاده کنید تا هیچ گونه خط و خشی بر روی سطح آن‌ها ایجاد نشود. با این کار، درخشش و elegance کریستال و شیشه‌های تزئینی شما برای نسل‌ها حفظ خواهد شد.
ظروف آلومینیومی، چدنی و استیل کربنی
این دسته از ظروف، اگرچه بسیار بادوام و عالی برای پخت و پز هستند، اما در برابر رطوبت و مواد شیمیایی مستعد اکسیداسیون (زنگ زدگی) هستند. ظروف آلومینیومی در تماس با مواد شوینده قلیایی و آب داغ، لکه‌دار و کدر شده و ممکن است واکنش شیمیایی داده و ایجاد لکه‌های سیاه و سفید بر روی خود ظرف و حتی دیگر ظروف موجود در ماشین کنند.
ظروف چدنی نیز دشمن سرسخت ماشین ظرفشویی هستند. لایه محافظ طبیعی این ظروف، که به “seasoning” معروف است، در واقع یک لایه پلیمری شده از روغن است که سطحی نچسب و ضدزنگ ایجاد میکند. شستشو در ماشین ظرفشویی این لایه ارزشمند را کاملاً از بین برده و فلز زیرین را در معرض رطوبت قرار می‌دهد که بلافاصله باعث زنگ‌زدگی می‌شود. بازیابی این لایه نیاز به فرآیندی زمان‌بر و دوباره روغن‌کاری دارد.
استیل کربنی (Carbon Steel) که شباهت زیادی به چدن دارد، دقیقاً با همین مشکل روبرو است. این ظروف نیز برای ایجاد یک لایه نچسب طبیعی نیاز به “seasoning” دارند و شستشوی ماشینی، این لایه را نابود کرده و باعث زنگ‌زدگی فوری می‌شود. بهترین روش برای تمیز کردن این ظروف، شستشوی سریع دستی بلافاصله پس از استفاده، با آب گرم و یک برس نرم است.
از مقدار بسیار کمی مایع ظرفشویی در موارد ضروری می‌توان استفاده کرد، اما سپس باید ظرف را کاملاً خشک کرده و بر روی حرارت ملایم اجاق گاز قرار داد تا رطوبت باقیمانده کاملاً تبخیر شود. در نهایت، یک لایه نازک روغن خوراکی با نقطه دود بالا (مانند روغن کانولا) به سطح داخلی آن زده می‌شود تا از اکسیداسیون جلوگیری کند. این مراقبت، عمر این ظروف باارزش را تضمین میکند.
مطالعه بیشتر: نمایندگی تعمیر ظرفشویی بکو
ظروف پلاستیکی نامرغوب و بی‌کیفیت
هر قطعه پلاستیکی را نمی‌توان در ماشین ظرفشویی شست. پلاستیک‌های نامرغوب و بدون علامت “قابل شستشو در ماشین ظرفشویی” (Dishwasher Safe) در برابر حرارت بالا مقاوم نیستند. این حرارت می‌تواند باعث تغییر شکل، ذوب شدن جزئی، تاب برداشتن و حتی جمع شدن آن‌ها شود.
علاوه بر این، حرارت می‌تواند باعث شود مواد شیمیایی موجود در ساختار این پلاستیک‌ها، مانند بیسفنول A (BPA) و فتالات ها، آزاد شده و به سطح ظرف نشت کنند. شستشوی مکرر این ظروف در ماشین ظرفشویی، این فرآیند تخریب و نشت را تسریع می‌بخشد. حتی پلاستیک‌های باکیفیت‌تر نیز ممکن است در طول زمان و در معرض مواد شوینده قوی، کدر، شکننده و ترک‌ترک شوند.
برای شناسایی ظروف پلاستیکی ایمن، همیشه به نشان‌ها و علائم درج شده در کف آن‌ها توجه کنید. علامت “Dishwasher Safe” یا نماد یک لیوان و چنگال به همراه قطره‌های آب، نشان‌دهنده تایید سازنده برای شستشوی ماشینی است. با این حال، حتی برای این ظروف نیز توصیه می‌شود در قفسه بالایی ماشین (که از المنت گرمکننده فاصله دارد) قرار گیرند و از چرخه شستشوی با حرارت ملایم استفاده شود. برای اطمینان بیشتر، شستشوی دستی ظروف پلاستیکی مخصوص کودکان و ظروف یکبارمصرف، بهترین گزینه است. این کار نه تنها سلامت خانواده شما را تضمین میکند، بلکه از آلودگی محیط زیست با ریزپلاستیک‌های آزادشده نیز جلوگیری می‌نماید.
