واتراستاپ چيست و کاربرد آن در سازهای بتنی
واتر استاپ چیست و چه کاربردهایی دارد؟
در تعریف آب بند یا واتراستاپ چیست باید گفت واتر استاپ عنصری است که در سازه های بتنی و ساختمانی به کار می رود. انواع واتر استاپ برای جلوگیری از ورود و نشت مایعات (به ویژه آب) از درزهای اجرایی، حرکتی و یا انبساطی سازه های بتنی مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از کاربردهای واتر استاپ، حفظ و نگهداری سازه های بتنی هنگام انقباض و انبساط، آب بندی انواع درزها و جلوگیری از ایجاد ترک در مقطع های بزرگ است. کاربرد و نحوه عملکرد آب بندها به این شکل است که طول مسیر جریان مایعات را طولانی می کنند تا مانع از نفوذ مایع شوند. واتر استاپ نقش مهمی در جلوگیری از نفوذ آب به درزها و مفاصل بتن برعهده دارد. نوارهای واتر استاپ یکی از پرکاربردترین عناصر برای سازه های بتنی مانند استخر، مخازن آب و فاضلاب هستند. کاربرد اصلی واتر استاپ، جلوگیری از حرکت و نفوذ آب و مایعات دیگر به درزهای بتن است.
مشخصه های ظاهری واتر استاپ چیست؟ آب بندها نوارهایی پهن هستند که از نوعی پلاستیک نرم ساخته می شوند. این نوارها مقاومت کششی بالایی دارند. خاصیت انعطاف پذیری و طول زیاد نوار سبب می شود که بتواند متناسب با ابعاد و حجم سازه تغییر شکل پیدا کند. جنس واتر استاپ بستگی به نیاز هر سازه دارد. در ساخت این نوارها از متریال های مختلفی نظیر پلاستیک (پلی وینیل کلراید یا پی وی سی)، فلز (مس و فولاد) و لاستیک (طبیعی و مصنوعی) استفاده می شود. از عوامل تاثیرگذار در ابعاد و اَشکال واتر استاپ ها می توان به نوع و اندازه درز، ضخامت و محل قرارگیری آب بندها در مقطع سازه های بتنی و فشار هیدرواستاتیک درون سازه اشاره کرد.
به طور کلی، در تعریف واتر استاپ چیست باید گفت واتر استاپ ها نوارهایی منعطف با ضخامت و پهنای مشخص هستند که در محل درزها در سازه های بتنی نصب می شوند. یکی از نکات مهم در تعریف واتر استاپ چیست، رعایت نکات و اصول استاندارد است. یک واتر استاپ استاندارد باید بدون حباب و بریدگی باشد. از دیگر مشخصه های انواع استاندارد، عدم زبری سطح و عدم هرگونه ترک یا انقباض بر واتر استاپ است. همچنین باید رنگ و ضخامت یکنواختی در راستای طولی داشته باشد. در صورت عدم رعایت موارد استاندارد، ممکن است واتر استاپ در مجاورت با محیط قلیایی بتن، دچار تغییر حالت شود. این تغییر حالت سبب بروز مشکلاتی نظیر نشتی و ترک خوردگی می شود.
✔ انواع واتراستاپ ها در سازه های مختلف بتنی
انواع واتر استاپ در سازه های بتنی به چهار دسته پی وی سی، هیدروفیلی، بنتونیتی و فلزی تقسیم می شود. انواع واتر استاپ در آب بندی و درزگیری سازه هایی آبی، زمینی و زیرزمینی به کار می رود.
- واتر استاپ PVC
- واتر استاپ هیدروفیل
- -واتراستاپ بنتونیتی
1. واتراستاپ پی وی سی PVC
واتر استاپ پی وی سی پرکاربردترین نوع به حساب می آید و در کنار انعطاف پذیری و مقاومت بالا، نصب راحتی دارد. واتراستاپ های پی وی سی در فرم ها و سایزها مختلفی ساخته و عرضه می شوند. واتر استاپ پی وی سی در اندازه و اشکال مختلفی ساخته می شود. انتخاب این نوع آب بند به نوع ثابت یا متحرک بودن مفصل بستگی دارد. انتخاب واتراستاپ مناسب بستگی به نوع مفصل شما دارد، خصوصا این که مفصل متحرک است یا خیر. با قرار گرفتن در مفاصل بتنی به عنوان یک میان پرده ی ضد آب از ورود هر گونه مایعات به داخل بتن جلوگیری می نماید.
