رفع مشکل کمبود مواد اولیه در صنعت آهن و فولاد

کمبود یا نبود مواد اولیه؛ چالش بزرگ صنایع فولادی

بنا به گفته کارشناسان و فعالان صنعت فولاد دیر یا زود ذخیره معادن کشور به اتمام خواهد رسید و ما مجبور به واردات بخش زیادی از مواد اولیه فولاد از کشورهای دیگر خواهیم بود.براین اساس نیازمند تدابیری کارآمد برای شناسایی راه کارها و گزینه های جایگزین برای ادامه این مسیر هستیم.

به گزارش آسرون تأمین مواد اولیه برای فولادسازان در حالی به دغدغه ای بزرگ تبدیل شده است که بر اساس آمارهای جهانی، ایران 7 درصد از ذخایر معدنی دنیا را به خود اختصاص داده است و وجود 8 معدن بزرگ در سطح کلاس جهانی، خود دلیلی بر این مدعاست. از سوی دیگر ازآنجایی که کمربند کوه زایی پسین از کشور ما عبور کرده است، می توان گفت ایران کشوری با پتانسیل بسیار بالا در حوزه ذخایر معدنی است. زیرا هر کشوری که بر روی این کمربند قرار دارد، دارای پتانسیل های معدنی فلزی و حتی غیرفلزی بالایی است. وجود معادن فلزی غنی همچون گل گهر، انگوران، سنگان، مهدی آباد،  چادرملو،  سرچشمه و سنگان، نشان دهنده غنی بودن ایران در حوزه کانی های فلزی است.

اما با دارا بودن همه ذخایر معدنی پرارزش در این کشور ،از چند سال گذشته هشدارهای زیادی از سوی اکثر مسئولین و مدیران شرکت های مرتبط با حوزه زنجیره فولاد نسبت به کمبود مواد اولیه فولاد به خصوص سنگ آهن شنیده می شد و اکنون این هشدارها در حال تبدیل به واقعیت است. به طوری که در حال حاضر تعدادی از کارخانه ها بزرگ کشور به دلیل کمبود مواد اولیه، در حال تولید با ظرفیت پایین تر از حد نامی خود هستند که رفع این موضوع بایستی هر چه زودتر در دستور کار تصمیم گیرندگان قرار گیرد. چه بسا نیازمند اندیشیدن تدابیری سیاستمدارانه است و تحقق آن ها نیز برنامه ریزی های مدبرانه ای را می طلبد.

چرخش فولادی ها

کاملاً واضح است مواد اولیه ، اولین و مهم ترین عامل برای چرخش یک واحد صنعتی و قیمت آهن محسوب می شود موضوعی که می تواند حیات یک صنعت، کارخانه و واحدهای تولیدی را تهدید کند. از طرفی هم ضرورت گردش صنایع کشور به ویژه فولادی برای جبران خلا درآمدهای نفتی بسیار محسوس شده است.

صنعتی که پیش بینی شده تا سال 1404 به تولید 55 میلیون تن فولاد دست پیدا کند و حدود 20 – 30 میلیون تن از این تولید راهی بازارهای صادراتی شود. اما مشکلی که دراین بین وجود دارد تأمین مواد اولیه است که امروز اصلی ترین دغدغه صنعت فولاد محسوب می شود، چالشی  که تولیدکننده بزرگی همچون فولاد مبارکه هم از آن مستثنی نیست.به طوری که  عزیزاله عصاری مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات عنوان می کند: درست است که فولاد مبارکه با کمبود مواد اولیه مواجه است اما از دست معادن بزرگ تأمین کننده سنگ آهن کاری برنمی‎آید و انجام این مهم در چارچوب سیاست گذاری های حاکمیتی قرار دارد.

این مسئول اظهار می کند: فولاد مبارکه اصفهان بزرگ ترین تولیدکننده فولاد کشور است و بیش از 50 درصد تولید فولاد کشور را بر عهده دارد و طبیعتاً مصرف مواد اولیه آن هم بالاست . براین اساس شرکت های زیرمجموعه هلدینگ «و معادن» برای تأمین مواد اولیه فولادسازان در چارچوب سیاست گذاری وزارت صنعت ، معدن و تجارت عمل می کند، وزارت صمت تلاش می کند سهمیه بندی را طوری مدیریت کند که تمام واحدهای فولادی کشور ازنظر خوراک تأمین شود تا مشکلی برای تولید فولاد واحدها پیش نیاید و شاهد تعطیلی و بیکاری نباشیم.