ظروف سرامیکی دست‌ساز، نقره‌کوب و طلاکوب
ظروف سرامیکی و چینی صنعتی و معمولی، معمولاً برای شستشو در ماشین ظرفشویی بی‌خطر هستند. اما استثناهای مهمی وجود دارد.
ظروف سرامیکی دست‌ساز اغلب دارای لعاب‌های خاص و غیرصنعتی هستند که در برابر مواد شیمیایی خشن و ساییدگی ناشی از فشار آب مقاومت کمتری دارند. شستشوی ماشینی می‌تواند باعث محو شدن رنگ‌های زیبا و کدر شدن لعاب آن‌ها شود. ظروف نقره‌کوب و طلاکوب (با روکش طلا یا نقره) نیز به هیچ عنوان نباید در ماشین ظرفشویی قرار گیرند. این تزئینات بسیار نازک و حساس هستند و مواد شوینده و نمک مخصوص ماشین ظرفشویی (ردین) به سرعت باعث ساییدگی، کدر شدن و در نهایت از بین رفتن کامل این لایه‌های ارزشمند می‌شوند.
حتی ظروف چینی معمولی که دارای حاشیه‌های طلاکوب هستند نیز از این قاعده مستثنی نیستند. پس از چندین بار شستشو، خواهید دید که طرح طلایی رنگ آن‌ها به طور کامل محو شده است. برای شستشوی این قبیل ظروف تزئینی و باارزش، تنها روش ایمن، شستشوی دستی با آب ولرم و مایع ظرفشویی بسیار ملایم و خشک کردن فوری با یک پارچه نرم است. از به کار بردن سیم و اسکاچ‌های ساینده به شدت خودداری کنید. با این کار، شما نه تنها یک وسیله، بلکه یک اثر هنری و یادگاری را برای سال‌های طولانی حفظ خواهید کرد.
چاقوهای تیز و حرفه‌ای
چاقوهای سرآشپزهای باکیفیت و چاقوهای ژاپنی که از فولاد کربنی بالا ساخته شده‌اند، از تیزترین و حساس‌ترین ابزارهای آشپزخانه هستند. قرار دادن این چاقوها در ماشین ظرفشویی، یکی از مهلک‌ترین کارها برای آن‌ها محسوب می‌شود. اولاً، تکان‌های شدید و برخورد با دیگر ظروف در طول چرخه شستشو، باعث ایجاد خراش‌های ریز بر روی تیغه و همچنین کند شدن سریع لبه تیز آن می‌شود. این برخوردها می‌تواند به دندان‌های ریز روی لبه چاقو (Edge) آسیب جدی وارد کند. ثانیاً، رطوبت و حرارت بالا برای دسته چاقوها نیز مضر است. دسته‌های چوبی، همانطور که قبلاً توضیح داده شد، ترک برمی‌دارند و دسته‌های استخوانی یا پلاستیکی باکیفیت نیز ممکن است در درازمدت شل شوند.
اما مهم‌تر از همه، مواد شوینده قوی می‌توانند به خود فولاد، به ویژه فولادهای کربنی که در برابر زنگ‌زدگی بسیار حساس هستند، آسیب برسانند و باعث ایجاد لکه و خوردگی شوند. بهترین روش برای شستشوی چاقوهای حرفه‌ای، شستن فوری و دستی آن‌ها بلافاصله پس از استفاده، با آب گرم و مایع ظرفشویی و خشک کردن کامل آن‌ها است.
هرگز نگذارید چاقوها برای مدت طولانی در آب یا کنار سینک باقی بمانند. همچنین، برای نگهداری، از قفسه‌های چوبی یا مغناطیسی مخصوص استفاده کنید تا لبه چاقو با سطح سخت دیگری برخورد نکند. این مراقبت، تیزی و دقت برش چاقوهای شما را برای همیشه حفظ میکند.
وسایل و لوازم الکترونیکی آشپزخانه
این دسته ممکن است برای برخی بدیهی به نظر برسد، اما گاهی اوقات افراد وسایلی مانند پُرکن برقی، همزن دستی، آسیاب قهوه برقی یا حتی بخش‌های جداشدنی برخی از دستگاه‌ها را برای شستشوی راحت‌تر در ماشین ظرفشویی قرار می‌دهند.