واتر استاپ پی وی سی از انواع واتر استاپ است که طول عمر، ماندگاری، نفوذ ناپذیری و شکل پذیری بالایی دارد. همچنین در برابر حرارت بسیار مقاوم است و در مجاورت با بتن و فلزات دچار تغییر رنگ و واکنش نمی شود. واتر استاپ پی وی سی با توجه به نوع مقطع، فشار سیالات، اندازه و شکل تغییر می کند. از کاربردهای آب بند پی وی سی می توان به استفاده در سدها، تصفیه خانه ها، کانال ها، تونل ها، کف سازی استخرها و زیرگذرها اشاره کرد. واتر استاپ های پی وی سی به انواع تخت (مناسب درزهای اجرایی)، حفره دار (مناسب درزهای انبساطی)، کفی (مناسب درزهای اجرایی و انبساطی کف) و دمبلی (مناسب درزهای اجرایی و انبساطی با قدرت کشسانی بالا) تقسیم می شوند.
2. واتر استاپ هیدروفیلی
واتر استاپ هیدروفیلی به منظور رفع نشت درزهای اجرایی و مقاطع قطع بتن ریزی است که با استفاده از پلیمرهای لاستیکی و پلیمر با خاصیت ارتجاعی بسیار بالا طراحی شده است. واتر استاپ هیدروفیلی محصولی بر پایه سدیم بنتونیت فعال و از پلیمرهای لاستیکی با خاصیت ارتجاعی بالا ساخته شده است. از این نوع برای رفع نشتی در درزهای ثابت استفاده می شود. واتر استاپ هیدروفیلی در آب بندی لوله ها و سازه های بتنی که پیوسته در معرض آب هستند، استفاده می شود. همچنین بر روی سطوح صاف و ناهموار هم قابل اجراست. از مزایای واتر استاپ هیدروفیلی می توان به تورم برگشت پذیر نسبت به آب، حفظ شکل ظاهری در دمای بالا و تحمل فشار آب تا سه برابر معمول اشاره کرد.
3. واتراستاپ بنتونیتی
نوار آب بند بنتونیتی یا واتراستاپ بنتونیتی محصولی است کارآمد و بر پایه سدیم بنتونیت فعال در ماتریس بوتیل رابر که خاصیت ارتجاعی بسیار بالایی با افزایش حجم نیز دارد. واتر استاپ بایستی با مواد خام که هیچ گونه عیب و نقص ندارند، ساخته شوند. انواع مختلفی از مواد وجود دارند که با توجه به نیازهای مختلف از آن ها در ساخت واتراستاپ استفاده می شود. واتر استاپ بنتونیتی دارای خاصیت کشسانی بالا همراه با افزایش حجم است. از نکات مورد توجه در این نوع آب بند می توان به استفاده از مواد خام با کیفیت در تولید آن اشاره کرد. واتر استاپ فلزی باید از فلزی مقاوم با پوشش دهی پلیمری در برابر اکسایش و خوردگی ساخته شود و به این دلیل تولید آن گران است.
واتر استاپ بنتونیتی در تونل ها، استخرها، مخازن آب، فونداسیون ها، بتن های برش خورده و آب بندی داخل و بیرون لوله ها به کار می رود. همچنین انواع واتر استاپ از لحاظ محل قرارگیری در مقاطع سازه های بتنی به سه گروه میانی، کفی و روکار تقسیم می شوند.واتر استاپ بنتونیتی مناسب استفاده در درزهای سرد و اجرایی است و برای استفاده در درزهای گرم و انبساطی گزینه مناسبی نیست. یکی از مزیت های واتر استاپ بنتونیتی این است که پس از تماس با آب افزایش حجم قابل ملاحظه ای پیدا خواهد کرد.
نکاتی در مورد استفاده از واتراستاپ و اتوی واتراستاپ
سالهاست استفاده از آب بند (واتر استاپ) به منظور آب بندی درزهای اجرایی و محل های قطع بتن (Construction Joint) متداول است. امروزه تمامی کشورهای توسعه یافته و پیشرفته از آب بندهای هیدروفیلیک یا بنتونیتی برای آب بندی درزهای اجرایی استفاده می کنند نه نوع P.V.C آن، زیرا محل ثابت سازی آب بندها در بین آرماتورها می باشد و با گذشت چند سال از عمر سازه و بررسی شرایط آرماتورها و بتن مشاهده می کنیم
آرماتورهای طولی و عرضی که در سمت آبگیر سازه قراردارند به واسطه عبور آب از طریق درز سرد موجود بین مقاطع بتن ریزی شده و لوله های موئین ناشی از تبخیر آب بتن، دچار زنگ زدگی شده که در برخی از موارد با انبساط 6 الی 15 درصدی حجم آرماتورها، بتن دچار ترک خوردگی می گردد. این نقصان عاملی جهت تشدید نفوذ پذیری و کاهش شدید طول عمر سازه بتنی می باشد. آب بند های هیدروفیلیک یا بنتونیتی علاوه بر سهولت و سرعت بسیار زیاد در نصب تمامی نواقص فوق الذکر را رفع می کنند.