هرچند به گفته مدیران آن امسال کمی وضعیت مواد اولیه و در نتیجه قیمت میلگرد بهتر شده است، اما همچنان این نگرانی وجود دارد که کمبود مواد اولیه می تواند خط تولید این مجموعه صنعتی را با مشکل همراه سازد. شرکتی که سال جهش تولید را با جهش تولید آغاز کرد و باوجود محدودیت های موجود در تأمین مواد اولیه از ظرفیت های تولید خود به بهترین نحو ممکن در سال 1399 استفاده کرده است .

تأمین مواد اولیه برای فولاد مبارکه یک چالش است

حمیدرضا عظیمیان مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه در رابطه با کمبود مواد اولیه به آسرون می گوید: مشکل تأمین مواد اولیه از زمانی شروع شد که پای معدنی ها به حوزه فولاد باز شد. متأسفانه با وارد شدن بخش معدن به فولادسازی، مشکلاتی در زنجیره تکمیل مواد معدنی فولادسازها به وجود آمد و این دلیل فولاد مبارکه به سمت تأمین مواد اولیه در بخش معدن حرکت کرد.

وی می افزاید : این اتفاق به تدریج کمبود مواد اولیه را برای صنایع فولادی به وجود آورد.تا جایی که  تأمین مواد اولیه برای فولاد مبارکه به یکی از چالش های مهم برای این شرکت تبدیل شده است و البته برای رفع این معضل اقداماتی را انجام داده ایم. این مسئول بیان می کند : از پیگیری در وزارت صنعت، معدن و تجارت گرفته تا سرمایه گذاری در منطقه سنگان و همچنین شروع فعالیت های اکتشافی و همکاری با معادن کوچک از برنامه های مبارکه برای تأمین ماده اولیه است.

و توضیح می دهد: فولاد مبارکه در زمان کمبود الکترود گرافیتی، که یکی از کالاهای استراتژیک صنایع فولادی است با تمهیداتی که از سوی ارگان هایی مانند  وزارت صمت انجام گرفت توانست کمبود الکترود گرافیکی را به گونه ای مدیریت کند که امروز با مشکل مواجه نشویم، اما آنچه درشرایط فعلی همچنان بر سر جای خود است مشکل کمبود مواد اولیه است.

این مسئول تصریح می کند : این در حالی است که در این چند سال اخیر فولاد مبارکه برای توسعه سبد محصولات خود و امکان به دست آوردن بازارهای صادراتی بیشتر سرمایه گذاری بسیاری انجام داده است.و اگر  دپوی مواد اولیه این مجموعه کمتر از میزان موردنیاز باشد، خط تولید با مشکل همراه می شود و اهداف تولیدی شرکت به تحقق نخواهد رسید که پیامد آن هدر رفت هزینه های بسیاری خواهد بود.جدای از اینکه بر فعالیت نیروهای انسانی تأثیرگذار است.

عظیمیان خاطرنشان می کند: اگرچه در سال گذشته با وجود تدابیری و برنامه ریزی هایی توانستیم از موج منفی کاهش تولید عبور کنیم اما آنچه قابل تأمل است آنکه اگر مواد اولیه به موقع و به میزان کافی تأمین نشود، احتمال اینکه آثار آن به صورت مستقیم در بازار و کمبود عرضه و قیمت مشاهده شود وجود دارد.