این یک اقدام بسیار خطرناک و مخرب است. حتی اگر بدنه پلاستیکی این وسایل در برابر آب مقاوم به نظر برسد، هیچ تضمینی برای نفوذناپذیری کامل آن در برابر فشار آب و بخار داغ وجود ندارد. آب می‌تواند از طریق درزها، شکاف‌ها و محل اتصال قطعات به داخل دستگاه نفوذ کرده و به بردهای الکترونیکی، موتور و سیم‌کشی آن آسیب برساند که این آسیب معمولاً غیرقابل بازگشت است.
علاوه بر این، حرارت بالا می‌تواند به عایق‌های سیم‌ها و قطعات پلاستیکی داخلی آسیب بزند و باعث ذوب شدن یا تغییر شکل آن‌ها شود. برای تمیز کردن این وسایل، همیشه دستورالعمل سازنده را به دقت مطالعه کنید. معمولاً تنها بخش‌های قابل جدا شدن (مانند همزن یک همزن دستی) را می‌توان با دست شست و بدنه اصلی دستگاه تنها با یک پارچه مرطوب و سپس خشک تمیز می‌شود. هرگز کل یک وسیله برقی را در آب غوطه‌ور نکنید یا در ماشین ظرفشویی قرار ندهید. رعایت این نکته، از بروز آتش‌سوزی، برق‌گرفتگی و خرابی پرهزینه دستگاه‌های شما جلوگیری میکند.
قابلمه‌ها و تابه‌های مسی
مس یک رسانای فوق‌العاده حرارت است و ظروف مسی از بهترین گزینه‌ها برای پخت و پز حرفه‌ای محسوب می‌شوند. با این حال، خود مس در برابر مواد شیمیایی و رطوبت به سرعت اکسید شده و کدر و لک‌دار می‌شود. بسیاری از ظروف مسی مدرن، دارای یک لایه اندود (Lining) داخلی از جنس فولاد ضدزنگ یا قلع هستند تا از تماس مستقیم مس با غذا جلوگیری کنند. شستشوی این ظروف در ماشین ظرفشویی می‌تواند به این لایه اندود آسیب برساند. اما آسیب اصلی به بخش بیرونی ظرف وارد می‌شود. مواد شوینده قلیایی، درخشش و جلای منحصر به فرد مس را از بین برده و آن را کدر، لک‌دار و بی‌روشن می‌کنند.
برای حفظ زیبایی و عملکرد ظروف مسی، باید آن‌ها را به صورت دستی شست. از خمیرهای مخصوص تمیزکننده مس یا روش‌های طبیعی مانند مخلوط آب لیمو و نمک می‌توان برای بازگرداندن درخشش آن‌ها استفاده کرد. پس از شستشو، حتماً آن‌ها را کاملاً خشک کنید تا از ایجاد لکه‌های آب بر روی سطح جلوگیری شود. این مراقبت، نه تنها ظاهر درخشان ظرف مسی شما را حفظ میکند، بلکه از سرمایه‌گذاری قابل توجه شما بر روی این ظروف لوکس نیز محافظت می‌نماید.
لیوان و پارچ‌های پلاستیکی با درپوش غیراستاندارد
بسیاری از لیوان‌های مسافرتی، پارچ‌های مخلوط‌کن و قمقمه‌های ورزشی دارای درپوش‌ها، دریچه‌ها و واشرهای لاستیکی پیچیده‌ای هستند. حتی اگر بدنه اصلی این محصولات “قابل شستشو در ماشین ظرفشویی” باشد، اغلب درپوش آن‌ها این قابلیت را ندارد. فشار آب داغ و مواد شیمیایی می‌توانند به این قطعات لاستیکی و پلاستیکی آسیب زده، باعث تغییر شکل، شکنندگی و از بین رفتن خاصیت آب‌بندی آن‌ها شوند. علاوه بر این، آب و مواد شوینده می‌توانند در داخل مجراها و شکاف‌های ریز درپوش گیر کرده و به یک محیط عالی برای رشد باکتری و کپک تبدیل شوند که تمیز کردن آن بسیار دشوار است.