کار های اساسی برای آب بندی سازه های بتنی
برای آب بندی یک سازه بتنی باید دو کار اساسی صورت بگیرد:
- آب بندی خود بتن توسط بتن مناسب که توسط و ژل میکروسیلیس یا استفاده از مواد واترپروف بتن یا مکمل های بتن صورت می گیرد.
- آب بندی درزهای بتن توسط واتر استاپ که واتراستاپ های پی وی سی یا استفاده از واتراستاپ های آب دوست (هیدروفیلی یا ترموپلاستیک) توصیه می شود.
کاربرد واتر استاپ ها برای آب بندی درزهای اجرایی و درزهای انبساط در سازه های بتنی آبی استفاده می شود. اهمیت واتر استاپ ها را در سازه های آبی می توان به مانند بادبند ها در سازه ها عنوان نمود.واتر استاپ طول مسیر جریان و حرکت آب را طولانی می کند تا آب نتواند نشت کند. ضخامت بتن بر اساس میزان نفوذ پذیری از آن جهت اهمیت دارد که اگر ضخامتش بیشتر از میزان نفوذ پذیری آب باشد تا آب از آن عبور نکند.
انواع درزها
- درزهای ثابت: در این درزها آرماتور قطع نمی شود.
الف) درزهای اجرایی (مثل قطع بتن ریزی و عدم پیوستگی)
ب) ترک
الف) انبساط حرارتی
ب) انقباض
ج) فرعی ترکیبی
بنا به نوع درزها 2 نوع واتر استاپ داریم که شامل تخت که در وسطش حفره نمی باشد. همه واتر استاپ ها آج دارند که باعث چسبندگی و افزایش طول مسیر آب می باشند و نوع آنها با توجه به نوع درز تعیین می شوند. در واتر استاپ هایی که در وسطش حفره دارند، حفره دقیقا وسط درز حرارتی انبساطی می افتد که جلوگیری از بازی کردن درز می شود.
✔ انواع واتر استاپ ها از لحاظ محل قرار گیری
انواع واتر استاپ ها از لحاظ محل قرار گیری در مقاطع بتنی به انواع زیر تقسیم می شوند:
- واتر استاپ های میانی
- واتر استاپ های کفی (کف استخر)
- واتر استاپ های روکار
عوامل موثر در تعیین اشکال و ابعاد واتر استاپ ها
- نوع و اندازه درز
- محل قرار گیری واتر استاپ ها در مقطع بتنی
- ضخامت قطعه بتنی که واتر استاپ ها در آن قرار دارند
- فشار هیدرواستاتیک درون سازه
نحوه استفاده از اتوی واتراستاپ
- به کمک دستگاه هویه (اتوی واتراستاپ) دو سر واتراستاپ را گرم کرده تا به حالت مذاب درآید سپس دو سر واتراستاپ را بر روی یکدیگر قرار می دهیم تا اتصال انجام شود که پس از سرد شدن به صورت یکپارچه در می آید.2. به وسیله چسب های صنعتی که برای اتصال نرم مناسب می باشد اتصال دو سر واتراستاپ صورت می گیرد،.
- بدین ترتیب که تقریبا 30 سانتی متر از دو سر واتراستاپ را به صورت اورلب بر روی هم قرار داده و میان آنها را از چسب مورد نظر آغشته کرده و تحت فشار قرار می دهند تا کاملا یکدیگر را جذب نمایند.
آزمایش کنترل کیفیت واتر استاپ
- دو قطعه I شکل از واتر استاپ در هر دو جهت آنها بریده می شود و مورد بررسی قرار می گیرد.
- افزایش طول در زمان بریدگی و مقاومت مهم است.
- در سال های گذشته ار واتر استاپ های مسی استفاده می شد که راحت پاره می شدند و در جوش دادن آنها به مشکل بر می خوردند و در ضمن گران بودند و استفاده از آنها به صرفه نبود.
- واتر استاپ های P.V.C در مقابل اشعه ماوراء بنفش خشک و شکننده می شوند.
در مخازنی که چربی یا مواد نفتی در آن موجود باشد از اویل استاپ (OIL STOP) استفاده می شود که به رنگ مشکی تولید و وارد می شوند، می توانید جهت اطلاعات بیشتر و مشخصات فنی این محصول با کلینیک بتن ایران تماس حاصل فرمایید.