تدابیری برای جبران کمبود مواد اولیه فولادی ها

اما بحث مهمی که در این زمینه وجود دارد آنکه باوجود تحریم ها و دیگر مشکلات گفته شده از سوی مسئولان ،چه راهکارهایی برای تأمین مواد اولیه صنایع فولادی وجود دارد؟

گفتنی است که در دهه آینده باوجود افزایش تقاضا برای محصولات فولادی و ریخته گری ،توسعه راهبردی صنایع تولیدکننده مواد اولیه برپایه مدیریت استراتژیک و مدیریت بازار ضروری است .وقطعا  کوتاهی در این زمینه خسارات جبران ناپذیری بر صنعت فولاد و ریخته گری تحمیل خواهد نمود. از سویی هم تقاضا برای مواد اولیه در بازارهای آسیایی به خصوص کشورهای حوزه خلیج فارس به شدت رو به افزایش است. به همین منظور و جهت پاسخگویی به تقاضاهای بیش از ظرفیت تولید داخلی لازم است تا چاره ای اندیشیده شود.

به عقیده اکثر تحلیل گران منطقه ای در سال های آینده صادرات مواد اولیه فروآلیاژی و ریخته گری از کشورهای چین و هند به مقصد کشورهای خاورمیانه کاهش چشمگیری خواهد داشت و حتی موجب خواهد شد برخی از ظرفیت ها و تناژهای مورد قرارداد از قبل به این مناطق ارسال نشود. انتقال این بحران به بازار داخلی ایران ممکن است موجب بی ثباتی بیشتر در برنامه های توسعه شرکت های بزرگ فولادسازی و ریخته گری شود و رقابت پذیری محصولات نهایی این شرکت ها را در بازار داخلی و بین المللی به حداقل ممکن کاهش خواهد داد.

سعید رازی کارشناس صنایع در رابطه با راهکارهای خروج از این دغدغه به آسرون می گوید: نخستین گام برای  رفع معضل کمبود مواد اولیه بها دادن به بخش خصوصی کشور است این بخش با بومی سازی تکنولوژی تولید و دارا بودن ظرفیت مناسب و پتانسیل بالا، می تواند سهم بزرگی در حل مشکلات پیش رو در جهت تأمین مواد اولیه موردنیاز کشور داشته باشد  و حتی با انجام حمایت های لازم از خصوصی ها ،می توانند تا سال 1404 بخش زیادی از مواد اولیه موردنیاز صنعت فولاد و ریخته گری را تولید و در بازار داخلی عرضه کنند.

وی می افزاید: مورد قابل توجه دیگر استفده از راهکارهای صحیح برای واردات مواد اولیه است به هرحال درزمانی ذخایر معدنی ما هم تمام می شود و مجبور به واردات مواد اولیه خواهیم بود بنابراین لازم است موانع را برطرف کنیم. که به نظر می رسد فقدان زیرساخت های حمل محصولات زنجیره فولاد از مهم ترین این موانع است. در شرایطی که بخش بزرگی از حمل و نقل سنگ آهن در دیگر کشورها توسط کشتی ها و واگن های قطار انجام می گیرد اما  بنادر کشور  ما در حال حاضر قابلیت پهلوگیری کشتی ها با ظرفیت 500 هزارتن را ندارند و از سوی دیگر ناوگان حمل ریلی ما نیز دارای ظرفیت پایین است که بایستی هر چه سریع تر در راستای بهبود چنین زیر ساخت هایی ، اقدام کرد.

این کارشناس تصریح می کند: اکتشاف مورد دیگری است که باوجود قابلیت های کشورمان درزمینهٔ معادن باید به آن توجه کرد.

به گفته  رازی بنا بر آمار موجود فقط عددی حدود 10 درصد از مساحت کشور اکتشاف شده است که بخش بزرگی از این اکتشافات نیز مربوط به دهه های 40 تا 50 شمسی است در صورتی که در کشورهای پیشرفته بودجه زیادی اختصاص به اکتشافات داده می شود اما ایران با وجود معادن نهفته فراوانی که دارد بودجه ای ای برای اکتشاف آن ها در نظر گرفته نمی شود. وی یاد آور می شود: با توجه به عدم حمایت های لازم در این زمینه می بایست از سوی بخش خصوص سرمایه گذارانی برای چنین اکتشافاتی پای پیش گذارند. ضمن آنکه جذب سرمایه گذار خارجی نیز در پیشروی این مسیر بسیار کارآمد است و البته این مهم در صورتی تحقق می یابد که سرمایه گذار خارجی احساس امنیت برای سرمایه خود داشته باشد.