همیشه قبل از قرار دادن اینگونه وسایل در ماشین ظرفشویی، دفترچه راهنمای محصول را بررسی کنید. در اکثر موارد، توصیه می‌شود که این وسایل به صورت دستی و با دقت بیشتری شسته شوند. درپوش، درب و واشرهای لاستیکی را جدا کرده و با برس نرم و مایع ظرفشویی به خوبی تمیز کنید و سپس کاملاً در هوای آزاد خشک نمایید. این کار باعث می‌شود هم از سلامت محصول مطمئن شوید و هم از بهداشت نوشیدنی‌هایی که در آن‌ها سرو می‌کنید.
نتیجه‌گیری
ماشین ظرفشویی یک ابزار فوق‌العاده کاربردی است، اما یک دستگاه همه‌کاره نیست. درک این موضوع که چه چیزهایی را نمی‌توان در ماشین ظرفشویی شست؟ یک سرمایه‌گذاری هوشمندانه برای حفظ وسایل باارزش آشپزخانه، سلامت خانواده و صرفه‌جویی در هزینه‌های بلندمدت است. از ظروف چوبی و نچسب گرفته تا کریستال‌های ظریف و چاقوهای حرفه‌ای، هر کدام به دلایل خاصی (شیمیایی، حرارتی یا فیزیکی) با محیط داخل ماشین ظرفشویی سازگار نیستند. با شستشوی دستی این اقلام و اختصاص دادن چند دقیقه وقت بیشتر، می‌توانید عمر مفید آن‌ها را به میزان قابل توجهی افزایش دهید و همیشه از ایمنی و زیبایی آن‌ها لذت ببرید. هوشمندی در استفاده از لوازم خانگی، به معنای شناخت قابلیت‌ها و همچنین محدودیت‌های آن‌هاست.
سوالات متداول
سوال: آیا همه انواع پلاستیک را نمی‌توان در ماشین ظرفشویی شست؟
پاسخ: خیر. تنها پلاستیک‌هایی که برچسب “Dishwasher Safe” یا نماد مخصوص آن را دارند، برای شستشوی ماشینی ایمن محسوب می‌شوند. حتی این پلاستیک‌ها نیز بهتر است در قفسه بالایی و دور از المنت گرمکننده قرار گیرند. پلاستیک‌های نامرغوب، نازک و فاقد این علامت، در برابر حرارت تغییر شکل داده و ممکن است مواد شیمیایی مضر آزاد کنند.
سوال: چرا ظروف چدنی را نباید در ماشین ظرفشویی شست؟
پاسخ: زیرا شستشو در ماشین ظرفشویی لایه محافظ طبیعی ظروف چدنی که “seasoning” نام دارد را کاملاً از بین میبرد. این لایه از پلیمریزه شدن روغن تشکیل شده و باعث نچسب بودن و ضدزنگ بودن ظرف می‌شود. از بین رفتن این لایه، فلز را مستقیماً در معرض رطوبت قرار داده و باعث زنگ‌زدگی فوری می‌شود.
سوال: اگر به اشتباه یکی از این وسایل را در ماشین ظرفشویی شستم، چه کار کنم؟
پاسخ: ابتدا وسیله را به دقت بررسی کنید. اگر ظرف چوبی یا بامبو است، آن را کاملاً خشک کرده و با روغن مخصوص چرب کنید. اگر ظرف چدنی یا استیل کربنی زنگ زده است، باید با سیم‌ظرفشویی نازک زنگ‌زدایی شده و فرآیند “seasoning” را از ابتدا انجام دهید. اگر ظرف نچسب خراش برداشته یا کریستال کدر شده، آسیب معمولاً دائمی است و باید در استفاده از آن احتیاط کرد یا تعویضش نمود.
اکنون که با مهم‌ترین موارد ممنوعه برای شستشو در ماشین ظرفشویی آشنا شدید، زمان آن است که دانش خود را به عمل تبدیل کنید. دفعه بعد که می‌خواهید ماشین ظرفشویی را پر کنید، یک لحظه درنگ کرده و ظروف را به دقت بررسی نمایید. از خود بپرسید: “آیا این وسیله در لیست موارد حساس قرار دارد؟” با اشتراک‌گذاری این مقاله با دوستان و اعضای خانواده خود، به آن‌ها نیز کمک کنید تا از اشتباهات رایج و پرهزینه جلوگیری کنند. برای دریافت مشاوره تخصصی‌تر و یا آشنایی با بهترین روش‌های شستشو و نگهداری برای وسایل خاص آشپزخانه خود، سوالاتتان را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.